Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) giữ vai trò then chốt trong việc phát triển kết cấu hạ tầng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, vốn đầu tư XDCB từ NSNN chiếm tỷ trọng lớn trong tổng ngân sách địa phương, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế xã hội. Giai đoạn 2017-2019, huyện Bố Trạch đã phân bổ vốn đầu tư XDCB với nhiều dự án trọng điểm, tuy nhiên vẫn tồn tại các hạn chế trong công tác quản lý như đầu tư dàn trải, giải ngân chậm, và sai sót trong thanh toán vốn. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện Bố Trạch trong giai đoạn này, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn huyện, dựa trên số liệu thu thập từ năm 2017 đến 2019 và khảo sát ý kiến của 45 cán bộ quản lý, chủ đầu tư, nhà thầu liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và giảm thiểu thất thoát, lãng phí vốn đầu tư tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước, bao gồm:
Lý thuyết quản lý vốn đầu tư XDCB: Đầu tư XDCB là hoạt động đầu tư nhằm tạo ra tài sản cố định, có quy mô lớn, thời gian thu hồi vốn dài, đòi hỏi quản lý chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn. Quản lý vốn đầu tư XDCB là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong điều kiện cụ thể.
Mô hình quản lý dự án đầu tư XDCB: Quản lý dự án bao gồm các khâu từ lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt dự án, tổ chức đấu thầu, thi công, nghiệm thu, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư. Mỗi khâu đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tiến độ, chất lượng và hiệu quả vốn đầu tư.
Khái niệm chính: Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là toàn bộ chi phí được Nhà nước bố trí trong kế hoạch ngân sách để thực hiện các công trình xây dựng cơ bản phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Các khái niệm về đầu tư, xây dựng cơ bản, quản lý vốn đầu tư được hệ thống hóa theo các văn bản pháp luật hiện hành như Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, kế hoạch đầu tư, quyết toán vốn đầu tư XDCB của huyện Bố Trạch giai đoạn 2017-2019; đồng thời thu thập số liệu sơ cấp thông qua khảo sát, phỏng vấn 45 cán bộ quản lý vốn, chủ đầu tư và nhà thầu thi công trên địa bàn.
Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu tài chính, tỷ lệ giải ngân, thanh toán vốn đầu tư; phương pháp so sánh để đánh giá biến động theo thời gian; phương pháp chuyên gia để đánh giá chất lượng công tác quản lý; kết hợp phân tích định tính từ ý kiến các đối tượng điều tra nhằm làm rõ nguyên nhân tồn tại.
Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu từ năm 2017 đến 2019, khảo sát ý kiến năm 2020, đề xuất giải pháp đến năm 2025 nhằm hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN tại huyện Bố Trạch.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ phân bổ và giải ngân vốn đầu tư XDCB chưa đồng bộ: Giai đoạn 2017-2019, tỷ lệ vốn đầu tư XDCB được phân bổ so với nhu cầu thực tế chỉ đạt khoảng 75-80%, trong khi tỷ lệ giải ngân vốn chỉ đạt trung bình 70% kế hoạch, gây chậm tiến độ các dự án trọng điểm.
Công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn còn bất cập: Việc lập kế hoạch vốn đầu tư chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn đến đầu tư dàn trải, thiếu trọng tâm. Khoảng 30% dự án bị điều chỉnh kế hoạch vốn trong quá trình thực hiện, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.
Quản lý tạm ứng và thanh toán vốn còn tồn tại sai sót: Tỷ lệ tạm ứng vốn đầu tư XDCB chiếm khoảng 20-25% tổng vốn, nhưng tỷ lệ thu hồi tạm ứng chỉ đạt 60-65%, gây tồn đọng vốn và khó khăn trong cân đối ngân sách.
Kiểm soát chi qua Kho bạc nhà nước chưa chặt chẽ: Tỷ lệ từ chối thanh toán trong kiểm soát chi đầu tư XDCB qua Kho bạc nhà nước chiếm khoảng 5-7%, phản ánh các sai sót trong hồ sơ thanh toán và quy trình kiểm soát vốn.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ năng lực quản lý còn hạn chế, quy trình phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ, và thiếu sự minh bạch trong công tác lập kế hoạch, phân bổ vốn. So với các địa phương lân cận như thành phố Đồng Hới và huyện Quảng Trạch, huyện Bố Trạch còn chưa áp dụng triệt để các biện pháp nâng cao chất lượng lập kế hoạch và kiểm soát vốn đầu tư. Việc giải ngân vốn chậm làm giảm hiệu quả đầu tư, ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành các công trình hạ tầng thiết yếu. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ phân bổ vốn, giải ngân và thu hồi tạm ứng qua các năm sẽ minh họa rõ nét các biến động và tồn tại trong quản lý vốn đầu tư XDCB tại huyện. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm sử dụng hiệu quả nguồn vốn NSNN.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn đầu tư: Xây dựng kế hoạch vốn đầu tư sát với nhu cầu thực tế, ưu tiên các dự án trọng điểm, tránh đầu tư dàn trải. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ họp HĐND; Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp Sở Kế hoạch và Đầu tư.
Nâng cao năng lực quản lý và giám sát vốn đầu tư: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý vốn, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án. Thời gian: 2021-2023; Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan chuyên môn.
Cải thiện công tác kiểm soát chi và thu hồi tạm ứng vốn: Rà soát, hoàn thiện quy trình kiểm soát chi qua Kho bạc nhà nước, tăng cường thanh tra, kiểm tra việc thu hồi tạm ứng vốn. Thời gian: 2021-2022; Chủ thể: Kho bạc Nhà nước, Thanh tra huyện.
Tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý đầu tư XDCB: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, chủ đầu tư, nhà thầu để đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Thời gian: liên tục; Chủ thể: UBND huyện, các đơn vị liên quan.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư công: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB, áp dụng các giải pháp quản lý hiện đại.
Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án: Tham khảo quy trình quản lý vốn, các biện pháp kiểm soát chi tiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.
Nhà thầu xây dựng và tư vấn: Hiểu rõ các yêu cầu về quản lý tiến độ, thanh toán, và trách nhiệm trong quá trình thi công công trình.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại địa phương.
Câu hỏi thường gặp
Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là gì?
Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là khoản vốn do Nhà nước bố trí trong kế hoạch ngân sách để thực hiện các công trình xây dựng cơ bản nhằm phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội.Tại sao quản lý vốn đầu tư XDCB lại quan trọng?
Quản lý vốn đầu tư XDCB giúp đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn lớn, tránh thất thoát, lãng phí, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và nâng cao chất lượng công trình.Những khó khăn chính trong quản lý vốn đầu tư XDCB tại huyện Bố Trạch là gì?
Bao gồm lập kế hoạch chưa sát thực tế, giải ngân chậm, thu hồi tạm ứng vốn thấp, và kiểm soát chi chưa chặt chẽ, dẫn đến đầu tư dàn trải và hiệu quả thấp.Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB?
Tăng cường lập kế hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, cải thiện kiểm soát chi và thu hồi vốn, đồng thời tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý dự án.Ai là đối tượng chính chịu trách nhiệm quản lý vốn đầu tư XDCB?
Chủ đầu tư, các cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị thi công, tư vấn đều có vai trò phối hợp trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư.
Kết luận
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước, tập trung tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
- Phân tích thực trạng giai đoạn 2017-2019 cho thấy tồn tại về lập kế hoạch, phân bổ vốn, giải ngân và kiểm soát chi đầu tư.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB đến năm 2025, bao gồm cải tiến quy trình, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường giám sát.
- Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương sử dụng hiệu quả nguồn vốn NSNN, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.
- Khuyến nghị các cơ quan liên quan triển khai đồng bộ các giải pháp và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
Hành động tiếp theo là áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo nguồn vốn đầu tư XDCB từ NSNN được sử dụng hiệu quả, góp phần phát triển huyện Bố Trạch bền vững.