Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2021 – 2023, tỉnh Sekong, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, đã chứng kiến sự phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 4,1%/năm, GDP năm 2023 đạt khoảng 2.657 tỷ Kip. Dân số tỉnh tăng từ 135.151 người năm 2021 lên 138.252 người năm 2023, với tỷ lệ tăng dân số tự nhiên khoảng 1,3%. Tỉnh Sekong nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam Lào, có vị trí địa lý thuận lợi trên hành lang kinh tế Đông – Tây, sở hữu tài nguyên đất đai phong phú và khí hậu ôn hòa, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp và công nghiệp. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại và nguồn vốn đầu tư phát triển còn hạn chế so với nhu cầu thực tế, đồng thời tồn tại nhiều bất cập trong quản lý vốn đầu tư từ Ngân sách Nhà nước (NSNN).

Đề tài nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý vốn đầu tư từ NSNN tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Sekong trong giai đoạn 2021 – 2023, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ hoạt động quản lý vốn đầu tư từ NSNN tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Sekong, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo, số liệu thống kê và thực tiễn quản lý vốn đầu tư. Mục tiêu nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh nguồn vốn NSNN là công cụ tài chính chủ đạo để phát triển hạ tầng, công nghiệp và các lĩnh vực trọng điểm, đồng thời giúp tỉnh Sekong khắc phục các hạn chế trong quản lý vốn, tăng cường minh bạch và hiệu quả đầu tư công, góp phần thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đến năm 2030.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết và mô hình quản lý vốn đầu tư công, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý vốn đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, phân bổ, giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư từ NSNN nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và bền vững trong phát triển kinh tế - xã hội.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư công: Tập trung vào các giai đoạn lập dự án, thẩm định, phê duyệt, đấu thầu, giải ngân, quyết toán và thanh tra giám sát, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và tối ưu hóa nguồn lực.

  • Khái niệm chính: Quản lý vốn đầu tư từ NSNN, đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), giải ngân vốn, quyết toán vốn, thanh tra giám sát, hiệu quả đầu tư công.

Khung lý thuyết này giúp phân tích toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý vốn đầu tư công tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Sekong, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo thống kê của Sở Kế hoạch và Đầu tư, Kho bạc Nhà nước, Sở Tài chính tỉnh Sekong giai đoạn 2021 – 2023; tài liệu pháp luật liên quan; các báo cáo thanh tra, giám sát; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý tại Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp số liệu thống kê về vốn đầu tư, tỷ lệ giải ngân, quyết toán, số vụ vi phạm; so sánh chuỗi theo thời gian để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý vốn đầu tư; phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các dự án đầu tư từ NSNN do Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Sekong quản lý trong giai đoạn 2021 – 2023, với tổng số dự án lập mới khoảng 165 dự án, trong đó tỷ lệ dự án được thẩm định và phê duyệt trên 90%.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2023, tổng hợp kết quả và đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện và khả thi trong việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý vốn đầu tư công tại tỉnh Sekong.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng vốn đầu tư và cơ cấu phân bổ: Vốn đầu tư từ NSNN tại tỉnh Sekong tăng trưởng trung bình 29,41%/năm trong giai đoạn 2021 – 2023, trong đó vốn đầu tư trong nước tăng 32,32%, vốn nước ngoài tăng 5,19%. Vốn NSNN chủ yếu do địa phương quản lý chiếm 95% tổng vốn đầu tư XDCB, tập trung vào ngành công nghiệp – xây dựng chiếm khoảng 66%, thương mại – dịch vụ chiếm 31,3%, nông lâm ngư nghiệp chiếm 2-3%.

  2. Hiệu quả công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự án: Tỷ lệ dự án được thẩm định và phê duyệt trên tổng dự án lập mới đạt trên 90%, năm 2023 đạt 100%, cho thấy quy trình thẩm định và phê duyệt được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả.

  3. Công tác đấu thầu và tiết kiệm vốn: Tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu dao động từ 1,48% đến 3,33%, giá trị tiết kiệm năm 2022 cao nhất đạt 2,8 tỷ Kip, tuy nhiên tỷ lệ tiết kiệm còn thấp, cho thấy tiềm năng cải thiện trong công tác đấu thầu.

  4. Tỷ lệ giải ngân và quyết toán vốn đầu tư: Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư từ NSNN dao động từ 53,2% đến 66,6%, thấp hơn nhiều so với dự toán giao, gây ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Tỷ lệ quyết toán vốn đầu tư đạt khoảng 73-76% số dự án hoàn thành, với tỷ lệ quyết toán vốn so với tổng mức đầu tư khoảng 83-85%, cho thấy công tác quyết toán còn chậm và chưa đầy đủ.

  5. Thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm: Số lần thanh tra hàng năm tương ứng với số dự án, trung bình mỗi dự án được thanh tra 1 lần/năm. Số vụ vi phạm dao động từ 12 đến 15 vụ/năm, giá trị thu hồi cho NSNN tăng từ 0,3 tỷ lên 0,6 tỷ Kip, cho thấy công tác thanh tra còn hạn chế về tần suất và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý vốn đầu tư từ NSNN tại tỉnh Sekong bao gồm trình độ cán bộ quản lý còn yếu kém, cơ chế phân cấp quản lý chưa hợp lý, quy định pháp luật còn chồng chéo và chưa đồng bộ, công tác đấu thầu chưa minh bạch và hiệu quả, cùng với các khó khăn trong giải phóng mặt bằng và công tác quyết toán vốn.

So với các nghiên cứu trong khu vực, tỷ lệ giải ngân và quyết toán vốn đầu tư tại Sekong còn thấp hơn mức trung bình, phản ánh sự cần thiết cải thiện quy trình quản lý và nâng cao năng lực cán bộ. Việc đầu tư tập trung vào ngành công nghiệp – xây dựng phù hợp với định hướng phát triển công nghiệp hóa – hiện đại hóa của tỉnh, tuy nhiên cần cân đối hơn để phát triển các ngành dịch vụ và nông nghiệp bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải ngân và quyết toán vốn đầu tư qua các năm, bảng so sánh tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu và số vụ vi phạm thanh tra để minh họa hiệu quả quản lý vốn đầu tư.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý vốn đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, đấu thầu, thanh quyết toán và giám sát đầu tư công cho cán bộ Sở Kế hoạch và Đầu tư. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ chuyên môn phù hợp lên trên 90% trong vòng 3 năm.

  2. Hoàn thiện cơ chế phân cấp và pháp luật quản lý đầu tư công: Rà soát, đề xuất sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, minh bạch và phù hợp với thực tiễn địa phương. Thực hiện đồng bộ các quy định về lập dự án, thẩm định, đấu thầu và quyết toán nhằm giảm thiểu chồng chéo và ách tắc.

  3. Tăng cường công tác đấu thầu và minh bạch trong lựa chọn nhà thầu: Áp dụng các hình thức đấu thầu cạnh tranh rộng rãi, nâng cao chất lượng hồ sơ mời thầu, tăng cường giám sát quá trình đấu thầu để nâng tỷ lệ tiết kiệm vốn đầu tư lên ít nhất 5% trong 5 năm tới.

  4. Cải thiện công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư: Xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính và cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, giảm thiểu các vướng mắc về đền bù và tái định cư. Mục tiêu rút ngắn thời gian GPMB trung bình xuống dưới 6 tháng.

  5. Tăng cường thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm: Tăng tần suất thanh tra các dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án vừa và nhỏ, nâng cao năng lực đội ngũ thanh tra, áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm minh các vi phạm để giảm thiểu thất thoát vốn đầu tư. Mục tiêu giảm số vụ vi phạm ít nhất 30% trong 3 năm.

Các giải pháp trên cần được thực hiện đồng bộ bởi Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước và các cơ quan liên quan, với sự hỗ trợ của chính quyền tỉnh Sekong và các đối tác phát triển, nhằm đảm bảo hiệu quả quản lý vốn đầu tư công đến năm 2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý đầu tư công tại các sở, ban ngành tỉnh Sekong: Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng và giải pháp quản lý vốn đầu tư từ NSNN, áp dụng vào công tác lập kế hoạch, thẩm định, đấu thầu và giám sát dự án.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách quản lý vốn đầu tư công phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành Tài chính – Ngân hàng, Quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý vốn đầu tư công trong bối cảnh phát triển kinh tế vùng miền, đặc biệt tại các tỉnh có điều kiện kinh tế xã hội tương tự.

  4. Các tổ chức phát triển và đối tác quốc tế hỗ trợ phát triển kinh tế Lào: Giúp hiểu rõ hơn về thực trạng quản lý vốn đầu tư công tại Sekong, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, tài chính hiệu quả.

Luận văn cung cấp các phân tích chi tiết, số liệu cụ thể và đề xuất giải pháp thực tiễn, hỗ trợ các đối tượng trên trong việc nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư từ NSNN tại Sekong còn thấp?
    Tỷ lệ giải ngân dao động từ 53% đến 66% do nhiều nguyên nhân như thủ tục hành chính phức tạp, công tác giải phóng mặt bằng chậm, năng lực cán bộ hạn chế và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên liên quan. Ví dụ, nhiều dự án bị kéo dài do vướng mắc trong đền bù và tái định cư.

  2. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu tại Sekong?
    Cần áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, nâng cao chất lượng hồ sơ mời thầu, tăng cường giám sát và minh bạch thông tin. Việc này giúp tăng tính cạnh tranh, giảm giá thầu và nâng cao tỷ lệ tiết kiệm vốn đầu tư, như đã thấy ở năm 2022 tỷ lệ tiết kiệm đạt 3,33%.

  3. Những khó khăn chính trong công tác quyết toán vốn đầu tư là gì?
    Chủ đầu tư và các bên liên quan thường lập báo cáo quyết toán chậm, chất lượng hồ sơ kém, dẫn đến kéo dài thời gian phê duyệt và tiềm ẩn thất thoát vốn. Ví dụ, có dự án chậm quyết toán từ 6 tháng đến 3 năm.

  4. Vai trò của thanh tra, giám sát trong quản lý vốn đầu tư công?
    Thanh tra, giám sát giúp phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, ngăn ngừa thất thoát và lãng phí vốn. Tuy nhiên, tại Sekong, số lần thanh tra còn ít, trung bình mỗi dự án chỉ được thanh tra 1 lần/năm, cần tăng cường để nâng cao hiệu quả quản lý.

  5. Giải pháp nào giúp cải thiện công tác giải phóng mặt bằng?
    Cần xây dựng chính sách hỗ trợ tài chính, cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các bên, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của chủ đầu tư trong công tác chuẩn bị GPMB. Việc này giúp rút ngắn thời gian GPMB, đẩy nhanh tiến độ dự án.

Kết luận

  • Tỉnh Sekong đã đạt được những kết quả nhất định trong quản lý vốn đầu tư từ NSNN giai đoạn 2021 – 2023, với tăng trưởng vốn đầu tư trung bình trên 29%/năm và tỷ lệ dự án được thẩm định, phê duyệt cao trên 90%.
  • Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân và quyết toán vốn còn thấp, công tác đấu thầu chưa tối ưu, thanh tra giám sát chưa đủ mạnh, và công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều vướng mắc.
  • Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về năng lực cán bộ, cơ chế phân cấp chưa hợp lý, quy định pháp luật chưa đồng bộ và các khó khăn khách quan về môi trường kinh tế xã hội.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện cơ chế pháp luật, tăng cường đấu thầu minh bạch, cải thiện GPMB và tăng cường thanh tra giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công đến năm 2030.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng tỉnh Sekong phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách và các tổ chức phát triển trong việc nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công tại Sekong và các địa phương tương tự.