Tổng quan nghiên cứu

Thu ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lập quỹ tài chính để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, trong giai đoạn 2014-2018, công tác quản lý thu NSNN đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần ổn định và phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như thủ tục thu phức tạp, quản lý trùng lắp, phương thức thu lạc hậu và chưa khai thác hiệu quả công nghệ thông tin. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Cư Kuin trong giai đoạn 2014-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nước tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào địa bàn huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk, với dữ liệu thu thập trong khoảng thời gian 5 năm. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách tại huyện mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và hoạch định chính sách trong lĩnh vực quản lý công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, trong đó có:

  • Lý thuyết về ngân sách nhà nước: Xem ngân sách là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất trong nền kinh tế, phản ánh quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và các chủ thể kinh tế xã hội.
  • Lý thuyết phân cấp ngân sách: Phân chia nguồn thu và quyền hạn quản lý ngân sách giữa các cấp chính quyền nhằm đảm bảo hiệu quả và tính chủ động trong quản lý tài chính.
  • Khái niệm thu ngân sách nhà nước: Thu NSNN là quá trình Nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để tập trung nguồn tài chính nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình.
  • Mô hình quản lý chu trình thu ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán, chấp hành thu, kế toán và quyết toán, kiểm tra, thanh tra và kiểm toán thu ngân sách.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến thu ngân sách: Bao gồm nhân tố khách quan như điều kiện tự nhiên, thể chế tài chính, trình độ phát triển kinh tế; và nhân tố chủ quan như công tác dự báo, quản lý nợ, tuyên truyền chính sách, phối hợp quản lý và tổ chức bộ máy.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Cư Kuin giai đoạn 2014-2018, các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật liên quan và tài liệu nghiên cứu trong nước.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ số liệu thu ngân sách của huyện và các xã trực thuộc trong giai đoạn nghiên cứu để đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các khoản thu theo từng năm, phân tích xu hướng biến động nguồn thu, đồng thời áp dụng phương pháp tổng hợp, phân tích định tính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong năm 2019, phân tích và viết luận văn hoàn thiện trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu NSNN trên địa bàn huyện Cư Kuin tăng trung bình khoảng 12% mỗi năm trong giai đoạn 2014-2018, với số thu năm 2018 đạt mức cao nhất trong giai đoạn nghiên cứu. Tỷ lệ thu từ các sắc thuế chính như thuế thu nhập cá nhân, thuế nhà đất và lệ phí trước bạ chiếm khoảng 65% tổng thu ngân sách.

  2. Cơ cấu nguồn thu đa dạng nhưng chưa tối ưu: Thu từ công thương nghiệp ngoài quốc doanh chiếm khoảng 30% tổng thu, trong khi các khoản thu từ phí, lệ phí và tiền sử dụng đất chiếm tỷ trọng thấp hơn, chỉ khoảng 15%. Việc khai thác các nguồn thu tiềm năng như đất đai và dịch vụ chưa được tận dụng hiệu quả.

  3. Quản lý thu còn nhiều hạn chế: Tổ chức thu ngân sách còn phân tán, thủ tục hành chính phức tạp gây khó khăn cho người nộp thuế. Công tác phối hợp giữa các cơ quan thuế, tài chính và các đơn vị liên quan chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng trùng lắp và thất thu. Tỷ lệ nợ thuế chiếm khoảng 8% tổng số thu ngân sách, ảnh hưởng đến hiệu quả thu.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế: Việc áp dụng công nghệ trong quản lý thu ngân sách chưa đồng bộ, chưa khai thác tốt các phần mềm quản lý thuế và dữ liệu điện tử, làm giảm tính chính xác và kịp thời trong công tác thu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội của huyện Cư Kuin còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến khả năng phát triển các ngành kinh tế trọng điểm, từ đó tác động đến nguồn thu ngân sách. Mặt khác, thể chế tài chính và quy trình quản lý thu ngân sách chưa được hoàn thiện, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu thống nhất trong tổ chức thu. So sánh với các huyện lân cận như Krông Pắk và Cư Jút, huyện Cư Kuin có mức độ ứng dụng công nghệ và phối hợp quản lý thấp hơn, ảnh hưởng đến hiệu quả thu ngân sách. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách theo năm và bảng phân tích cơ cấu nguồn thu sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các xu hướng và điểm nghẽn trong quản lý thu ngân sách tại địa phương. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ để tăng cường hiệu quả thu ngân sách nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế chính sách quản lý thu ngân sách: Rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật liên quan đến thu ngân sách cấp huyện nhằm giảm thiểu thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch và công bằng trong thu thuế. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: UBND huyện phối hợp Sở Tài chính và Cục Thuế tỉnh.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu: Đầu tư hệ thống phần mềm quản lý thuế hiện đại, triển khai khai thuế điện tử và quản lý dữ liệu tập trung để nâng cao hiệu quả và giảm thất thu. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Chi cục Thuế huyện và Phòng Tài chính Kế hoạch.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng quản lý và ứng dụng công nghệ cho cán bộ thuế và các đơn vị liên quan. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể: Học viện Hành chính Quốc gia phối hợp UBND huyện.

  4. Tăng cường công tác phối hợp liên ngành và kiểm tra, thanh tra thu ngân sách: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thuế, tài chính, kho bạc và các đơn vị liên quan để kiểm soát tốt nguồn thu, chống thất thu và nợ đọng thuế. Thời gian thực hiện: ngay và liên tục; Chủ thể: UBND huyện và các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện và xã: Nắm bắt các vấn đề thực tiễn và giải pháp quản lý thu ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả công tác tài chính địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý luận và thực tiễn quản lý thu ngân sách cấp huyện tại Việt Nam.

  3. Cơ quan thuế và tài chính các cấp: Áp dụng các đề xuất nhằm cải tiến quy trình, nâng cao năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ trong công tác thu ngân sách.

  4. Các tổ chức, doanh nghiệp và người dân trên địa bàn huyện: Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Quản lý thu ngân sách cấp huyện đảm bảo nguồn tài chính cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh tại địa phương. Ví dụ, nguồn thu ổn định giúp huyện đầu tư hạ tầng và dịch vụ công cộng.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thu ngân sách tại huyện Cư Kuin là gì?
    Khó khăn gồm thủ tục hành chính phức tạp, tổ chức thu phân tán, công tác phối hợp chưa đồng bộ và ứng dụng công nghệ thông tin hạn chế, dẫn đến thất thu và nợ thuế cao.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu ngân sách tại địa phương?
    Cần hoàn thiện chính sách, tăng cường ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ và phối hợp liên ngành hiệu quả. Ví dụ, triển khai khai thuế điện tử giúp giảm thời gian và chi phí cho người nộp thuế.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp phân tích thống kê số liệu thu ngân sách giai đoạn 2014-2018 kết hợp phân tích định tính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Ai là đối tượng chính hưởng lợi từ nghiên cứu này?
    Cán bộ quản lý nhà nước, cơ quan thuế, nhà nghiên cứu và cộng đồng doanh nghiệp, người dân trên địa bàn huyện đều có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện nghĩa vụ thuế.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ vai trò và thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2014-2018.
  • Phân tích số liệu cho thấy thu ngân sách tăng trưởng ổn định nhưng còn nhiều hạn chế trong tổ chức và quản lý thu.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện chính sách, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, hỗ trợ các nhà quản lý địa phương trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để đánh giá hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững!