Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hệ thống y tế Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong hơn 30 năm đổi mới, quản lý thu chi tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập trở thành vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo công bằng trong chăm sóc sức khỏe. Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên, với quy mô 115 giường bệnh và chức năng cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh nội ngoại trú, đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và đổi mới cơ chế tài chính. Tuy nhiên, hoạt động quản lý thu chi tại đây vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chi vượt dự toán, nguồn thu chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước và công tác thanh tra kiểm tra chưa thường xuyên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu chi tài chính tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2019, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đáp ứng tốt hơn nhu cầu khám chữa bệnh của người dân. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý thu chi tài chính tại Trung tâm trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2019, với tổng mẫu điều tra 154 người gồm lãnh đạo, cán bộ nhân viên và bệnh nhân.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc làm phong phú lý luận về quản lý tài chính y tế công lập, đồng thời cung cấp cơ sở thực tiễn và giải pháp ứng dụng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên, góp phần cải thiện chất lượng dịch vụ y tế và sự hài lòng của người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là quản lý thu chi tài chính trong các đơn vị sự nghiệp y tế công lập. Hai lý thuyết trọng tâm bao gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc quản lý theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực tài chính công.

  2. Lý thuyết quản lý thu chi trong đơn vị sự nghiệp y tế công lập: Tập trung vào cơ chế tự chủ tài chính, tự chịu trách nhiệm, đa dạng hóa nguồn thu và kiểm soát chi tiêu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đơn vị sự nghiệp y tế công lập, dự toán thu chi tài chính, cơ chế tự chủ tài chính, nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế (BHYT), chi thường xuyên và chi không thường xuyên, thanh tra kiểm tra tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động của Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 43/2006/NĐ-CP, Thông tư 71/2006/TT-BTC, Nghị định 16/2015/NĐ-CP.

Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp 154 đối tượng gồm lãnh đạo Sở Y tế, Sở Tài chính, UBND tỉnh Thái Nguyên, cán bộ nhân viên Trung tâm và bệnh nhân. Mẫu được chọn theo phương pháp phi xác suất thuận tiện nhằm đảm bảo tính khả thi và đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan.

Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, trình bày và đánh giá các chỉ tiêu thu chi tài chính, so sánh các chỉ tiêu qua các năm để nhận diện xu hướng và tồn tại. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu tỷ lệ hoàn thành dự toán thu chi, cơ cấu nguồn thu và chi, cũng như hiệu quả quản lý tài chính giữa các năm và so sánh với các Trung tâm y tế khác.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, tập trung phân tích dữ liệu thu thập trong giai đoạn này và khảo sát năm 2019 nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lập dự toán thu chi chưa sát thực tế: Dự toán thu chi tài chính tại Trung tâm trong giai đoạn 2017-2019 thường không phản ánh chính xác nhu cầu thực tế, dẫn đến khó khăn trong cân đối thu chi. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu trung bình đạt khoảng 85%, trong khi dự toán chi thường xuyên bị vượt mức từ 10-15%.

  2. Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước: Khoảng 60-70% tổng nguồn thu của Trung tâm đến từ ngân sách nhà nước cấp, trong khi thu từ hoạt động sự nghiệp như viện phí và BHYT chỉ chiếm khoảng 25-30%, còn lại là các nguồn thu khác. Điều này làm hạn chế tính tự chủ tài chính và khả năng mở rộng dịch vụ.

  3. Chi tiêu vượt dự toán, tập trung vào chi thường xuyên: Tổng chi tài chính tăng trung bình 12% mỗi năm, trong đó chi thường xuyên chiếm trên 80%, chủ yếu là chi cho con người và chi nghiệp vụ chuyên môn. Chi mua sắm, sửa chữa tài sản cố định chiếm dưới 15%, chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển cơ sở vật chất.

  4. Thanh tra, kiểm tra tài chính chưa thường xuyên và hiệu quả: Công tác thanh tra, kiểm tra tại Trung tâm còn mang tính động, chưa được thực hiện định kỳ và toàn diện. Khoảng 40% cán bộ quản lý đánh giá công tác này chưa kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc lập dự toán dựa trên các căn cứ chưa đầy đủ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và cơ quan quản lý cấp trên. So với các Trung tâm y tế thành phố Móng Cái và Vĩnh Yên, nơi dự toán thu chi được xây dựng dựa trên kết quả hoạt động thực tế và có sự giám sát chặt chẽ, Trung tâm Thái Nguyên còn hạn chế trong việc đa dạng hóa nguồn thu và kiểm soát chi tiêu.

Việc phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước làm giảm tính chủ động trong quản lý tài chính, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng đầu tư phát triển cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng dịch vụ. Chi tiêu vượt dự toán cho thấy sự thiếu kiểm soát và kế hoạch chi tiết, trong khi công tác thanh tra kiểm tra chưa thường xuyên làm giảm hiệu quả phát hiện và xử lý sai phạm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu và chi tài chính qua các năm, bảng so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán thu chi, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ quản lý về công tác thanh tra kiểm tra.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý tài chính, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường công tác thanh tra kiểm tra nhằm đảm bảo hiệu quả và minh bạch trong quản lý thu chi tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán thu chi sát thực tế: Ban lãnh đạo Trung tâm cần phối hợp chặt chẽ với các phòng ban chuyên môn và cơ quan quản lý cấp trên để xây dựng dự toán dựa trên kết quả hoạt động thực tế, nhu cầu phát triển và khả năng ngân sách. Thời gian thực hiện: hàng năm trước khi bắt đầu niên độ ngân sách. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp với Sở Y tế và Sở Tài chính.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu tài chính: Trung tâm cần phát triển các dịch vụ khám chữa bệnh theo yêu cầu, tăng cường thu từ BHYT và viện phí, đồng thời khai thác các nguồn thu hợp pháp khác như dịch vụ hỗ trợ, cho thuê cơ sở vật chất. Thời gian thực hiện: trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch - Tài chính, Ban Giám đốc Trung tâm.

  3. Kiểm soát chặt chẽ chi tiêu, ưu tiên chi cho phát triển cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng dịch vụ: Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng, thực hiện giao khoán chi tiết cho các khoa phòng, đồng thời đảm bảo chi trả thu nhập xứng đáng để tạo động lực cho cán bộ. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tài chính tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, Phòng Tài chính kế toán.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tài chính định kỳ và toàn diện: Thành lập Ban thanh tra tài chính chuyên trách, phối hợp với các cơ quan kiểm toán độc lập để kiểm tra, giám sát hoạt động thu chi, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian thực hiện: tổ chức định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm, Ban Thanh tra nội bộ.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Đầu tư hệ thống phần mềm quản lý tài chính hiện đại, đào tạo cán bộ sử dụng thành thạo để nâng cao hiệu quả quản lý, minh bạch hóa các khoản thu chi. Thời gian thực hiện: trong vòng 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, Phòng Công nghệ thông tin, Phòng Tài chính kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý các Trung tâm y tế, bệnh viện công lập: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu chi tài chính, giúp nâng cao năng lực quản lý, lập kế hoạch và kiểm soát tài chính hiệu quả.

  2. Cán bộ phòng tài chính kế toán trong ngành y tế: Luận văn trình bày chi tiết các chỉ tiêu tài chính, quy trình lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán, hỗ trợ công tác kế toán và báo cáo tài chính chính xác, minh bạch.

  3. Các nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công: Cung cấp thông tin thực tiễn về cơ chế tài chính, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý thu chi tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập, làm cơ sở xây dựng chính sách phù hợp.

  4. Sinh viên, học viên cao học ngành quản lý kinh tế, quản lý y tế: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá giúp hiểu rõ về quản lý tài chính trong lĩnh vực y tế công lập, áp dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu chi tài chính tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên gặp những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là lập dự toán chưa sát thực tế, chi tiêu vượt dự toán, nguồn thu chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước và công tác thanh tra kiểm tra chưa thường xuyên. Ví dụ, chi thường xuyên vượt dự toán từ 10-15% gây khó khăn trong cân đối tài chính.

  2. Các nguồn thu chính của Trung tâm gồm những gì?
    Nguồn thu chủ yếu gồm ngân sách nhà nước cấp (chiếm khoảng 60-70%), thu từ hoạt động sự nghiệp như viện phí và BHYT (khoảng 25-30%), cùng các nguồn thu khác như dịch vụ hỗ trợ. Việc đa dạng hóa nguồn thu là cần thiết để tăng tính tự chủ tài chính.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thu chi tài chính tại Trung tâm?
    Cần tăng cường lập dự toán sát thực tế, đa dạng hóa nguồn thu, kiểm soát chặt chẽ chi tiêu, tăng cường thanh tra kiểm tra định kỳ và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính. Ví dụ, áp dụng phần mềm quản lý tài chính giúp minh bạch và chính xác các khoản thu chi.

  4. Vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra trong quản lý tài chính là gì?
    Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện sai sót, điều chỉnh kịp thời, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật. Tại Trung tâm, việc thành lập Ban thanh tra chuyên trách đã giúp phát hiện và xử lý các sai phạm tài chính.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát 154 đối tượng và số liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính, văn bản pháp luật. Phân tích số liệu bằng thống kê mô tả và so sánh để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý thu chi tài chính tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019, chỉ ra các tồn tại như lập dự toán chưa sát thực tế, chi tiêu vượt dự toán và công tác thanh tra kiểm tra chưa thường xuyên.
  • Nghiên cứu làm rõ các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến quản lý tài chính, bao gồm đặc điểm kinh tế xã hội địa phương, chính sách nhà nước, năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quản lý thu chi tài chính, tập trung vào lập dự toán, đa dạng hóa nguồn thu, kiểm soát chi tiêu, tăng cường thanh tra kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Luận văn cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho lãnh đạo, cán bộ quản lý, nhà hoạch định chính sách và học viên ngành quản lý kinh tế, quản lý y tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị y tế khác nhằm nâng cao quản lý tài chính toàn ngành.

Hành động ngay hôm nay: Các đơn vị y tế công lập cần chủ động rà soát, hoàn thiện quy trình quản lý thu chi tài chính, đồng thời đầu tư phát triển nguồn nhân lực và công nghệ để nâng cao hiệu quả hoạt động và phục vụ tốt hơn nhu cầu chăm sóc sức khỏe cộng đồng.