Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an sinh xã hội và ổn định đời sống người lao động. Tại huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh, công tác quản lý thu BHXH bắt buộc đã có nhiều chuyển biến tích cực trong giai đoạn 2018-2020. Theo báo cáo của BHXH huyện, số đơn vị sử dụng lao động tham gia BHXH bắt buộc tăng từ 178 đơn vị năm 2018 lên 194 đơn vị năm 2020, tương ứng tăng 9%. Số lao động tham gia cũng tăng từ 4.369 người năm 2018 lên khoảng 4.600 người năm 2020. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ đọng BHXH vẫn còn phổ biến, với tỷ lệ nợ trên số phải thu dao động khoảng 1,7% đến 2,22% trong giai đoạn này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Tân Biên, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào các đối tượng là người sử dụng lao động và người lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện, với phạm vi thời gian từ năm 2018 đến năm 2020. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện chính sách quản lý thu BHXH, tăng tỷ lệ tham gia, giảm nợ đọng, từ đó đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người lao động và góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội, bao gồm:

  • Lý thuyết về bảo hiểm xã hội: BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp hoặc hết tuổi lao động. BHXH bắt buộc là loại hình do Nhà nước tổ chức, người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia theo quy định pháp luật.

  • Mô hình quản lý thu BHXH bắt buộc: Quản lý thu BHXH bao gồm các nội dung như quản lý đối tượng tham gia, quản lý quỹ BHXH, quản lý hồ sơ, tài liệu, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Nguyên tắc quản lý thu BHXH bắt buộc là thống nhất, công khai, minh bạch, đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời.

  • Khái niệm chính: Bao gồm các thuật ngữ như quỹ BHXH bắt buộc, đối tượng tham gia BHXH, mức đóng BHXH, tỷ lệ nợ đọng BHXH, chế độ BHXH (ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ báo cáo tổng kết công tác thu BHXH của BHXH huyện Tân Biên giai đoạn 2018-2020, kết quả khảo sát 100 mẫu người lao động và người sử dụng lao động trên địa bàn huyện, các văn bản pháp luật liên quan như Luật BHXH 2014, Nghị định 115/2015/NĐ-CP.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả số liệu thu BHXH, tỷ lệ tham gia, tỷ lệ nợ đọng; phân tích tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu; so sánh kết quả thực tế với các tiêu chuẩn, mục tiêu đề ra.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2018 đến năm 2020, đồng thời khảo sát thực trạng nhận thức và ý thức trách nhiệm của các đối tượng tham gia BHXH trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc: Số đơn vị sử dụng lao động tham gia tăng từ 178 lên 194 đơn vị (tăng 9%), số lao động tham gia tăng từ 4.369 lên khoảng 4.600 người (tăng khoảng 5,3%) trong giai đoạn 2018-2020.

  2. Hoàn thành vượt kế hoạch thu BHXH: BHXH huyện Tân Biên hoàn thành vượt kế hoạch thu hàng năm, với tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu đạt 102,8% năm 2018, 100,7% năm 2019 và 103,3% năm 2020. Tổng số tiền thu tăng từ 51.983 triệu đồng năm 2018 lên 63.349 triệu đồng năm 2020.

  3. Cơ cấu thu BHXH bắt buộc chuyển dịch tích cực: Tỷ trọng thu từ khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh tăng từ 25,3% năm 2018 lên 29,65% năm 2020, trong khi khối hành chính sự nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng lớn trên 50%.

  4. Tỷ lệ nợ đọng BHXH còn tồn tại: Mặc dù có nhiều biện pháp đôn đốc, tỷ lệ nợ đọng BHXH trên tổng số phải thu dao động từ 1,7% đến 2,22% trong giai đoạn 2018-2020, với số tiền nợ lên đến khoảng 933 triệu đồng năm 2018.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng số lượng đơn vị và người lao động tham gia BHXH bắt buộc phản ánh hiệu quả của công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách và cải cách thủ tục hành chính tại huyện Tân Biên. Việc hoàn thành vượt kế hoạch thu cho thấy năng lực quản lý thu của BHXH huyện được nâng cao, góp phần tích cực vào cân đối quỹ BHXH và đảm bảo quyền lợi người lao động.

Cơ cấu thu chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng doanh nghiệp ngoài quốc doanh phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương, đồng thời cho thấy sự mở rộng đối tượng tham gia BHXH. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ đọng vẫn còn là thách thức lớn, ảnh hưởng đến nguồn lực tài chính và uy tín của ngành BHXH. Nguyên nhân bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của một số chủ sử dụng lao động, khó khăn về tài chính, cũng như mức xử phạt chưa đủ sức răn đe.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tại huyện Tân Biên tương đồng với xu hướng chung của các địa phương có nền kinh tế đang phát triển, nơi mà công tác quản lý thu BHXH bắt buộc còn nhiều khó khăn do đặc thù doanh nghiệp nhỏ và vừa, cũng như sự đa dạng về loại hình sử dụng lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng người lao động tham gia BHXH, biểu đồ cơ cấu thu theo loại hình doanh nghiệp và bảng tỷ lệ nợ đọng BHXH qua các năm để minh họa rõ nét hơn các xu hướng và vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức

    • Động từ hành động: Triển khai, phổ biến, nâng cao
    • Target metric: Tăng tỷ lệ nhận thức đúng về BHXH lên trên 90% trong nhóm người sử dụng lao động và người lao động
    • Timeline: Triển khai trong 2022-2023
    • Chủ thể thực hiện: BHXH huyện phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội và truyền thông địa phương

  2. Đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm

    • Động từ hành động: Tăng cường, xử lý, giám sát
    • Target metric: Giảm tỷ lệ nợ đọng BHXH xuống dưới 1% vào năm 2025
    • Timeline: Thực hiện liên tục hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: BHXH huyện phối hợp với cơ quan quản lý lao động và cơ quan thuế

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu BHXH

    • Động từ hành động: Ứng dụng, cải tiến, tự động hóa
    • Target metric: Rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ thu BHXH xuống dưới 3 ngày làm việc
    • Timeline: Hoàn thành trong năm 2023
    • Chủ thể thực hiện: BHXH huyện phối hợp với BHXH tỉnh và các đơn vị công nghệ

  4. Phát triển chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động

    • Động từ hành động: Xây dựng, triển khai, hỗ trợ
    • Target metric: Tăng tỷ lệ doanh nghiệp tuân thủ đóng BHXH lên 95%
    • Timeline: Giai đoạn 2022-2025
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, BHXH huyện, các ngành liên quan

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, phương pháp quản lý thu BHXH hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn công tác
    • Use case: Xây dựng kế hoạch thu, kiểm tra, giám sát tại địa phương

  2. Người sử dụng lao động, doanh nghiệp trên địa bàn huyện Tân Biên

    • Lợi ích: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ về BHXH bắt buộc, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật
    • Use case: Tối ưu hóa công tác đóng BHXH, tránh vi phạm pháp luật

  3. Người lao động tham gia BHXH bắt buộc

    • Lợi ích: Nắm rõ quyền lợi được hưởng, quy trình tham gia và các chế độ BHXH
    • Use case: Tự bảo vệ quyền lợi khi tham gia BHXH, giám sát việc đóng BHXH của người sử dụng lao động

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách công

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình quản lý thu BHXH tại địa phương, phân tích số liệu thực tế
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến BHXH và an sinh xã hội

Câu hỏi thường gặp

  1. BHXH bắt buộc là gì và ai phải tham gia?
    BHXH bắt buộc là loại hình bảo hiểm do Nhà nước tổ chức, người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia theo quy định. Đối tượng bao gồm người lao động làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng trở lên và các nhóm đối tượng khác theo Luật BHXH 2014.

  2. Mức đóng BHXH bắt buộc được tính như thế nào?
    Mức đóng BHXH bắt buộc căn cứ vào tiền lương tháng của người lao động, với tỷ lệ đóng của người lao động là 8% và người sử dụng lao động là 17% tổng quỹ tiền lương. Mức tiền lương làm căn cứ đóng không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng.

  3. Tỷ lệ nợ đọng BHXH ảnh hưởng thế nào đến quyền lợi người lao động?
    Nợ đọng BHXH làm giảm nguồn quỹ, ảnh hưởng đến khả năng chi trả các chế độ BHXH cho người lao động, có thể dẫn đến chậm trễ hoặc không đủ điều kiện hưởng các chế độ như ốm đau, thai sản, hưu trí.

  4. Cơ quan BHXH huyện Tân Biên đã làm gì để giảm nợ đọng BHXH?
    BHXH huyện đã tăng cường thanh tra, kiểm tra, phối hợp với các ngành liên quan để đôn đốc các đơn vị sử dụng lao động thực hiện đóng BHXH đầy đủ, đồng thời xử lý các vi phạm theo quy định pháp luật.

  5. Làm thế nào để người lao động kiểm tra việc đóng BHXH của mình?
    Người lao động có thể tra cứu thông tin đóng BHXH qua cổng thông tin điện tử của BHXH Việt Nam hoặc liên hệ trực tiếp với cơ quan BHXH huyện để được hỗ trợ kiểm tra và giải quyết kịp thời các vấn đề liên quan.

Kết luận

  • Công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại huyện Tân Biên giai đoạn 2018-2020 đã đạt được nhiều kết quả tích cực với sự tăng trưởng số lượng đối tượng tham gia và hoàn thành vượt kế hoạch thu hàng năm.
  • Cơ cấu thu BHXH có sự chuyển dịch tích cực, phản ánh sự phát triển kinh tế địa phương và nhận thức ngày càng nâng cao của người sử dụng lao động.
  • Tỷ lệ nợ đọng BHXH vẫn còn tồn tại, là thách thức cần được giải quyết để đảm bảo nguồn quỹ và quyền lợi người lao động.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm bao gồm tăng cường tuyên truyền, nâng cao hiệu quả thanh tra, ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển chính sách hỗ trợ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý thu BHXH bắt buộc tại huyện Tân Biên đến năm 2025, góp phần đảm bảo an sinh xã hội bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người lao động cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện nghiêm túc các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trong thời gian tới.