Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, việc xây dựng chuẩn đầu ra (CĐR) chương trình đào tạo trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đại học tại Việt Nam. Chuẩn đầu ra không chỉ là cam kết về chất lượng giáo dục mà còn là căn cứ để giám sát, đánh giá hiệu quả đào tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Trường Đại học Hòa Bình, một trường đại học tư thục được thành lập năm 2008, đã chú trọng chuẩn hóa chương trình đào tạo ngành Thiết kế Nội thất theo hướng tiếp cận CDIO (Conceive - Design - Implement - Operate) nhằm nâng cao năng lực thực tiễn và phẩm chất nghề nghiệp của sinh viên.

Nghiên cứu tập trung vào quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO cho chương trình đào tạo cử nhân Thiết kế Nội thất tại Trường Đại học Hòa Bình, khảo sát thực trạng từ năm 2009 đến nay tại Khoa Mỹ thuật Công nghiệp và các doanh nghiệp sử dụng nhân lực ngành này. Mục tiêu cụ thể là đánh giá thực trạng, xây dựng quy trình quản lý thiết kế chuẩn đầu ra theo CDIO, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng và xã hội. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc chuẩn hóa chương trình đào tạo, góp phần nâng cao uy tín và hiệu quả đào tạo của trường, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các ngành đào tạo khác.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý và mô hình CDIO trong giáo dục kỹ thuật. Lý thuyết quản lý được xây dựng trên cơ sở các chức năng quản lý cơ bản gồm: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, cùng vai trò trung tâm của thông tin trong quản lý. Các chức năng này giúp quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra một cách hệ thống và hiệu quả.

Mô hình CDIO là phương pháp tiếp cận giáo dục kỹ thuật toàn diện, tập trung phát triển bốn năng lực cốt lõi: Đề xuất ý tưởng (Conceive), Thiết kế (Design), Triển khai (Implement) và Vận hành (Operate). Đề cương CDIO được chi tiết hóa thành bốn cấp độ chuẩn đầu ra, từ tổng quát đến cụ thể, bao gồm các khối kiến thức, kỹ năng cá nhân, kỹ năng giao tiếp và năng lực cốt lõi CDIO. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chuẩn đầu ra chương trình đào tạo: các phẩm chất, kiến thức, kỹ năng và thái độ mà người học cần đạt được sau khi hoàn thành chương trình.
  • Quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra: tổ chức, chỉ đạo và kiểm soát các hoạt động xây dựng, điều chỉnh và đánh giá chuẩn đầu ra.
  • Quy trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO: gồm bốn bước chính từ thành lập nhóm chuyên gia, khảo sát ý kiến các bên liên quan, hoàn thiện và công bố chuẩn đầu ra.
  • Tiêu chuẩn SMARC trong đánh giá chuẩn đầu ra: cụ thể, đo được, có thể hành động, liên quan và dễ hiểu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả tổng hợp, phân tích các văn bản hướng dẫn xây dựng chuẩn đầu ra, các công trình nghiên cứu về CDIO và quản lý giáo dục. Về thực tiễn, khảo sát được tiến hành tại Khoa Mỹ thuật Công nghiệp - Trường Đại học Hòa Bình và các doanh nghiệp sử dụng cử nhân Thiết kế Nội thất, với tổng số 145 phiếu khảo sát thu thập từ giảng viên, sinh viên, cán bộ quản lý và nhà tuyển dụng.

Phương pháp chọn mẫu là phi xác suất, tập trung vào các đối tượng liên quan trực tiếp đến quá trình thiết kế và sử dụng chuẩn đầu ra ngành Thiết kế Nội thất. Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật định lượng và định tính, bao gồm thống kê mô tả, phân tích SWOT và so sánh tỷ lệ phần trăm các đánh giá về mức độ quan trọng, hiện trạng đạt được và mong muốn đạt được của chuẩn đầu ra.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2009 đến 2014, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra tiếp cận CDIO.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thiết kế chuẩn đầu ra ngành Thiết kế Nội thất tại Trường Đại học Hòa Bình: Chuẩn đầu ra được xây dựng và công bố chính thức vào năm 2011, dựa trên hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên, 21% giảng viên và 35% sinh viên chưa từng tiếp cận văn bản chuẩn đầu ra này. Chuẩn đầu ra bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng cứng, kỹ năng mềm và thái độ nghề nghiệp, trong đó kỹ năng mềm chiếm tỷ lệ lớn, phù hợp với yêu cầu CDIO.

  2. Đánh giá mức độ quan trọng của chuẩn đầu ra: 79% giảng viên nhận thức được tầm quan trọng của chuẩn đầu ra trong công tác dạy và học. Tuy nhiên, 100% thành viên khảo sát cho rằng công bố chuẩn đầu ra chủ yếu để báo cáo Bộ Giáo dục và Đào tạo, chỉ 24% nhận thức chuẩn đầu ra nhằm đào tạo nhân lực đáp ứng nhu cầu xã hội. Quy trình lấy ý kiến đóng góp còn mang tính hình thức, tập trung vào chỉnh sửa câu chữ hơn là nội dung, với 64% phụ thuộc vào văn bản chỉ đạo của Bộ.

  3. Thực trạng quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra: 57% văn bản công bố chuẩn đầu ra sử dụng động từ Bloom nhưng sai bậc nhận thức, gây khó khăn trong việc chuyển tải và đánh giá chuẩn đầu ra. Việc cập nhật chuẩn đầu ra chưa thường xuyên và chưa dựa trên nhu cầu thực tế của xã hội và doanh nghiệp.

  4. So sánh chuẩn đầu ra cấp độ 4 với yêu cầu doanh nghiệp: Chuẩn đầu ra cấp độ 4 chi tiết hóa các kỹ năng và thái độ cần thiết, nhưng còn khoảng cách với yêu cầu thực tế của doanh nghiệp về kỹ năng thực hành và khả năng làm việc nhóm. Doanh nghiệp mong muốn sinh viên tốt nghiệp có khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế, kỹ năng giao tiếp và quản lý dự án tốt hơn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự tham gia sâu rộng của các bên liên quan, đặc biệt là doanh nghiệp và cựu sinh viên trong quá trình xây dựng và cập nhật chuẩn đầu ra. Việc sử dụng động từ Bloom chưa chính xác làm giảm tính khả thi trong thiết kế chương trình đào tạo và đánh giá kết quả học tập. So sánh với các nghiên cứu tại Đại học Kinh tế và Đại học Bách khoa, nơi áp dụng CDIO thành công, cho thấy sự cần thiết phải xây dựng quy trình quản lý chuẩn đầu ra chặt chẽ, có sự phối hợp liên ngành và sự tham gia của các bên liên quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ tiếp cận chuẩn đầu ra của giảng viên và sinh viên, bảng so sánh mức độ quan trọng và hiện trạng đạt được của các tiêu chí chuẩn đầu ra, cũng như biểu đồ SWOT về thực trạng quản lý chuẩn đầu ra tại trường.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ những điểm mạnh và hạn chế trong quản lý quá trình thiết kế chuẩn đầu ra ngành Thiết kế Nội thất, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu xã hội và thị trường lao động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện quy trình quản lý thiết kế chuẩn đầu ra theo CDIO: Cần thiết lập quy trình quản lý chi tiết, bao gồm các bước từ thành lập ban chỉ đạo, khảo sát ý kiến các bên liên quan, xây dựng dự thảo, lấy ý kiến phản hồi, nghiệm thu và công bố chuẩn đầu ra. Mục tiêu là đảm bảo chuẩn đầu ra cụ thể, đo được và có thể chuyển tải trong chương trình đào tạo. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Ban Giám hiệu và Khoa Mỹ thuật Công nghiệp chủ trì.

  2. Tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp và cựu sinh viên trong xây dựng và cập nhật chuẩn đầu ra: Thiết lập các hội thảo định kỳ, khảo sát ý kiến rộng rãi nhằm đảm bảo chuẩn đầu ra phản ánh đúng nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Mục tiêu nâng tỷ lệ tham gia đóng góp ý kiến lên trên 80% trong vòng 6 tháng, do Phòng Đào tạo phối hợp với phòng Quan hệ doanh nghiệp thực hiện.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực cho giảng viên về thiết kế và quản lý chuẩn đầu ra: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp tiếp cận CDIO, sử dụng động từ Bloom đúng cách và kỹ năng xây dựng chuẩn đầu ra. Mục tiêu 100% giảng viên tham gia trong vòng 9 tháng, do Trung tâm Đào tạo và Phát triển giảng viên đảm nhiệm.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và giám sát chất lượng chuẩn đầu ra: Áp dụng tiêu chuẩn SMARC trong đánh giá, thiết lập hệ thống thu thập phản hồi từ sinh viên, giảng viên và doanh nghiệp để điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong 12 tháng, do Trung tâm Kiểm định và Đảm bảo chất lượng đào tạo triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học: Giúp hiểu rõ quy trình và phương pháp quản lý thiết kế chuẩn đầu ra theo CDIO, từ đó áp dụng vào quản lý chương trình đào tạo nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. **Giảng viên và cán bộ xây