Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập, đặc biệt là trường mầm non, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững. Tại Việt Nam, trong giai đoạn 2020-2022, các trường mầm non công lập như Trường Mầm non Chim Én (quận Long Biên, Hà Nội) đã nhận được nguồn ngân sách nhà nước cấp cùng các khoản thu sự nghiệp nhằm phục vụ công tác chăm sóc, giáo dục trẻ. Tuy nhiên, thực trạng quản lý tài chính tại nhiều trường còn tồn tại hạn chế như việc phân bổ ngân sách chưa hợp lý, công tác lập kế hoạch tài chính chưa khoa học, và kiểm soát tài chính chưa chặt chẽ. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Trường Mầm non Chim Én trong giai đoạn 2020-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào ba nội dung chính: lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện kế hoạch và kiểm tra, kiểm soát tài chính. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đảm bảo sự minh bạch, công khai và phát triển bền vững của trường mầm non công lập trong bối cảnh đổi mới cơ chế tài chính theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập. Lý thuyết quản lý tài chính công tập trung vào các quan hệ kinh tế trong phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể xã hội. Mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập nhấn mạnh các nội dung: lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện kế hoạch, kiểm tra và kiểm soát tài chính. Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng gồm: (1) Quản lý tài chính trong trường mầm non công lập là quá trình sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính và nâng cao hiệu quả hoạt động; (2) Tự chủ tài chính là cơ chế cho phép đơn vị sự nghiệp công lập chủ động trong việc sử dụng và quản lý nguồn lực tài chính; (3) Kiểm tra, kiểm soát tài chính là biện pháp bảo đảm các quy định về kế toán và kỷ luật tài chính được thực hiện nghiêm chỉnh, minh bạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các nguồn trong và ngoài trường Mầm non Chim Én. Dữ liệu bên trong gồm các báo cáo tài chính, dự toán thu chi, biên bản kiểm tra tài chính giai đoạn 2020-2022. Dữ liệu bên ngoài bao gồm các văn bản pháp luật như Nghị định 60/2021/NĐ-CP, Thông tư 61/2017/TT-BTC, các nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước về quản lý tài chính trong giáo dục mầm non. Phương pháp phân tích chủ yếu là phân tích định tính kết hợp định lượng, sử dụng số liệu thống kê về nguồn thu, chi ngân sách, tỷ lệ chi thường xuyên và không thường xuyên, số lần kiểm tra tài chính và các vi phạm phát hiện được. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ dữ liệu tài chính của Trường Mầm non Chim Én trong giai đoạn 2020-2022. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ dữ liệu có sẵn để đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 11/2023, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu chi ngân sách: Trong giai đoạn 2020-2022, Trường Mầm non Chim Én nhận được nguồn ngân sách nhà nước cấp trung bình khoảng 70% tổng nguồn thu, phần còn lại là thu từ hoạt động sự nghiệp và các khoản thu khác. Tỷ lệ chi thường xuyên chiếm khoảng 85% tổng chi, trong khi chi không thường xuyên chỉ chiếm 15%. Điều này phản ánh sự ưu tiên cho các hoạt động duy trì và vận hành hàng ngày của trường.

  2. Thực trạng lập kế hoạch tài chính: Việc lập kế hoạch tài chính tại trường còn chưa khoa học, chưa phân biệt rõ ràng giữa nguồn kinh phí chi thường xuyên và không thường xuyên. Một số kế hoạch chưa tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc quản lý tài chính như tính pháp lý của chứng từ kế toán, niên độ kế toán và thời gian quyết toán. Tỷ lệ kế hoạch tài chính được thực hiện đúng theo dự toán chỉ đạt khoảng 75%.

  3. Tổ chức thực hiện và kiểm soát tài chính: Công tác tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính có sự chậm trễ trong việc cập nhật các chính sách mới và chưa đảm bảo tính kịp thời trong báo cáo tài chính. Số lần kiểm tra, kiểm soát tài chính trong giai đoạn này là khoảng 12 lần, phát hiện 3 trường hợp vi phạm nhỏ về quản lý tài chính, chủ yếu liên quan đến việc sử dụng nguồn kinh phí chưa đúng mục đích.

  4. Nhân sự và năng lực quản lý tài chính: Đội ngũ cán bộ tài chính kế toán tại trường có trình độ chuyên môn đa dạng nhưng còn hạn chế về kỹ năng cập nhật văn bản pháp luật và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính. Tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học trở lên chiếm khoảng 60%, còn lại là trung cấp và cao đẳng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa có sự phân công rõ ràng trong quản lý tài chính, thiếu sự đào tạo chuyên sâu cho cán bộ kế toán và sự chưa đồng bộ trong áp dụng các quy định pháp luật mới. So sánh với các trường mầm non công lập khác trong quận Long Biên, Trường Mầm non Chim Én có tỷ lệ nguồn thu từ ngân sách nhà nước cao hơn trung bình quận (khoảng 65%), tuy nhiên hiệu quả sử dụng nguồn vốn chưa tối ưu. Việc chưa phân biệt rõ ràng các nguồn kinh phí chi thường xuyên và không thường xuyên dẫn đến khó khăn trong việc lập kế hoạch và kiểm soát chi tiêu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nguồn thu và chi theo từng năm, bảng tổng hợp số lần kiểm tra và vi phạm tài chính, giúp minh họa rõ nét thực trạng quản lý tài chính tại trường. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong nước về quản lý tài chính trường mầm non, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải thiện công tác lập kế hoạch tài chính: Xây dựng quy trình lập kế hoạch tài chính khoa học, phân biệt rõ ràng nguồn kinh phí chi thường xuyên và không thường xuyên, đảm bảo tuân thủ các nguyên tắc quản lý tài chính. Thời gian thực hiện: từ năm học 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với phòng Tài chính - Kế hoạch quận Long Biên.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Đẩy mạnh sử dụng phần mềm kế toán hiện đại và hệ thống quản lý tài chính điện tử để nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng kể từ khi có kế hoạch. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Giám hiệu và bộ phận kế toán.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, cập nhật văn bản pháp luật và kỹ năng quản lý tài chính cho đội ngũ cán bộ kế toán và quản lý tài chính. Thời gian thực hiện: định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát tài chính: Thiết lập kế hoạch kiểm tra tài chính định kỳ và đột xuất, phối hợp với Ban Thanh tra nhân dân và tổ chức Công đoàn để giám sát chặt chẽ việc sử dụng nguồn kinh phí. Thời gian thực hiện: liên tục từ năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu, Ban Thanh tra nhân dân, Công đoàn trường.

  5. Xây dựng quỹ dự phòng tài chính: Thiết lập quỹ dự phòng nhằm ứng phó với các tình huống tài chính bất ngờ, đảm bảo hoạt động giáo dục không bị gián đoạn. Thời gian thực hiện: trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và Hội đồng trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường mầm non công lập: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, xây dựng kế hoạch tài chính phù hợp và minh bạch, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Cán bộ kế toán và quản lý tài chính trong giáo dục: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quản lý tài chính, kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính.

  3. Sở Giáo dục và Đào tạo, các cơ quan quản lý nhà nước: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong trường mầm non công lập, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính trong trường mầm non công lập có điểm gì đặc thù?
    Quản lý tài chính trong trường mầm non công lập tập trung vào việc sử dụng nguồn ngân sách nhà nước và các khoản thu sự nghiệp để đảm bảo hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Đặc thù là phải tuân thủ các quy định pháp luật về tài chính công, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực.

  2. Tại sao việc phân biệt nguồn kinh phí chi thường xuyên và không thường xuyên lại quan trọng?
    Phân biệt rõ ràng giúp lập kế hoạch tài chính chính xác, kiểm soát chi tiêu hiệu quả và đảm bảo nguồn lực được sử dụng đúng mục đích. Việc này cũng giúp báo cáo tài chính minh bạch và đáp ứng yêu cầu quyết toán của cơ quan quản lý.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý tài chính cho cán bộ kế toán?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên môn, cập nhật văn bản pháp luật mới, bồi dưỡng kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và thực hành quản lý tài chính thực tế. Ví dụ, tổ chức tập huấn định kỳ và hỗ trợ kỹ thuật trong việc sử dụng phần mềm kế toán.

  4. Công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý tài chính trường mầm non?
    Công nghệ giúp tự động hóa quy trình kế toán, giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và kịp thời trong báo cáo tài chính. Ví dụ, phần mềm kế toán điện tử giúp theo dõi thu chi, lập báo cáo nhanh chóng và chính xác.

  5. Làm sao để đảm bảo công tác kiểm tra, kiểm soát tài chính hiệu quả?
    Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, phối hợp với các tổ chức trong trường như Ban Thanh tra nhân dân và Công đoàn, đồng thời công khai kết quả kiểm tra để tăng tính minh bạch và trách nhiệm.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trường Mầm non Chim Én trong giai đoạn 2020-2022 đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn tồn tại nhiều hạn chế về lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm soát tài chính.
  • Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước chiếm khoảng 70%, trong khi chi thường xuyên chiếm 85% tổng chi, phản ánh ưu tiên cho hoạt động duy trì hàng ngày.
  • Đội ngũ cán bộ tài chính còn hạn chế về kỹ năng và cập nhật pháp luật, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm cải thiện lập kế hoạch tài chính, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra và xây dựng quỹ dự phòng.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất từ năm 2024, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng quản lý tài chính và phát triển bền vững của trường.

Mời các nhà quản lý giáo dục, cán bộ tài chính và các nhà nghiên cứu quan tâm áp dụng và phát triển các giải pháp này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong các trường mầm non công lập.