Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm đảm bảo hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững của các đơn vị này. Tại huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La, với đặc thù là huyện vùng sâu, vùng xa, biên giới, việc quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ công thiết yếu cho người dân. Theo số liệu giai đoạn 2015-2017, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện có xu hướng tăng, đạt khoảng 506 triệu đồng năm 2017, trong khi đó chi ngân sách cũng tăng lên đến hơn 502 triệu đồng, tập trung chủ yếu vào chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên cho các đơn vị sự nghiệp. Tuy nhiên, thực tế quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập như Bệnh viện Đa khoa và Đài Phát thanh - Truyền hình huyện Sốp Cộp còn tồn tại nhiều hạn chế như lập kế hoạch tài chính chưa rõ ràng, quy trình lập kế hoạch tốn nhiều thời gian, thiếu sự chủ động trong tăng cường nguồn thu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn huyện Sốp Cộp trong giai đoạn 2015-2017, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các đơn vị sự nghiệp công lập cấp huyện, điển hình là Bệnh viện Đa khoa và Đài Phát thanh - Truyền hình huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, tăng cường tính tự chủ tài chính, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua quản lý tài chính hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính trong việc phân bổ, sử dụng nguồn lực tài chính công nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội, đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong chi tiêu ngân sách nhà nước.

  • Lý thuyết quản lý đơn vị sự nghiệp công lập: Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức cung cấp dịch vụ công, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, chịu sự quản lý của Nhà nước về tổ chức và tài chính. Quản lý tài chính tại các đơn vị này bao gồm các nội dung chính: lập dự toán thu chi, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán ngân sách, tự chủ tài chính, quy chế chi tiêu nội bộ, hạch toán kế toán, kiểm tra giám sát tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo kinh tế xã hội, báo cáo tài chính của huyện Sốp Cộp và các đơn vị sự nghiệp công lập trong giai đoạn 2015-2017. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phiếu khảo sát 20 cán bộ làm công tác tài chính tại Bệnh viện Đa khoa và Đài Phát thanh - Truyền hình huyện Sốp Cộp.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn hai đơn vị sự nghiệp công lập điển hình trên địa bàn huyện nhằm phân tích sâu thực trạng quản lý tài chính.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, kết hợp phân tích định tính dựa trên khảo sát và phỏng vấn sâu. Quy trình phân tích bao gồm so sánh số liệu thu chi ngân sách, đánh giá quy trình lập kế hoạch tài chính, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, hạch toán kế toán và kiểm tra giám sát tài chính.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2015-2017, khảo sát và đánh giá thực trạng trong năm 2017, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2018-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thu chi ngân sách: Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện tăng từ khoảng 485 triệu đồng năm 2015 lên 506 triệu đồng năm 2017. Chi ngân sách cũng tăng từ 478 triệu đồng lên 502 triệu đồng trong cùng kỳ, trong đó chi đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn nhất (chi đầu tư xây dựng cơ bản tăng 7,78% năm 2017 so với kế hoạch).

  2. Công tác lập kế hoạch tài chính: Quy trình lập kế hoạch tài chính tại Bệnh viện Đa khoa gồm 10 bước chi tiết, tuy nhiên khảo sát cho thấy mức độ rõ ràng và chi tiết của kế hoạch chỉ đạt trung bình 3,20/5 điểm. Đài Phát thanh - Truyền hình có quy trình đơn giản hơn nhưng cũng gặp khó khăn về thời gian và tính chủ động, điểm đánh giá chỉ đạt 3,12/5.

  3. Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ: Bệnh viện Đa khoa đã xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ với 12 điều khoản bao gồm các quy định về tiền lương, phúc lợi, chi tiêu văn phòng, mua sắm tài sản, bảo hiểm xã hội... Quy chế này giúp quản lý chi tiêu hiệu quả, đảm bảo tiết kiệm và minh bạch.

  4. Hạch toán kế toán và kiểm tra giám sát: Các đơn vị thực hiện hạch toán theo mục lục ngân sách nhà nước, có kiểm tra, giám sát chặt chẽ các khoản thu chi. Tuy nhiên, việc kiểm tra dự toán và quyết toán còn chưa đồng bộ, dẫn đến một số sai sót trong quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn huyện Sốp Cộp đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc tăng cường nguồn thu và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Việc xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ và áp dụng các công cụ quản lý tài chính đã góp phần nâng cao tính minh bạch và tiết kiệm chi tiêu.

Tuy nhiên, hạn chế về quy trình lập kế hoạch tài chính còn phức tạp, tốn thời gian và thiếu sự chủ động trong tăng thu đã ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính. So sánh với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, tình trạng này phổ biến ở các đơn vị sự nghiệp công lập vùng sâu, vùng xa do hạn chế về nguồn lực và trình độ quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng thu chi ngân sách qua các năm, bảng đánh giá mức độ hài lòng về công tác lập kế hoạch tài chính và sơ đồ quy trình lập kế hoạch tài chính tại các đơn vị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đơn giản hóa quy trình lập kế hoạch tài chính: Rút ngắn các bước không cần thiết, áp dụng công nghệ thông tin để giảm thời gian xử lý, giúp các đơn vị lập kế hoạch nhanh chóng và chính xác hơn. Mục tiêu giảm thời gian lập kế hoạch xuống dưới 30 ngày, thực hiện trong năm 2019, do Ban lãnh đạo các đơn vị và phòng tài chính kế toán chủ trì.

  2. Tăng cường đào tạo nâng cao năng lực quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán và kiểm soát chi tiêu cho cán bộ tài chính tại các đơn vị sự nghiệp. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ đạt chuẩn năng lực quản lý tài chính lên 80% trong năm 2020, do Sở Tài chính phối hợp với UBND huyện thực hiện.

  3. Hoàn thiện và cập nhật quy chế chi tiêu nội bộ: Định kỳ rà soát, bổ sung các quy định phù hợp với thực tiễn hoạt động, đảm bảo tính linh hoạt và hiệu quả trong quản lý chi tiêu. Mục tiêu hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ trước quý II năm 2019, do Thủ trưởng các đơn vị chịu trách nhiệm.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và công khai tài chính: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ chặt chẽ, công khai báo cáo tài chính định kỳ để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Mục tiêu 100% đơn vị công khai báo cáo tài chính hàng quý từ năm 2019, do các cơ quan quản lý cấp trên giám sát.

  5. Khuyến khích phát triển nguồn thu ngoài ngân sách: Hỗ trợ các đơn vị sự nghiệp công lập khai thác các nguồn thu dịch vụ, hợp tác liên doanh để giảm bớt sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Mục tiêu tăng nguồn thu ngoài ngân sách lên 20% trong giai đoạn 2018-2020, do Ban lãnh đạo đơn vị phối hợp với UBND huyện thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập: Nghiên cứu cung cấp các giải pháp thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, từ lập kế hoạch đến kiểm soát chi tiêu.

  2. Lãnh đạo UBND huyện và các cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm hỗ trợ các đơn vị sự nghiệp công lập trong quản lý tài chính.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về thực trạng và giải pháp quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập vùng sâu, vùng xa.

  4. Các tổ chức tài chính, kiểm toán và tư vấn quản lý: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để tư vấn, hỗ trợ các đơn vị sự nghiệp công lập nâng cao năng lực quản lý tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập là gì?
    Quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập là quá trình sử dụng các công cụ, phương pháp để lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn tài chính công, phục vụ các nhiệm vụ sự nghiệp công lập.

  2. Tại sao việc lập kế hoạch tài chính lại quan trọng?
    Lập kế hoạch tài chính giúp đánh giá khả năng và nhu cầu tài chính, phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo chi tiêu tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời làm cơ sở cho việc giám sát và đánh giá kết quả thực hiện.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập vùng sâu, vùng xa là gì?
    Khó khăn gồm quy trình lập kế hoạch phức tạp, thiếu sự chủ động trong tăng thu, hạn chế về nguồn lực và trình độ quản lý, cũng như việc kiểm tra, giám sát chưa đồng bộ.

  4. Quy chế chi tiêu nội bộ có vai trò như thế nào?
    Quy chế chi tiêu nội bộ là văn bản quy định các nguyên tắc, tiêu chuẩn chi tiêu trong đơn vị, giúp đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm, minh bạch và phù hợp với quy định của Nhà nước.

  5. Làm thế nào để tăng cường nguồn thu ngoài ngân sách cho đơn vị sự nghiệp công lập?
    Đơn vị cần nâng cao chất lượng dịch vụ, mở rộng các hoạt động dịch vụ sự nghiệp, hợp tác liên doanh, đồng thời xây dựng kế hoạch tăng thu chủ động và hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập tại huyện Sốp Cộp đã đạt được những kết quả tích cực về thu chi ngân sách và xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ.
  • Công tác lập kế hoạch tài chính còn tồn tại hạn chế về tính rõ ràng, chi tiết và thời gian thực hiện.
  • Việc kiểm tra, giám sát tài chính cần được tăng cường để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm đơn giản hóa quy trình lập kế hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy chế chi tiêu và phát triển nguồn thu ngoài ngân sách.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện các giải pháp trong giai đoạn 2018-2020, kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và đơn vị sự nghiệp công lập nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hãy áp dụng các giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập của bạn, góp phần phát triển bền vững và nâng cao chất lượng dịch vụ công.