Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hải Phòng, công tác quản lý tài chính công đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực cho các hoạt động phát triển địa phương. Quận Ngô Quyền, với vị trí trung tâm kinh tế, chính trị và văn hóa của thành phố, là nơi tập trung nhiều trung tâm thương mại, dịch vụ, tài chính và ngân hàng lớn. Giai đoạn 2013-2017, tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) của quận liên tục tăng trưởng, với mức tăng bình quân hàng năm khoảng 12-18%, trong đó thu từ thuế chiếm tỷ trọng lớn nhất, lên đến trên 90% tổng thu cân đối ngân sách. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính công tại đây vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực công.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về tài chính công và quản lý tài chính công, phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính công tại Quận Ngô Quyền trong giai đoạn 2013-2017, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động thu, chi ngân sách, công tác lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra tài chính công trên địa bàn quận. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý trong việc hoạch định chính sách tài chính công phù hợp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững của Quận Ngô Quyền và các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết nền tảng về tài chính công và quản lý tài chính công. Thứ nhất, khái niệm tài chính công được hiểu là các hoạt động thu, chi bằng tiền của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng xã hội, không nhằm mục tiêu lợi nhuận. Tài chính công có các đặc điểm chủ yếu như tính chủ thể Nhà nước, nguồn hình thành đa dạng, tính hiệu quả trong chi tiêu và phạm vi ảnh hưởng rộng lớn đến nền kinh tế - xã hội. Thứ hai, quản lý tài chính công được định nghĩa là hoạt động của các chủ thể quản lý thông qua việc sử dụng các phương pháp và công cụ quản lý nhằm điều khiển hoạt động tài chính công đạt mục tiêu đề ra. Các phương pháp quản lý bao gồm phương pháp tổ chức, hành chính và kinh tế, trong khi các công cụ quản lý gồm hệ thống pháp luật, kế hoạch hóa, chính sách kinh tế vĩ mô, thanh tra, kiểm tra và bộ máy tổ chức.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu là: (1) Quản lý ngân sách nhà nước, bao gồm công tác lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và thanh tra kiểm tra; (2) Quản lý các quỹ tài chính công ngoài ngân sách; (3) Hệ thống công cụ quản lý tài chính công nhằm nâng cao hiệu quả và minh bạch trong quản lý tài chính công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thu, chi ngân sách nhà nước Quận Ngô Quyền giai đoạn 2013-2017 do Phòng Tài chính - Kế hoạch quận cung cấp, cùng các văn bản pháp luật, chính sách liên quan đến quản lý tài chính công. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu thu chi ngân sách trong 5 năm, được chọn nhằm đánh giá xu hướng và thực trạng công tác quản lý tài chính công tại địa phương.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm tăng trưởng thu chi qua các năm, phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý tài chính công. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2013 đến 2017, tập trung phân tích các chỉ tiêu tài chính công chủ yếu như tổng thu ngân sách, thu cân đối, thu từ thuế, chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dự toán thu ngân sách ổn định: Tổng dự toán thu ngân sách Quận Ngô Quyền tăng từ 225,111 triệu đồng năm 2013 lên 435,600 triệu đồng năm 2017, tương đương mức tăng 93% trong 5 năm. Thu cân đối ngân sách chiếm tỷ trọng từ 47% đến 73% tổng thu, trong đó thu từ thuế chiếm trên 90% tổng thu cân đối qua các năm.

  2. Biến động dự toán chi ngân sách: Tổng dự toán chi ngân sách tăng từ 222,926 triệu đồng năm 2013 lên 418,408 triệu đồng năm 2017, tăng 87%. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, từ 71% đến 95% tổng chi cân đối, trong khi chi đầu tư phát triển có xu hướng tăng từ 4,8% năm 2014 lên 24,6% năm 2017, phản ánh sự chuyển dịch ưu tiên đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.

  3. Tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách cao: Tỷ lệ thực hiện thu ngân sách so với dự toán đạt trên 96% trong các năm, với tổng thu thực hiện năm 2017 đạt 427,800 triệu đồng, tương đương 98% dự toán. Thu từ thuế luôn chiếm tỷ trọng cao nhất, đạt trên 90% tổng thu ngân sách.

  4. Cơ cấu bộ máy quản lý tài chính công phù hợp nhưng còn hạn chế về chuyên môn: Phòng Tài chính - Kế hoạch Quận Ngô Quyền có 10 cán bộ, trong đó 100% có trình độ thạc sĩ kinh tế, nhưng chỉ 1 người có chuyên môn về xây dựng cơ bản, gây khó khăn trong quản lý các dự án đầu tư phát triển.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng ổn định của dự toán thu và chi ngân sách phản ánh sự phát triển kinh tế - xã hội của Quận Ngô Quyền trong giai đoạn nghiên cứu, đồng thời cho thấy công tác lập dự toán ngày càng sát với thực tế. Tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách cao chứng tỏ hiệu quả trong công tác thu ngân sách, đặc biệt là thuế, góp phần đảm bảo nguồn lực cho các hoạt động công. Tuy nhiên, tỷ trọng chi thường xuyên cao và chi đầu tư phát triển còn thấp trong những năm đầu giai đoạn cho thấy ưu tiên chi tiêu chưa cân đối, ảnh hưởng đến phát triển hạ tầng và dịch vụ công.

Việc thiếu cán bộ có chuyên môn sâu về lĩnh vực xây dựng cơ bản là một hạn chế đáng kể, làm giảm hiệu quả trong công tác lập dự toán và quản lý chi đầu tư phát triển. So sánh với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, việc tăng cường năng lực chuyên môn và cải tiến quy trình lập dự toán là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dự toán thu, chi ngân sách qua các năm, bảng phân tích cơ cấu chi ngân sách và biểu đồ tỷ lệ thực hiện dự toán thu ngân sách, giúp minh họa rõ nét xu hướng và hiệu quả quản lý tài chính công tại Quận Ngô Quyền.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán: Cần áp dụng các phương pháp dự báo hiện đại, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban liên quan để lập dự toán sát thực tế, đảm bảo cân đối thu chi hợp lý. Mục tiêu nâng tỷ lệ dự toán sát với thực tế trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch Quận Ngô Quyền phối hợp với các đơn vị liên quan.

  2. Hoàn thiện công tác thực hiện dự toán: Tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực hiện dự toán thu chi, đảm bảo các khoản thu ngân sách được thu đúng, đủ và kịp thời; chi ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai lệch thực hiện dự toán dưới 5% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND Quận, Phòng Tài chính - Kế hoạch, các đơn vị sử dụng ngân sách.

  3. Cải tiến công tác quyết toán ngân sách: Xây dựng quy trình quyết toán minh bạch, rõ ràng, tăng cường kiểm toán nội bộ và thanh tra tài chính để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Mục tiêu hoàn thành quyết toán đúng hạn 100% các năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, các cơ quan kiểm toán, thanh tra.

  4. Nâng cao năng lực chuyên môn đội ngũ cán bộ quản lý tài chính công: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý tài chính công, đặc biệt là lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản và quản lý dự án. Mục tiêu 100% cán bộ có chuyên môn phù hợp trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND Quận, Trường Đại học Hải Phòng, các cơ sở đào tạo liên quan.

  5. Phát triển hệ thống thông tin quản lý tài chính công: Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách, xây dựng hệ thống phần mềm quản lý dự toán, thu chi và quyết toán ngân sách nhằm nâng cao tính chính xác và minh bạch. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Trung tâm CNTT thành phố Hải Phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý tài chính công địa phương: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, từ đó áp dụng vào công tác quản lý ngân sách tại địa phương mình.

  2. Cán bộ phòng tài chính kế hoạch các quận, huyện: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về lập dự toán, thực hiện và quyết toán ngân sách, đồng thời nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý tài chính công.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kinh tế, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về tài chính công và quản lý tài chính công trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam.

  4. Các nhà hoạch định chính sách tài chính: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định pháp luật liên quan đến quản lý tài chính công, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính công là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý tài chính công là hoạt động điều hành, giám sát các nguồn thu, chi của Nhà nước nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực công. Nó quan trọng vì giúp duy trì bộ máy Nhà nước, thực hiện các chức năng xã hội và phát triển kinh tế bền vững.

  2. Các phương pháp quản lý tài chính công phổ biến là gì?
    Bao gồm phương pháp tổ chức (bố trí bộ máy quản lý), phương pháp hành chính (ra mệnh lệnh bắt buộc) và phương pháp kinh tế (sử dụng lợi ích vật chất kích thích). Sự kết hợp các phương pháp này giúp nâng cao hiệu quả quản lý.

  3. Tại sao công tác lập dự toán ngân sách lại quan trọng?
    Lập dự toán ngân sách sát thực tế là cơ sở để phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo cân đối thu chi, tránh lãng phí và thất thoát ngân sách, đồng thời tạo điều kiện cho việc kiểm soát và quyết toán ngân sách chính xác.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính công tại Quận Ngô Quyền là gì?
    Bao gồm hạn chế về năng lực chuyên môn của cán bộ, tỷ trọng chi thường xuyên cao, chi đầu tư phát triển còn thấp, và quy trình quản lý chưa hoàn thiện, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình lập dự toán và quyết toán, tăng cường kiểm tra, thanh tra, ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng hệ thống pháp luật phù hợp, đồng thời đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

Kết luận

  • Quản lý tài chính công tại Quận Ngô Quyền giai đoạn 2013-2017 có sự phát triển ổn định với tăng trưởng dự toán thu, chi ngân sách rõ rệt.
  • Thu ngân sách chủ yếu dựa vào thuế, chi ngân sách tập trung vào chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển có xu hướng tăng nhưng còn hạn chế.
  • Bộ máy quản lý tài chính công có trình độ cao nhưng thiếu chuyên môn sâu về lĩnh vực xây dựng cơ bản, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án đầu tư.
  • Cần hoàn thiện công tác lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và thanh tra kiểm tra để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ, phát triển hệ thống thông tin quản lý và hoàn thiện quy trình quản lý tài chính công trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 2-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao tính ứng dụng của kết quả.

Call to action: Các nhà quản lý và cán bộ tài chính công tại địa phương nên áp dụng các biện pháp hoàn thiện quản lý tài chính công được đề xuất nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của Quận Ngô Quyền và thành phố Hải Phòng.