Tổng quan nghiên cứu

Quản lý rừng bền vững (QLRBV) là một chủ đề quan trọng được quan tâm tại Việt Nam từ cuối thập niên 1980, nhằm bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng một cách lâu dài, đồng thời đáp ứng các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường. Công ty Lâm nghiệp Hòa Bình, thành lập năm 1998 và trực thuộc Tổng công ty Lâm nghiệp Việt Nam, là một trong những đơn vị tiên phong áp dụng tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững theo chứng chỉ FSC từ năm 2013. Tuy nhiên, hiện nay diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC mới chiếm khoảng 6% tổng diện tích quản lý, trong khi diện tích còn lại khoảng 30% chưa được chứng nhận. Trước yêu cầu cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường quốc tế, công ty cần đẩy mạnh công tác QLRBV, mở rộng diện tích rừng được chứng nhận để nâng cao giá trị sản phẩm gỗ rừng trồng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rừng bền vững tại Công ty Lâm nghiệp Hòa Bình trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác lập kế hoạch, triển khai và giám sát quản lý rừng theo tiêu chuẩn FSC, với đối tượng nghiên cứu là Ban giám đốc và các cán bộ quản lý của công ty. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ công ty hoàn thiện công tác quản lý rừng, góp phần phát triển bền vững ngành lâm nghiệp địa phương và nâng cao giá trị kinh tế sản phẩm lâm nghiệp trên thị trường trong nước và quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: phát triển bền vững và quản lý rừng bền vững. Phát triển bền vững được định nghĩa là sự phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai, bao gồm ba trụ cột kinh tế, xã hội và môi trường. Quản lý rừng bền vững là quá trình quản lý rừng nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường một cách cân bằng và lâu dài, dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế như FSC với 10 nguyên tắc và hơn 100 chỉ số đánh giá.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Tiêu chuẩn FSC: Bộ tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững gồm 10 nguyên tắc, bao gồm tuân thủ pháp luật, quyền người lao động, quyền người bản địa, quan hệ cộng đồng, lợi ích từ rừng, giá trị môi trường, lập kế hoạch quản lý, giám sát đánh giá, bảo tồn giá trị cao và thực hiện các hoạt động quản lý.
  • Lập kế hoạch quản lý rừng: Quá trình thiết lập mục tiêu, phương thức hành động và phân bổ nguồn lực nhằm đảm bảo quản lý rừng hiệu quả, phù hợp với quy mô và rủi ro của hoạt động.
  • Giám sát và đánh giá quản lý rừng: Hệ thống theo dõi, đánh giá tiến độ và tác động của các hoạt động quản lý rừng để điều chỉnh kế hoạch và đảm bảo đạt mục tiêu bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu chuyên ngành, số liệu quản lý rừng của Công ty Lâm nghiệp Hòa Bình và các nghiên cứu liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua phiếu điều tra bán cấu trúc với 30 cán bộ công ty và 70 hộ dân sống quanh khu vực rừng quản lý, nhằm đánh giá quan điểm về công tác lập kế hoạch, thực hiện và giám sát quản lý rừng.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel và Word, áp dụng các phương pháp thống kê mô tả để mô tả thực trạng, và thống kê so sánh để đánh giá sự biến động và hiệu quả công tác quản lý trong giai đoạn 2018-2020. Quy trình nghiên cứu gồm 6 bước từ xác định vấn đề, nghiên cứu lý thuyết, thiết kế nghiên cứu, thu thập dữ liệu, phân tích đến tổng hợp kết quả và viết luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC còn hạn chế: Công ty quản lý khoảng 36.000 ha đất rừng, trong đó chỉ khoảng 6% diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC, còn lại khoảng 30% chưa được chứng nhận. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận thị trường quốc tế và giá trị kinh tế sản phẩm gỗ.

  2. Công tác lập kế hoạch quản lý rừng chưa đồng bộ và thiếu cập nhật: Kế hoạch quản lý rừng 5 năm được xây dựng dựa trên các điều tra hiện trạng, nhưng chưa được cập nhật thường xuyên dựa trên kết quả giám sát và đánh giá. Khoảng 40% cán bộ công ty đánh giá kế hoạch chưa phù hợp hoàn toàn với thực tiễn và chưa phản ánh đầy đủ các rủi ro.

  3. Giám sát và đánh giá quản lý rừng còn hạn chế: Việc giám sát không chính thức chiếm ưu thế, trong khi giám sát chính thức và bất thường chưa được thực hiện thường xuyên. Chỉ khoảng 50% các hoạt động giám sát được thực hiện theo kế hoạch, dẫn đến khó khăn trong việc phát hiện và khắc phục kịp thời các sai sót.

  4. Nhân lực và năng lực quản lý còn yếu: Đội ngũ cán bộ quản lý và nhân viên lâm nghiệp thiếu các chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng quản lý rừng bền vững. Khoảng 60% cán bộ được khảo sát cho biết chưa được đào tạo bài bản về tiêu chuẩn FSC và kỹ thuật quản lý rừng hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong việc cập nhật kế hoạch quản lý rừng và giám sát thực hiện, cũng như hạn chế về nguồn lực nhân sự và công nghệ. So với các nghiên cứu tại các công ty lâm nghiệp khác như Công ty Lâm nghiệp Bến Hải, tỉnh Quảng Trị, nơi có hệ thống giám sát chặt chẽ và áp dụng công nghệ tiên tiến, Công ty Lâm nghiệp Hòa Bình còn nhiều điểm cần cải thiện.

Việc mở rộng diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC là cần thiết để nâng cao giá trị sản phẩm và đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế. Đồng thời, tăng cường đào tạo nhân lực và áp dụng công nghệ quản lý hiện đại sẽ giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý rừng bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh diện tích rừng được chứng nhận qua các năm và bảng đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động giám sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện và cập nhật thường xuyên kế hoạch quản lý rừng: Ban lãnh đạo công ty cần xây dựng quy trình cập nhật kế hoạch quản lý rừng 5 năm dựa trên kết quả giám sát và đánh giá hàng năm, đảm bảo kế hoạch phù hợp với thực tiễn và các rủi ro hiện hữu. Thời gian thực hiện: từ năm 2023, do phòng lâm nghiệp chủ trì.

  2. Mở rộng diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC: Tăng cường công tác chuẩn bị hồ sơ, hoàn thiện các tiêu chí và phối hợp với tổ chức chứng nhận để mở rộng diện tích rừng được cấp chứng chỉ lên ít nhất 20% tổng diện tích quản lý trước năm 2030. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và phòng quản lý chất lượng.

  3. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về tiêu chuẩn FSC, kỹ thuật quản lý rừng bền vững và ứng dụng công nghệ mới cho cán bộ và nhân viên. Mục tiêu đạt 80% cán bộ được đào tạo bài bản trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: phòng tổ chức hành chính phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  4. Áp dụng công nghệ trong giám sát và quản lý rừng: Đầu tư hệ thống giám sát từ xa, sử dụng công nghệ GIS và drone để theo dõi hiện trạng rừng, phát hiện sớm các vi phạm và rủi ro. Thời gian triển khai từ năm 2024, nhằm nâng cao hiệu quả giám sát và giảm thiểu sai sót. Chủ thể thực hiện: phòng kỹ thuật và phòng lâm nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các công ty lâm nghiệp: Nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong quản lý rừng bền vững, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, nâng cao giá trị sản phẩm và hiệu quả kinh doanh.

  2. Cán bộ quản lý và nhân viên lâm nghiệp: Nắm bắt kiến thức về tiêu chuẩn FSC, quy trình lập kế hoạch, giám sát và đánh giá quản lý rừng bền vững, áp dụng vào thực tiễn công tác hàng ngày.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo các giải pháp và kinh nghiệm thực tiễn để xây dựng chính sách, quy định hỗ trợ phát triển quản lý rừng bền vững tại địa phương và quốc gia.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực lâm nghiệp: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo cho các chương trình đào tạo, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý rừng bền vững và phát triển bền vững tài nguyên rừng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý rừng bền vững là gì?
    Quản lý rừng bền vững là quá trình quản lý rừng nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường một cách cân bằng và lâu dài, đảm bảo rừng không bị suy giảm về diện tích và chất lượng qua các thế hệ.

  2. Tại sao chứng chỉ FSC quan trọng đối với công ty lâm nghiệp?
    Chứng chỉ FSC xác nhận rừng được quản lý theo tiêu chuẩn bền vững, giúp sản phẩm gỗ dễ dàng tiếp cận thị trường quốc tế với giá trị cao hơn, đồng thời nâng cao uy tín và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

  3. Những khó khăn chính trong công tác quản lý rừng bền vững tại Công ty Lâm nghiệp Hòa Bình là gì?
    Bao gồm diện tích rừng được chứng nhận còn hạn chế, kế hoạch quản lý chưa được cập nhật thường xuyên, giám sát chưa chặt chẽ và năng lực nhân lực còn yếu.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý rừng bền vững?
    Hoàn thiện kế hoạch quản lý, mở rộng diện tích rừng được chứng nhận FSC, tăng cường đào tạo nhân lực và áp dụng công nghệ giám sát hiện đại là những giải pháp thiết thực.

  5. Làm thế nào để giám sát hiệu quả công tác quản lý rừng?
    Kết hợp giám sát không chính thức, chính thức và bất thường; sử dụng công nghệ GIS, drone để theo dõi hiện trạng rừng; đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ và cập nhật kế hoạch quản lý dựa trên kết quả giám sát.

Kết luận

  • Công ty Lâm nghiệp Hòa Bình đã có bước tiến trong áp dụng quản lý rừng bền vững theo tiêu chuẩn FSC, nhưng diện tích rừng được chứng nhận còn hạn chế.
  • Kế hoạch quản lý rừng hiện tại chưa được cập nhật thường xuyên và giám sát còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Năng lực nhân lực và ứng dụng công nghệ trong quản lý rừng cần được nâng cao để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện kế hoạch quản lý, mở rộng diện tích chứng nhận FSC, đào tạo nhân lực và áp dụng công nghệ giám sát hiện đại.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để Ban lãnh đạo công ty và các bên liên quan triển khai các bước tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rừng bền vững đến năm 2030.

Call-to-action: Ban lãnh đạo và cán bộ công ty cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật và áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát triển bền vững ngành lâm nghiệp địa phương.