Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành nhân cách và phát triển toàn diện cho trẻ em, đặc biệt là trẻ mẫu giáo – giai đoạn quan trọng chuẩn bị cho trẻ bước vào môi trường giáo dục phổ thông. Tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng, với dân số khoảng 157.415 người và 8 trường mầm non công lập, hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo được xem là nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động này còn nhiều hạn chế như chưa phát huy tính sáng tạo của giáo viên, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục và chưa có sự chỉ đạo hệ thống về nội dung, phương pháp tổ chức.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non quận Sơn Trà, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mẫu giáo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 8 trường mầm non công lập trên địa bàn quận, khảo sát 139 cán bộ quản lý và giáo viên, trong đó có 12 cán bộ quản lý và 127 giáo viên. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2020-2023, gắn liền với các chính sách giáo dục mầm non của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục mầm non, đồng thời làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động phát triển nhận thức, giúp các nhà quản lý và giáo viên có định hướng tổ chức hoạt động phù hợp, nâng cao hiệu quả giáo dục trẻ mẫu giáo tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về quản lý giáo dục và phát triển nhận thức trẻ mẫu giáo. Quản lý được hiểu là quá trình tác động có chủ đích của nhà quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục thông qua việc tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động giáo dục. Quản lý giáo dục là hệ thống các tác động có kế hoạch, hợp quy luật nhằm vận hành hiệu quả hệ thống giáo dục.

Về phát triển nhận thức, nhận thức là quá trình tiếp thu, xử lý thông tin qua giác quan, suy nghĩ và kinh nghiệm. Phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo tập trung vào ba lĩnh vực chủ đạo: khám phá khoa học, làm quen với các khái niệm sơ đẳng về toán và khám phá xã hội. Các hoạt động này giúp trẻ hình thành kỹ năng quan sát, phân loại, so sánh, phán đoán và phát triển ngôn ngữ, tư duy sáng tạo.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động phát triển nhận thức, mục tiêu phát triển nhận thức, nội dung hoạt động phát triển nhận thức, phương pháp tổ chức, kiểm tra đánh giá và các điều kiện hỗ trợ như cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Phương pháp lý thuyết gồm phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu liên quan đến quản lý giáo dục và phát triển nhận thức trẻ mẫu giáo. Phương pháp thực tiễn bao gồm:

  • Quan sát: Theo dõi trực tiếp các hoạt động phát triển nhận thức tại các trường mầm non.
  • Điều tra bằng bảng hỏi: Khảo sát 139 cán bộ quản lý và giáo viên tại 4 trường mầm non công lập trên địa bàn quận Sơn Trà.
  • Phỏng vấn: Thu thập ý kiến chuyên sâu từ cán bộ quản lý và giáo viên.
  • Nghiên cứu hồ sơ: Phân tích các tài liệu, báo cáo liên quan đến hoạt động phát triển nhận thức.

Phương pháp thống kê toán học được áp dụng để xử lý số liệu, tính tỷ lệ phần trăm và điểm trung bình nhằm đánh giá thực trạng. Cỡ mẫu 139 người được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên thuận tiện, đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2023, phù hợp với các giai đoạn khảo sát và phân tích thực trạng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động phát triển nhận thức: Điểm trung bình đánh giá là 4,00 (mức khá). 40,29% đánh giá rất quan trọng kỹ năng phát triển bản thân như quan sát, phán đoán; 36,69% đánh giá cao sự hiểu biết về môi trường tự nhiên và xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 23-38% đánh giá mức độ quan trọng ở mức trung bình, cho thấy cần tăng cường nhận thức sâu sắc hơn.

  2. Thực hiện mục tiêu phát triển nhận thức: Điểm trung bình chung là 4,03 (mức khá). Mục tiêu được thực hiện tốt nhất là khơi dậy ham hiểu biết, khám phá (4,17 điểm) và khả năng diễn đạt bằng nhiều hình thức (4,13 điểm). Các mục tiêu khác như quan sát, so sánh, giải quyết vấn đề cũng đạt mức khá với trên 3,9 điểm.

  3. Nội dung hoạt động phát triển nhận thức: Điểm trung bình chung là 3,93. Nội dung làm quen với các khái niệm sơ đẳng về toán được đánh giá cao nhất (4,02 điểm), trong khi khám phá khoa học và xã hội đạt khoảng 3,85 điểm. Giáo viên chú trọng phát triển toán học do tính khó và yêu cầu cao, trong khi các nội dung khác được thực hiện ít hơn do trẻ có thể khám phá ngoài trường học.

  4. Phương pháp và hình thức tổ chức: Điểm trung bình chung là 3,61. Phương pháp trò chơi được đánh giá cao nhất (3,99 điểm), tiếp theo là phương pháp thực hành thao tác với đồ vật (3,93 điểm). Phương pháp nêu tình huống và nêu gương có điểm thấp hơn (khoảng 3,1-3,2 điểm), cho thấy cần cải thiện trong việc áp dụng các phương pháp này.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường mầm non quận Sơn Trà có nhận thức khá tốt về vai trò và mục tiêu của hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển nhận thức trong giai đoạn mầm non.

Việc tập trung phát triển các khái niệm toán học phản ánh xu hướng giáo dục hiện đại, tuy nhiên, sự hạn chế trong phát triển các nội dung khám phá khoa học và xã hội có thể ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Phương pháp tổ chức chủ yếu dựa vào trò chơi và thực hành thao tác phù hợp với tâm lý trẻ mẫu giáo, giúp trẻ hứng thú và tiếp thu hiệu quả.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc sử dụng đa dạng phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả phát triển nhận thức. Các trường mầm non tại Sơn Trà cần tăng cường đổi mới phương pháp, đặc biệt là các phương pháp nêu tình huống và nêu gương để phát huy tối đa tiềm năng của trẻ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình đánh giá các nội dung và phương pháp, giúp minh họa rõ ràng mức độ thực hiện và ưu tiên cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động phát triển nhận thức, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá hoạt động. Mục tiêu nâng điểm đánh giá nhận thức lên mức tốt (trên 4,5 điểm) trong vòng 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo quận phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo viên.

  2. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động
    Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp nêu tình huống, đàm thoại, làm mẫu kết hợp với trò chơi để tăng tính sáng tạo và hứng thú cho trẻ. Mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng phương pháp đa dạng lên 80% trong các lớp mẫu giáo. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường mầm non.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị giáo dục
    Cải thiện phòng học, khu vui chơi, trang thiết bị trực quan sinh động phục vụ hoạt động phát triển nhận thức, đặc biệt là các đồ dùng dạy toán và khám phá khoa học. Mục tiêu đạt chuẩn cơ sở vật chất theo quy định trong 2 năm tới. Chủ thể: UBND quận, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  4. Thúc đẩy sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng
    Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và các tổ chức xã hội để hỗ trợ trẻ phát triển nhận thức toàn diện cả trong và ngoài nhà trường. Mục tiêu tăng cường sự tham gia của phụ huynh trong các hoạt động giáo dục lên 70% trong năm học tiếp theo. Chủ thể: Ban giám hiệu các trường, Hội cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non
    Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.

  2. Giáo viên mầm non
    Cung cấp kiến thức về nội dung, phương pháp tổ chức và đánh giá hoạt động phát triển nhận thức, giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường sự hứng thú và phát triển toàn diện cho trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non
    Là tài liệu tham khảo khoa học, bổ sung cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động phát triển nhận thức, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và chính sách
    Cung cấp dữ liệu thực trạng và đề xuất chính sách, biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đặc biệt trong bối cảnh phát triển giáo dục toàn diện cho trẻ em.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo lại quan trọng?
    Phát triển nhận thức giúp trẻ hình thành kỹ năng quan sát, phân loại, giải quyết vấn đề và phát triển ngôn ngữ, tạo nền tảng cho học tập và phát triển toàn diện sau này.

  2. Những nội dung chính trong hoạt động phát triển nhận thức là gì?
    Bao gồm khám phá khoa học, làm quen với các khái niệm sơ đẳng về toán và khám phá xã hội, giúp trẻ hiểu biết về thế giới xung quanh và phát triển tư duy.

  3. Phương pháp tổ chức hoạt động nào hiệu quả nhất cho trẻ mẫu giáo?
    Trò chơi và thực hành thao tác với đồ vật được đánh giá cao nhất vì phù hợp với tâm lý và nhu cầu hoạt động của trẻ mẫu giáo.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động phát triển nhận thức?
    Năng lực quản lý của hiệu trưởng, năng lực sư phạm của giáo viên, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng là những yếu tố then chốt.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động phát triển nhận thức?
    Cần tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa phương pháp tổ chức, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp với gia đình, cộng đồng.

Kết luận

  • Hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non quận Sơn Trà được thực hiện ở mức khá, với nhận thức và mục tiêu rõ ràng từ cán bộ quản lý và giáo viên.
  • Nội dung làm quen với các khái niệm sơ đẳng về toán được chú trọng nhất, trong khi các nội dung khám phá khoa học và xã hội cần được tăng cường.
  • Phương pháp tổ chức chủ yếu dựa vào trò chơi và thực hành thao tác, các phương pháp nêu tình huống và nêu gương còn hạn chế.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý gồm năng lực quản lý, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa phương pháp, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo.

Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, đầu tư trang thiết bị, xây dựng cơ chế phối hợp và đánh giá định kỳ hiệu quả hoạt động.

Call to action: Các nhà quản lý và giáo viên mầm non cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng giáo dục trẻ mẫu giáo, góp phần phát triển nguồn nhân lực tương lai của đất nước.