Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của hệ thống phát thanh, truyền hình (PT-TH) tại Việt Nam, đặc biệt là trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực này ngày càng trở nên cấp thiết. Theo ước tính, tỉnh Quảng Bình hiện có gần 1 triệu dân với 1 Đài PT-TH cấp tỉnh, 10 đài phát thanh cấp huyện, thành phố và 3 trạm phát lại chương trình truyền hình. Tính đến tháng 6/2022, 96% xã, phường, thị trấn trên địa bàn đã có đài truyền thanh cơ sở, trong đó 31,8% ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông (CNTT-VT). Tuy nhiên, hoạt động quản lý nhà nước về PT-TH tại Quảng Bình vẫn còn nhiều hạn chế như thiếu văn bản quy phạm pháp luật đầy đủ, đội ngũ cán bộ quản lý chưa đáp ứng yêu cầu, trang thiết bị kỹ thuật lạc hậu và kinh phí duy trì thấp.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý nhà nước về PT-TH tại tỉnh Quảng Bình trong giai đoạn 2019-2022, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý. Nghiên cứu có phạm vi tập trung trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, với trọng tâm là các hoạt động quản lý nhà nước, không đề cập đến nghiệp vụ chuyên môn phát thanh, truyền hình. Ý nghĩa nghiên cứu nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực quản lý và thúc đẩy phát triển PT-TH phục vụ tốt hơn nhu cầu thông tin của người dân, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp với các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng về công tác PT-TH và quản lý nhà nước (QLNN) về PT-TH. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm duy trì trật tự xã hội, điều chỉnh các quan hệ xã hội theo mục tiêu đã đề ra, sử dụng pháp luật làm công cụ chính. Quản lý nhà nước về PT-TH là quá trình điều chỉnh hoạt động phát thanh, truyền hình theo đúng quy định pháp luật, bảo đảm phát triển bền vững và phục vụ lợi ích xã hội.

  • Lý thuyết truyền thông đại chúng: PT-TH là phương tiện truyền thông đại chúng có tính thời sự cao, sử dụng ngôn ngữ hình ảnh và âm thanh, có khả năng tác động mạnh mẽ đến dư luận xã hội. Quản lý PT-TH đòi hỏi sự đồng bộ giữa nội dung, kỹ thuật và hạ tầng, nhằm đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời và định hướng dư luận đúng đắn.

Các khái niệm chính bao gồm: phát thanh, truyền hình, quản lý nhà nước, pháp luật phát thanh truyền hình, nguyên tắc quản lý nhà nước về PT-TH, năng lực thực hiện pháp luật, và sự tham gia của nhân dân trong quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, kết hợp cả định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Tài liệu thứ cấp gồm sách, báo khoa học, văn bản pháp luật, báo cáo của các cơ quan quản lý nhà nước, số liệu thống kê từ Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Quảng Bình, Đài PT-TH Quảng Bình và các đài truyền thanh cấp xã.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung, so sánh, tổng hợp các văn bản pháp luật và thực trạng quản lý; thống kê mô tả để xử lý số liệu về đội ngũ cán bộ, trang thiết bị, tỷ lệ xã có đài truyền thanh cơ sở; phân tích định tính để đánh giá hiệu quả công tác quản lý và các hạn chế.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hệ thống PT-TH trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, bao gồm 151 xã, phường, thị trấn và các cơ quan quản lý cấp tỉnh, huyện.

  • Timeline nghiên cứu: Phạm vi thời gian nghiên cứu từ năm 2019 đến năm 2022, nhằm phản ánh thực trạng và xu hướng phát triển gần đây.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ phủ sóng đài truyền thanh cơ sở cao nhưng chất lượng chưa đồng đều: Đến tháng 6/2022, 96% xã, phường, thị trấn có đài truyền thanh cơ sở, trong đó 31,8% ứng dụng CNTT-VT. Tuy nhiên, chỉ 7,9% xã có cán bộ chuyên trách quản lý, vận hành, còn lại chủ yếu là cán bộ bán chuyên trách (87%). Điều này ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả hoạt động.

  2. Hệ thống pháp luật và văn bản quản lý chưa hoàn chỉnh: Tỉnh Quảng Bình đã ban hành một số quy chế quản lý nhà nước về thông tin đối ngoại, phát ngôn báo chí, nhưng chưa có văn bản quy phạm pháp luật đầy đủ, nhất là về truyền thanh xã. Một số đài vô tuyến FM đã hết giấy phép hoạt động và chưa được cấp phép lại, gây khó khăn trong quản lý.

  3. Đội ngũ cán bộ quản lý còn hạn chế về trình độ và năng lực: Trong giai đoạn 2019-2022, hơn 420 lượt cán bộ, viên chức được đào tạo nâng cao nghiệp vụ, tuy nhiên, số lượng cán bộ chuyên trách còn thấp, trình độ chuyên môn và phẩm chất chính trị chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Công tác phối hợp quản lý và thanh tra, kiểm tra còn nhiều bất cập: Việc phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị PT-TH chưa chặt chẽ, công tác thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả, dẫn đến một số vi phạm pháp luật chưa được xử lý kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố: hệ thống pháp luật chưa đồng bộ, nguồn lực quản lý hạn chế, nhận thức của chính quyền địa phương về tầm quan trọng của PT-TH còn chưa đầy đủ, và sự thiếu hụt về trang thiết bị kỹ thuật hiện đại. So sánh với các địa phương như Hải Phòng và Thanh Hóa, Quảng Bình còn thiếu các cơ chế tài chính bền vững và chính sách hỗ trợ đội ngũ cán bộ quản lý. Biểu đồ phân bố tỷ lệ xã có đài truyền thanh cơ sở theo loại hình công nghệ và bảng thống kê số lượng cán bộ chuyên trách, bán chuyên trách sẽ minh họa rõ nét thực trạng này.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong việc định hướng nội dung, đảm bảo tính pháp lý và nâng cao chất lượng PT-TH, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra nhu cầu cấp thiết phải hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực đội ngũ quản lý và tăng cường ứng dụng công nghệ hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy chế quản lý nhà nước về PT-TH: Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật đầy đủ, đồng bộ, đặc biệt là quy định về truyền thanh xã và cấp phép tần số. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh phối hợp Bộ Thông tin và Truyền thông.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý PT-TH: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, pháp luật và kỹ thuật cho cán bộ chuyên trách và bán chuyên trách. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ chuyên trách lên ít nhất 20% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ, Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông trong hoạt động truyền thanh, truyền hình: Triển khai kế hoạch chuyển đổi các đài truyền thanh không dây sang hệ thống truyền thanh ứng dụng CNTT-VT, nâng cao chất lượng phát sóng và mở rộng phạm vi phủ sóng. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông, UBND các huyện, xã.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật: Xây dựng kế hoạch thanh tra định kỳ và đột xuất, áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính nghiêm minh, đảm bảo tính răn đe. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông, các cơ quan chức năng liên quan.

  5. Nâng cao nhận thức và sự phối hợp của chính quyền địa phương trong quản lý PT-TH: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật và nâng cao vai trò của chính quyền cấp xã, huyện trong quản lý, đồng thời phát huy sự tham gia của nhân dân trong giám sát hoạt động PT-TH. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các cấp chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức quản lý nhà nước về phát thanh, truyền hình: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện hiệu quả công tác quản lý PT-TH.

  2. Lãnh đạo các đài phát thanh, truyền hình địa phương: Giúp hiểu rõ các quy định pháp luật, nhận diện các hạn chế trong hoạt động và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng chương trình, kỹ thuật và quản lý nội bộ.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành quản lý công và truyền thông: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý nhà nước trong lĩnh vực PT-TH, đồng thời là cơ sở để phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách và ban ngành liên quan: Hỗ trợ trong việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách quản lý PT-TH phù hợp với thực tiễn địa phương và xu hướng phát triển công nghệ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về phát thanh, truyền hình là gì?
    Quản lý nhà nước về PT-TH là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm điều chỉnh, kiểm soát hoạt động phát thanh, truyền hình theo quy định pháp luật, bảo đảm phát triển bền vững và phục vụ lợi ích xã hội.

  2. Tại sao cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong truyền thanh cơ sở?
    Ứng dụng CNTT giúp nâng cao chất lượng phát sóng, mở rộng phạm vi phủ sóng, giảm chi phí vận hành và đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng của người dân, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý PT-TH tại Quảng Bình là gì?
    Bao gồm hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, đội ngũ cán bộ quản lý thiếu chuyên môn và số lượng chuyên trách thấp, trang thiết bị kỹ thuật lạc hậu, kinh phí hạn chế và công tác phối hợp quản lý chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực PT-TH?
    Cần xây dựng kế hoạch thanh tra định kỳ và đột xuất, áp dụng chế tài xử phạt nghiêm minh, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng và phát huy vai trò giám sát của nhân dân.

  5. Vai trò của nhân dân trong quản lý nhà nước về PT-TH như thế nào?
    Nhân dân tham gia giám sát, phản ánh các vi phạm, góp ý xây dựng chính sách và thực hiện quyền tự do phát thanh, truyền hình trong khuôn khổ pháp luật, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng chương trình.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về phát thanh, truyền hình tại tỉnh Quảng Bình đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tỷ lệ phủ sóng đài truyền thanh cơ sở đạt 96%, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về pháp luật, đội ngũ và công nghệ.
  • Hệ thống pháp luật về PT-TH cần được hoàn thiện đồng bộ, đặc biệt là các quy định về truyền thanh xã và cấp phép tần số.
  • Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý, tăng cường đào tạo và chuyên môn hóa là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông trong truyền thanh, truyền hình là xu hướng tất yếu, giúp mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng dịch vụ.
  • Các giải pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2023-2025 nhằm phát huy vai trò của PT-TH trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị PT-TH tỉnh Quảng Bình cần phối hợp xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh kịp thời. Đề nghị các nhà nghiên cứu và cán bộ quản lý tiếp tục theo dõi, cập nhật các chính sách mới và xu hướng công nghệ để nâng cao chất lượng quản lý và hoạt động PT-TH.