Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2019, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu được giao quản lý 148 dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước (NSNN), với 54 dự án năm 2017, 53 dự án năm 2018 và 43 dự án năm 2019. Đây là một huyện vùng cao còn nhiều khó khăn nhưng đã có sự phát triển kinh tế - xã hội rõ nét nhờ các dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tiến độ thi công chậm, chất lượng công trình chưa đồng đều, và giá trị chưa thu hồi sau quyết toán còn lớn. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN tại huyện Tam Đường, đánh giá kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Tam Đường trong giai đoạn 2017-2019, với trọng tâm là công tác quản lý dự án do Ban Quản lý dự án huyện Tam Đường thực hiện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, đảm bảo tiến độ, chất lượng và chi phí, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển bền vững vùng miền núi Tây Bắc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng: Định nghĩa dự án đầu tư xây dựng là tập hợp các đề xuất sử dụng vốn để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo công trình nhằm phát triển, duy trì và nâng cao chất lượng công trình trong thời gian và chi phí xác định. Quản lý dự án là tập hợp các tác động của Nhà nước và chủ đầu tư đến toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng nhằm đạt mục tiêu đề ra.

  • Chu kỳ dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm ba giai đoạn chính là chuẩn bị đầu tư (nghiên cứu cơ hội, tiền khả thi, khả thi, thẩm định), thực hiện đầu tư (thi công, hoàn thiện công trình) và vận hành kết quả đầu tư (quyết toán, nghiệm thu, đưa vào sử dụng).

  • Các tiêu chí đánh giá quản lý dự án: Quản lý chất lượng, tiến độ và chi phí dự án là ba tiêu chí trọng yếu để đánh giá hiệu quả công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án: Bao gồm yếu tố khách quan như cơ chế quản lý nhà nước, điều kiện tự nhiên, thị trường; và yếu tố chủ quan như năng lực bộ máy quản lý, công cụ quản lý dự án.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Ban Quản lý dự án huyện Tam Đường, UBND huyện Tam Đường, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Xây dựng 2014, Nghị định 59/2015/NĐ-CP, Nghị định 42/2017/NĐ-CP, Thông tư 16/2016/TT-BXD. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 20 cán bộ Ban Quản lý dự án và 34 doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn huyện.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp số liệu, phân tổ thống kê để phân nhóm dữ liệu, phương pháp so sánh để đánh giá tiến độ, chất lượng và chi phí dự án qua các năm. Sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá nhận thức và đánh giá của các đối tượng khảo sát về công tác quản lý dự án.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2020, phân tích và tổng hợp số liệu trong cùng năm, tập trung vào giai đoạn 2017-2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và quy mô dự án: Trong giai đoạn 2017-2019, huyện Tam Đường quản lý 148 dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN, với tổng kế hoạch vốn năm 2019 là 125.529 triệu đồng, trong đó vốn xây dựng cơ bản chiếm 87.322 triệu đồng. Tỷ lệ giải ngân vốn đạt 99% kế hoạch năm 2019, thể hiện sự nỗ lực trong công tác giải ngân vốn đầu tư.

  2. Quản lý tiến độ dự án: Tỷ lệ dự án thực hiện đúng tiến độ đạt khoảng 80%, tuy nhiên vẫn còn 20% dự án chậm tiến độ do nhiều nguyên nhân như điều kiện tự nhiên phức tạp, năng lực quản lý hạn chế và thủ tục hành chính phức tạp.

  3. Quản lý chất lượng dự án: Công tác giám sát chất lượng được chú trọng, tuy nhiên một số công trình vẫn chưa đạt yêu cầu kỹ thuật và mỹ thuật, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư. Việc phối hợp giữa các bên liên quan trong quản lý chất lượng còn hạn chế.

  4. Quản lý chi phí dự án: Tỷ lệ dự án thực hiện đảm bảo chi phí được duyệt đạt khoảng 85%. Một số dự án phát sinh chi phí do điều chỉnh thiết kế, kéo dài thời gian thi công, gây lãng phí vốn đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý dự án đầu tư xây dựng tại huyện Tam Đường bao gồm: năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, bộ máy quản lý chưa hoàn thiện, thủ tục hành chính còn phức tạp, điều kiện tự nhiên vùng núi gây khó khăn cho thi công và giám sát. So sánh với kinh nghiệm quản lý dự án tại các huyện Tam Nông (Phú Thọ) và Lập Thạch (Vĩnh Phúc), nơi có tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng cao hơn, cho thấy việc nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và áp dụng công nghệ quản lý dự án là yếu tố then chốt. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự án đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng và chi phí qua các năm 2017-2019, giúp minh họa xu hướng cải thiện hoặc tồn tại hạn chế. Việc hoàn thiện công tác quản lý dự án sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Tam Đường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về quản lý dự án đầu tư xây dựng, đặc biệt là kỹ năng quản lý tiến độ, chất lượng và chi phí. Mục tiêu đạt 100% cán bộ Ban Quản lý dự án được đào tạo trong vòng 12 tháng tới.

  2. Hoàn thiện bộ máy quản lý dự án: Tăng cường cơ cấu tổ chức, bổ sung nhân sự có trình độ chuyên môn phù hợp, phân công rõ ràng trách nhiệm từng bộ phận. Thực hiện trong vòng 6 tháng, do UBND huyện và Ban Quản lý dự án chủ trì.

  3. Đơn giản hóa thủ tục hành chính và tăng cường phối hợp liên ngành: Rà soát, đề xuất sửa đổi các quy trình phê duyệt, thẩm định dự án để rút ngắn thời gian, giảm phiền hà cho các bên liên quan. Tăng cường phối hợp giữa Ban Quản lý dự án, các phòng ban chuyên môn và chính quyền xã, thị trấn. Thời gian thực hiện trong 12 tháng.

  4. Ứng dụng công nghệ quản lý dự án: Áp dụng phần mềm quản lý dự án, sơ đồ GANTT, PERT/CPM để theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng dự án một cách khoa học, minh bạch. Đào tạo cán bộ sử dụng công nghệ mới trong 6 tháng tới.

  5. Tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra: Thiết lập hệ thống giám sát liên tục từ khâu chuẩn bị đầu tư đến nghiệm thu, quyết toán dự án. Phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, sai sót để đảm bảo hiệu quả đầu tư. Thực hiện thường xuyên, có kế hoạch hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Quản lý dự án huyện Tam Đường: Là cơ quan chủ trì quản lý các dự án đầu tư xây dựng cơ bản, luận văn cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện công tác quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Ủy ban nhân dân huyện Tam Đường: Tham khảo để xây dựng chính sách, chỉ đạo điều hành công tác đầu tư xây dựng cơ bản phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

  3. Các doanh nghiệp xây dựng trên địa bàn: Hiểu rõ quy trình, yêu cầu quản lý dự án từ phía chủ đầu tư, nâng cao năng lực phối hợp, đảm bảo chất lượng và tiến độ thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý dự án: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN tại vùng miền núi, phục vụ nghiên cứu và học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN là gì?
    Quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN là tập hợp các công cụ, biện pháp của Nhà nước tác động có tổ chức vào toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất trong điều kiện cụ thể.

  2. Chu kỳ của một dự án đầu tư xây dựng gồm những giai đoạn nào?
    Chu kỳ dự án gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị đầu tư (nghiên cứu, thẩm định), thực hiện đầu tư (thi công, hoàn thiện), và vận hành kết quả đầu tư (quyết toán, nghiệm thu, đưa vào sử dụng).

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án tại huyện Tam Đường?
    Bao gồm yếu tố khách quan như cơ chế quản lý, điều kiện tự nhiên vùng núi, thị trường; và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, bộ máy quản lý, công cụ quản lý dự án.

  4. Tại sao tiến độ thi công các dự án tại Tam Đường còn chậm?
    Nguyên nhân chính là điều kiện địa hình phức tạp, năng lực quản lý hạn chế, thủ tục hành chính phức tạp và thiếu phối hợp hiệu quả giữa các bên liên quan.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý dự án?
    Nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện bộ máy quản lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ quản lý dự án và tăng cường giám sát, thanh tra là các giải pháp trọng tâm.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn NSNN, tập trung nghiên cứu tại huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu trong giai đoạn 2017-2019.
  • Phân tích thực trạng cho thấy công tác quản lý dự án đã đạt được nhiều kết quả tích cực về giải ngân vốn và quản lý tiến độ, chất lượng, chi phí nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế cần khắc phục.
  • Nguyên nhân chủ yếu là do năng lực cán bộ, bộ máy quản lý chưa hoàn thiện, điều kiện tự nhiên khó khăn và thủ tục hành chính phức tạp.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện bộ máy, đơn giản hóa thủ tục, ứng dụng công nghệ và tăng cường giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý địa phương triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng tới để góp phần phát triển kinh tế - xã hội huyện Tam Đường bền vững.

Call to action: Các cơ quan, tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các phương pháp quản lý dự án hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương.