Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chính sách trọng điểm của Việt Nam nhằm thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân khu vực nông thôn. Tại huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, với dân số hơn 193.000 người và diện tích tự nhiên 680,49 km², chương trình NTM đã được triển khai từ năm 2011 với mục tiêu hoàn thành vào năm 2020. Tổng nguồn vốn đầu tư cho chương trình giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 945,778 tỷ đồng, trong đó vốn xây dựng cơ sở hạ tầng chiếm hơn 78%, tương đương gần 738,733 tỷ đồng.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý nguồn vốn trong chương trình xây dựng NTM tại huyện Phù Cát trong giai đoạn 2018-2020, nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích các kết quả đạt được, những tồn tại và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 11/16 xã trên địa bàn huyện, với trọng tâm là nguồn vốn ngân sách nhà nước và các nguồn vốn huy động khác.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng NTM, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, giảm thiểu thất thoát, lãng phí, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý vốn được đo lường qua tiến độ giải ngân, mức độ hoàn thành các tiêu chí NTM, cũng như sự tham gia và giám sát của cộng đồng dân cư.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý kinh tế và quản lý công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý nguồn vốn công: tập trung vào các nguyên tắc lập kế hoạch, phân bổ, sử dụng và kiểm tra nguồn vốn công nhằm đảm bảo hiệu quả và minh bạch.
  • Mô hình quản lý dự án đầu tư công: bao gồm các giai đoạn từ lập kế hoạch, thực hiện đến giám sát và quyết toán vốn đầu tư.
  • Khái niệm xây dựng nông thôn mới: định nghĩa và các tiêu chí quốc gia về NTM, bao gồm 19 tiêu chí về hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường.
  • Khái niệm quản lý nguồn vốn trong xây dựng NTM: quản lý các nguồn lực tài chính đa dạng từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp, tín dụng và đóng góp của người dân.

Các khái niệm chính bao gồm: nguồn vốn xây dựng NTM, quản lý nguồn vốn, hiệu quả sử dụng vốn, phân cấp quản lý, minh bạch và giám sát tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát xã hội học với 100 phiếu điều tra tại các xã thuộc huyện Phù Cát, phỏng vấn cán bộ UBND xã và người uy tín địa phương; số liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, tài liệu của Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện và tỉnh Bình Định.
  • Phương pháp phân tích: sử dụng thống kê mô tả, so sánh, tổng hợp số liệu; phân tích chính sách và quy trình quản lý nguồn vốn; áp dụng phần mềm Excel để xử lý dữ liệu khảo sát.
  • Timeline nghiên cứu: tập trung phân tích giai đoạn 2018-2020, thời điểm huyện Phù Cát đẩy mạnh hoàn thiện các tiêu chí NTM và chuẩn bị cho việc công nhận huyện đạt chuẩn NTM vào năm 2021.

Cỡ mẫu khảo sát 100 phiếu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các xã và nhóm đối tượng liên quan đến quản lý nguồn vốn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả huy động và phân bổ nguồn vốn: Tổng nguồn vốn thực hiện chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 945,778 tỷ đồng, trong đó vốn xây dựng cơ sở hạ tầng chiếm hơn 78%. Việc phân bổ vốn tập trung vào các công trình giao thông, thủy lợi, trường học và cơ sở vật chất văn hóa, góp phần nâng tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM lên 100% (16/16 xã).

  2. Tiến độ giải ngân và sử dụng vốn: Hệ thống giao thông nông thôn được bê tông hóa đạt 92,2% tổng chiều dài các tuyến đường, tăng 146,9 km so với năm 2017. Kênh mương nội đồng bê tông đạt 73% tổng chiều dài, góp phần tưới tiêu cho hơn 80% diện tích sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, tiến độ giải ngân vốn còn chậm do thủ tục thanh toán phức tạp và một số công trình bị nợ đọng vốn.

  3. Công tác kiểm tra, giám sát và minh bạch: Công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện tương đối nghiêm túc nhưng còn hạn chế do trình độ cán bộ chuyên môn chưa đồng đều, thiếu thường xuyên, dẫn đến một số nguồn vốn chưa được quản lý chặt chẽ, gây lãng phí và thất thoát.

  4. Sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức chính trị - xã hội: Người dân được huy động đóng góp công sức, tiền của và giám sát việc sử dụng vốn, tạo nên phong trào thi đua xây dựng NTM sâu rộng. Tuy nhiên, vẫn tồn tại tư tưởng trông chờ, ỷ lại ở một số nơi, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nguồn vốn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do phân cấp quản lý nguồn vốn chưa đồng bộ, thủ tục hành chính còn phức tạp, năng lực cán bộ quản lý tài chính cấp xã hạn chế và công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý kinh tế công, kết quả này phù hợp với thực trạng chung tại nhiều địa phương, nơi mà việc minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn công vẫn là thách thức lớn.

Việc đầu tư tập trung vào hạ tầng kinh tế - xã hội đã góp phần rõ rệt vào việc nâng cao các tiêu chí NTM, thể hiện qua các chỉ số như tỷ lệ đường bê tông hóa, tỷ lệ xã đạt chuẩn về thủy lợi, điện nông thôn và trường học đều đạt 100%. Biểu đồ tiến độ giải ngân vốn và tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM có thể minh họa rõ nét sự chuyển biến tích cực trong giai đoạn nghiên cứu.

Tuy nhiên, để phát huy tối đa hiệu quả nguồn vốn, cần tăng cường năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao vai trò giám sát của cộng đồng. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu thất thoát mà còn tạo sự đồng thuận và trách nhiệm chung trong xây dựng NTM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế phân cấp và phân bổ nguồn vốn: Cần xây dựng và công khai các tiêu chí phân bổ vốn hợp lý, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương, tránh dàn trải và chạy theo thành tích. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể: UBND tỉnh, huyện và các sở ngành liên quan.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng: Đẩy mạnh tuyên truyền về vai trò, trách nhiệm của người dân trong quản lý và giám sát nguồn vốn xây dựng NTM, phát huy quyền làm chủ của cộng đồng. Thời gian: liên tục từ 2022. Chủ thể: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội.

  3. Xây dựng quỹ xây dựng NTM tại các xã, thôn: Thiết lập quỹ quản lý nguồn vốn xã hội hóa minh bạch, có cán bộ chuyên trách theo dõi, quản lý nhằm chủ động trong quá trình thực hiện các nội dung xây dựng NTM. Thời gian: 2022-2024. Chủ thể: UBND xã, Ban quản lý quỹ.

  4. Nâng cao năng lực quản lý và kiểm tra giám sát: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ tài chính xã, tăng cường kiểm tra, giám sát thường xuyên, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý nguồn vốn. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Sở Tài chính, UBND huyện, Ban chỉ đạo xây dựng NTM.

  5. Cải cách thủ tục hành chính và rút ngắn tiến độ giải ngân: Rà soát, đơn giản hóa các thủ tục thanh toán, quyết toán vốn đầu tư xây dựng NTM, đảm bảo giải ngân kịp thời, tránh tồn đọng vốn. Thời gian: 2022-2023. Chủ thể: Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước, UBND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý nguồn vốn xây dựng NTM, từ đó cải thiện công tác lập kế hoạch, phân bổ và giám sát vốn đầu tư.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn công trong lĩnh vực phát triển nông thôn, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Tăng cường vai trò giám sát, tham gia quản lý nguồn vốn, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan tài chính: Hỗ trợ xây dựng chính sách, cơ chế quản lý vốn phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, đồng thời cải tiến quy trình quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nguồn vốn xây dựng NTM gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý nguồn vốn bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn. Việc này đảm bảo vốn được phân bổ đúng mục đích, hiệu quả và minh bạch.

  2. Nguồn vốn xây dựng NTM được huy động từ đâu?
    Nguồn vốn chủ yếu gồm ngân sách nhà nước (trung ương và địa phương), vốn tín dụng, đóng góp của doanh nghiệp và người dân, cùng các nguồn xã hội hóa khác.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lý nguồn vốn xây dựng NTM là gì?
    Khó khăn gồm thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ hạn chế, tiến độ giải ngân chậm, công tác kiểm tra giám sát chưa thường xuyên và thiếu minh bạch trong một số trường hợp.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn xây dựng NTM?
    Cần hoàn thiện cơ chế phân cấp, tăng cường đào tạo cán bộ, cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh tuyên truyền và phát huy vai trò giám sát của cộng đồng.

  5. Vai trò của người dân trong quản lý nguồn vốn xây dựng NTM như thế nào?
    Người dân vừa là chủ thể đóng góp vốn, vừa là người thụ hưởng và giám sát việc sử dụng vốn, góp phần đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của chương trình.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nguồn vốn trong xây dựng nông thôn mới, tập trung nghiên cứu tại huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định giai đoạn 2018-2020.
  • Tổng nguồn vốn đầu tư xây dựng NTM đạt khoảng 945,778 tỷ đồng, với tỷ lệ giải ngân và hoàn thành các tiêu chí NTM tăng rõ rệt, góp phần thay đổi bộ mặt nông thôn.
  • Các hạn chế về quản lý nguồn vốn chủ yếu do phân cấp chưa đồng bộ, năng lực cán bộ và công tác kiểm tra giám sát còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nguồn vốn, bao gồm hoàn thiện cơ chế phân bổ, tăng cường đào tạo, cải cách thủ tục và phát huy vai trò cộng đồng.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian nghiên cứu để đánh giá toàn diện hơn hiệu quả quản lý nguồn vốn xây dựng NTM, đồng thời hỗ trợ các địa phương khác áp dụng mô hình quản lý hiệu quả.

Call to action: Các cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng và phát triển các giải pháp đề xuất nhằm thúc đẩy xây dựng nông thôn mới bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.