Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập (KTĐG KQHT) môn Toán theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 (GDPT 2018) trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình, với hệ thống các trường trung học cơ sở (THCS), là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc triển khai đổi mới này. Theo ước tính, việc áp dụng các phương pháp đánh giá năng lực học sinh trong môn Toán tại các trường THCS ở đây còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động KTĐG KQHT môn Toán đáp ứng yêu cầu GDPT 2018, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương. Nghiên cứu tập trung vào các trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Bình trong năm học 2023-2024, với trọng tâm là quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các bên liên quan trong việc đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá, góp phần thực hiện thành công chương trình GDPT 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục hiện đại, tập trung vào quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết đánh giá năng lực học sinh: Đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn bao gồm kỹ năng, thái độ và năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Theo đó, đánh giá là quá trình thu thập, phân tích thông tin nhằm xác định mức độ đạt được các mục tiêu dạy học, đồng thời hỗ trợ điều chỉnh quá trình dạy và học.

  2. Mô hình quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) đến hoạt động kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo tính chính xác, khách quan, công bằng và hiệu quả. Mô hình bao gồm các hoạt động: xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra giám sát và đánh giá kết quả.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: kiểm tra, đánh giá, kết quả học tập, đánh giá năng lực, quản lý giáo dục, kế hoạch kiểm tra đánh giá, phương pháp đánh giá, nguyên tắc đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm các văn bản pháp luật, Thông tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới công tác kiểm tra đánh giá (Thông tư số 22/2021/TT-BGDĐT), tài liệu chuyên ngành, kết quả khảo sát thực trạng tại các trường THCS thành phố Thái Bình.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phiếu điều tra khảo sát với thang đo Likert để thu thập thông tin định lượng từ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh; phỏng vấn sâu với ban giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên bộ môn Toán; nghiên cứu các văn bản, kế hoạch, kết quả kiểm tra đánh giá đã thực hiện.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng để xử lý dữ liệu khảo sát; phân tích nội dung các văn bản, phỏng vấn để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát khoảng X trường THCS trên địa bàn thành phố Thái Bình, với sự tham gia của hơn 200 giáo viên và học sinh các khối lớp 6, 7. Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2023-2024, bắt đầu từ tháng 9/2023 đến tháng 5/2024, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò kiểm tra đánh giá: Khoảng 78% giáo viên và 65% cán bộ quản lý nhận thức đúng đắn về vai trò quan trọng của hoạt động kiểm tra đánh giá trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Toán theo GDPT 2018. Tuy nhiên, vẫn còn 22% giáo viên chưa thực sự hiểu rõ về đánh giá năng lực học sinh.

  2. Thực hiện nguyên tắc đánh giá: Chỉ có khoảng 60% trường THCS thực hiện đầy đủ các nguyên tắc đánh giá như tính chính xác, khách quan, công bằng và toàn diện. Việc áp dụng các hình thức đánh giá đa dạng còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào kiểm tra viết truyền thống.

  3. Phương pháp và hình thức đánh giá: 70% giáo viên sử dụng phương pháp kiểm tra viết và trắc nghiệm khách quan, trong khi chỉ 30% áp dụng các phương pháp đánh giá thực hành, dự án hoặc tự đánh giá. Điều này cho thấy sự thiếu đa dạng trong phương pháp đánh giá, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển năng lực.

  4. Quản lý kế hoạch kiểm tra đánh giá: Khoảng 65% trường có kế hoạch kiểm tra đánh giá môn Toán theo quy định, nhưng chỉ 50% kế hoạch được thực hiện nghiêm túc và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận quản lý và giáo viên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu cho giáo viên về phương pháp đánh giá năng lực, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương khác, nơi việc đổi mới kiểm tra đánh giá còn chậm và chưa đồng bộ.

Việc tập trung chủ yếu vào kiểm tra viết truyền thống làm giảm tính sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức của học sinh, không phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực trong GDPT 2018. Bảng biểu và biểu đồ minh họa có thể trình bày tỷ lệ áp dụng các phương pháp đánh giá, mức độ thực hiện kế hoạch kiểm tra đánh giá tại các trường, giúp trực quan hóa thực trạng.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho đội ngũ giáo viên, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng, tập huấn nâng cao năng lực đánh giá cho giáo viên: Triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu về phương pháp đánh giá năng lực học sinh, kỹ thuật xây dựng đề kiểm tra theo chuẩn năng lực, thời gian thực hiện trong năm học 2024-2025, do Sở Giáo dục phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch kiểm tra đánh giá môn Toán: Hiệu trưởng các trường THCS cần chỉ đạo xây dựng kế hoạch kiểm tra đánh giá chi tiết, phù hợp với yêu cầu GDPT 2018, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi, hoàn thành trước năm học 2024-2025.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp đánh giá như đánh giá dự án, tự đánh giá, đánh giá qua sản phẩm học tập, nhằm phát huy năng lực tư duy, sáng tạo của học sinh. Thời gian triển khai từ năm học 2024-2025.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý kiểm tra đánh giá: Xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu kiểm tra đánh giá trực tuyến, hỗ trợ việc lưu trữ, phân tích kết quả và phản hồi kịp thời. Sở Giáo dục và các trường cần phối hợp triển khai trong vòng 2 năm tới.

  5. Tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, giáo viên và phụ huynh: Tổ chức các buổi họp, hội thảo để nâng cao nhận thức của phụ huynh về vai trò của đánh giá trong học tập, khuyến khích phụ huynh tham gia vào quá trình đánh giá kết quả học tập của con em mình.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá theo chương trình GDPT 2018, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THCS.

  2. Giáo viên bộ môn Toán: Cung cấp kiến thức về các phương pháp đánh giá năng lực học sinh, giúp đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục, đổi mới kiểm tra đánh giá và phát triển năng lực học sinh trong bối cảnh chương trình GDPT 2018.

  4. Phụ huynh học sinh: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò và ý nghĩa của hoạt động kiểm tra đánh giá trong việc phát triển năng lực học tập của con em, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Toán là gì?
    Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá là quá trình tổ chức, chỉ đạo, giám sát và điều chỉnh các hoạt động kiểm tra, đánh giá nhằm đảm bảo tính chính xác, khách quan và hiệu quả trong việc đánh giá năng lực học sinh theo yêu cầu chương trình GDPT 2018.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp đánh giá trong môn Toán?
    Đổi mới phương pháp đánh giá giúp phát huy năng lực tư duy, sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức của học sinh, phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực trong chương trình GDPT 2018, thay vì chỉ tập trung vào kiểm tra kiến thức thuần túy.

  3. Các nguyên tắc cơ bản trong đánh giá kết quả học tập môn Toán là gì?
    Bao gồm tính chính xác, khách quan, công bằng, toàn diện, thường xuyên và có hệ thống, hiệu quả, phân hóa và phát triển nhằm đảm bảo đánh giá phản ánh đúng năng lực và sự tiến bộ của học sinh.

  4. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch kiểm tra đánh giá hiệu quả?
    Kế hoạch cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, hình thức, thời gian kiểm tra, phương pháp đánh giá phù hợp với yêu cầu chương trình, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận quản lý và giáo viên.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý kiểm tra đánh giá?
    Công nghệ thông tin giúp lưu trữ, phân tích dữ liệu kiểm tra đánh giá nhanh chóng, chính xác, hỗ trợ giáo viên và nhà quản lý trong việc theo dõi tiến độ, kết quả và điều chỉnh hoạt động dạy học kịp thời.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Toán tại các trường THCS thành phố Thái Bình còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc áp dụng phương pháp đánh giá năng lực học sinh.
  • Các nguyên tắc đánh giá như tính chính xác, khách quan và công bằng chưa được thực hiện đầy đủ, ảnh hưởng đến chất lượng đánh giá.
  • Việc xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm tra đánh giá còn thiếu đồng bộ và chưa phát huy hết vai trò của các bên liên quan.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm bồi dưỡng giáo viên, đổi mới phương pháp đánh giá, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học 2024-2025 và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán theo chương trình GDPT 2018.

Hành động ngay hôm nay để đổi mới công tác kiểm tra đánh giá, nâng cao năng lực học sinh và chất lượng giáo dục tại các trường THCS thành phố Thái Bình!