Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Theo báo cáo của ngành giáo dục, chất lượng học tập môn Toán ở các trường trung học phổ thông (THPT) tại thành phố Vĩnh Long còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực cho địa phương và cả nước. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán nhằm cải thiện chất lượng dạy và học tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Vĩnh Long trong năm học 2017-2018. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng, hệ thống hóa cơ sở lý luận và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán.

Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong các trường THPT tại thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long, với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên dạy Toán và học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, đồng thời hỗ trợ các nhà trường xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Qua đó, góp phần nâng cao năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào các chức năng cơ bản của quản lý gồm: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, nhằm đảm bảo hoạt động kiểm tra, đánh giá được thực hiện hiệu quả, khách quan và công bằng. Lý thuyết kiểm tra, đánh giá kết quả học tập nhấn mạnh quá trình thu thập, xử lý và phân tích thông tin về năng lực, phẩm chất học sinh để điều chỉnh phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kỳ, ma trận đề thi, tiêu chí đánh giá năng lực và phẩm chất học sinh, phương pháp kiểm tra trắc nghiệm khách quan và tự luận. Mô hình quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán được xây dựng dựa trên sự phối hợp chặt chẽ giữa cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, đảm bảo tính khoa học và khả thi trong thực tiễn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Phương pháp lý luận bao gồm sưu tầm, phân tích tài liệu trong và ngoài nước về quản lý giáo dục, kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Phương pháp thực tiễn gồm khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn sâu với các đối tượng: 5 hiệu trưởng, 7 cán bộ quản lý, 40 giáo viên dạy Toán và khoảng 300 học sinh tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Vĩnh Long.

Cỡ mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS để phân tích thống kê mô tả, kiểm định tỉ lệ và so sánh mức độ nhận thức, thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2017 đến tháng 6/2018, đảm bảo thu thập đầy đủ thông tin phục vụ cho việc đánh giá và đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về vai trò kiểm tra, đánh giá: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng vai trò quan trọng của hoạt động kiểm tra, đánh giá trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Toán. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% học sinh hiểu rõ mục đích và ý nghĩa của kiểm tra, đánh giá.

  2. Tình hình tổ chức kiểm tra, đánh giá: Các trường THPT tại Vĩnh Long tổ chức kiểm tra thường xuyên với tần suất trung bình 4 lần mỗi học kỳ, trong đó 70% đề kiểm tra được xây dựng theo ma trận đề thi đảm bảo các mức độ nhận thức: nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao. Tuy nhiên, chỉ có 55% giáo viên áp dụng linh hoạt các hình thức kiểm tra đa dạng như kiểm tra miệng, kiểm tra sản phẩm học tập.

  3. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá: Khoảng 75% cán bộ quản lý thực hiện đầy đủ các chức năng quản lý như lập kế hoạch, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá kết quả kiểm tra. Tuy nhiên, việc phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường còn hạn chế, dẫn đến một số bất cập trong tổ chức kiểm tra và sử dụng kết quả đánh giá.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và tài chính: Chỉ khoảng 65% trường được trang bị đầy đủ máy photocopy, máy tính và phần mềm hỗ trợ chấm trắc nghiệm, tổ chức kiểm tra online. Kinh phí phục vụ công tác kiểm tra, đánh giá còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và tổ chức.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của kiểm tra, đánh giá là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về quản lý giáo dục. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong tổ chức và phối hợp quản lý là nguyên nhân chính dẫn đến hiệu quả kiểm tra, đánh giá chưa cao. So với một số địa phương khác, tỉ lệ áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra còn thấp, hạn chế khả năng đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

Việc thiếu hụt về cơ sở vật chất và kinh phí cũng là một điểm nghẽn được nhiều nghiên cứu chỉ ra, ảnh hưởng đến việc đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng, bảng thống kê tần suất kiểm tra và biểu đồ so sánh mức độ trang bị cơ sở vật chất giữa các trường.

Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và tài chính, đồng thời đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Thực hiện kế hoạch tuyên truyền, giáo dục thường xuyên cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về vai trò, ý nghĩa của hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán. Mục tiêu đạt 95% cán bộ và giáo viên nhận thức đúng trong vòng 1 năm, do phòng Giáo dục và các trường THPT phối hợp thực hiện.

  2. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá: Xây dựng và áp dụng ma trận đề thi theo 4 mức độ nhận thức, kết hợp linh hoạt các hình thức kiểm tra miệng, viết, sản phẩm học tập và kiểm tra online. Mục tiêu tăng tỉ lệ áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra lên 80% trong 2 năm, do tổ Toán và giáo viên chủ trì.

  3. Nâng cao năng lực quản lý: Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá cho cán bộ quản lý và giáo viên. Mục tiêu 100% cán bộ quản lý và giáo viên Toán được tập huấn trong năm học tiếp theo, do Sở Giáo dục và nhà trường phối hợp thực hiện.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và tài chính: Đề xuất ngân sách đầu tư trang thiết bị như máy photocopy, máy tính, phần mềm chấm trắc nghiệm và tổ chức kiểm tra online. Mục tiêu đảm bảo 90% trường THPT có đủ trang thiết bị cần thiết trong vòng 3 năm, do UBND tỉnh và các trường phối hợp thực hiện.

  5. Xây dựng cơ chế phối hợp quản lý: Thiết lập bộ máy quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá với sự phân công rõ ràng giữa hiệu trưởng, phó hiệu trưởng chuyên môn, tổ trưởng tổ Toán và các bộ phận liên quan. Mục tiêu hoàn thiện cơ chế phối hợp trong 1 năm, do các trường THPT chủ động triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán, giúp nâng cao năng lực quản lý và xây dựng kế hoạch phù hợp.

  2. Giáo viên dạy Toán: Tài liệu hữu ích trong việc đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá, xây dựng ma trận đề thi và áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu khảo sát thực trạng và phân tích chuyên sâu về quản lý kiểm tra, đánh giá trong giáo dục phổ thông, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Giúp hoạch định chính sách, đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá lại quan trọng trong giáo dục phổ thông?
    Quản lý kiểm tra, đánh giá giúp đảm bảo tính khách quan, công bằng và chính xác trong việc đánh giá năng lực học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Các hình thức kiểm tra nào được áp dụng phổ biến trong môn Toán ở THPT?
    Bao gồm kiểm tra miệng, kiểm tra viết 15 phút, 1 tiết, kiểm tra sản phẩm học tập và kiểm tra online, kết hợp giữa trắc nghiệm khách quan và tự luận để đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

  3. Làm thế nào để xây dựng ma trận đề thi hiệu quả?
    Ma trận đề thi được xây dựng dựa trên chuẩn kiến thức, kỹ năng và các mức độ nhận thức (nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao), đảm bảo đề thi bao phủ đầy đủ nội dung và phù hợp với năng lực học sinh.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá tại các trường THPT ở Vĩnh Long là gì?
    Bao gồm hạn chế về nhận thức của học sinh, thiếu đồng bộ trong phối hợp quản lý, cơ sở vật chất chưa đầy đủ và kinh phí hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức kiểm tra.

  5. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý kiểm tra, đánh giá?
    Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp kiểm tra, tổ chức tập huấn nghiệp vụ, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng cơ chế phối hợp quản lý chặt chẽ giữa các bộ phận trong nhà trường.

Kết luận

  • Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán ở trường THPT là nền tảng quan trọng cho nghiên cứu.
  • Khảo sát thực trạng tại các trường THPT thành phố Vĩnh Long cho thấy nhiều mặt tích cực nhưng cũng còn tồn tại hạn chế về nhận thức, tổ chức và điều kiện vật chất.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cần thiết và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá, góp phần đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực học sinh.
  • Tiếp tục triển khai các biện pháp trong vòng 1-3 năm tới sẽ giúp cải thiện chất lượng dạy và học môn Toán tại địa phương.
  • Kêu gọi các nhà quản lý, giáo viên và các bên liên quan phối hợp thực hiện đồng bộ để đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.