Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) trong giáo dục tiểu học đã trở thành một yếu tố quan trọng nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh (HS). Tại huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông, từ năm học 2020-2021 đến 2021-2022, các trường tiểu học đã chú trọng đổi mới phương pháp dạy học thông qua tổ chức HĐTN nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, thực trạng quản lý HĐTN tại các trường vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức và phát triển năng lực HS. Mục tiêu nghiên cứu tập trung khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý HĐTN tại 19 trường tiểu học trên địa bàn huyện Đắk R’Lấp, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này. Nghiên cứu có phạm vi thời gian từ năm học 2020-2021 đến 2021-2022, với đối tượng là cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và HS tiểu học. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát triển năng lực thích ứng, sáng tạo và phẩm chất nhân cách cho HS, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục trải nghiệm. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Lý thuyết giáo dục trải nghiệm, bắt nguồn từ tư tưởng Khổng Tử và Xôcrát, khẳng định học tập qua hành động và trải nghiệm giúp HS phát triển năng lực toàn diện. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý giáo dục: Quá trình tác động có hệ thống của các cấp quản lý nhằm vận hành hiệu quả hệ thống giáo dục.
  • Hoạt động trải nghiệm (HĐTN): Hoạt động giáo dục ngoài giờ học, có kế hoạch, giúp HS vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn, phát triển phẩm chất và năng lực.
  • Quản lý hoạt động trải nghiệm: Quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc thực hiện HĐTN nhằm đạt mục tiêu giáo dục.
  • Năng lực và phẩm chất HS: Các kỹ năng, thái độ và giá trị hình thành qua quá trình học tập và trải nghiệm.
  • Phương thức tổ chức HĐTN: Bao gồm khám phá, thể nghiệm, cống hiến và nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả tổng hợp, phân tích các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý giáo dục và HĐTN. Về thực tiễn, khảo sát được tiến hành tại 6 trường tiểu học huyện Đắk R’Lấp với cỡ mẫu gồm 30 CBQL, 60 GV và 90 HS. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường. Các công cụ thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích tương quan nhằm đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các yếu tố quản lý. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò HĐTN: 90% CBQL và 85% GV nhận thức rõ vai trò quan trọng của HĐTN trong phát triển năng lực và phẩm chất HS. Tuy nhiên, chỉ khoảng 65% HS thể hiện sự hứng thú cao với các hoạt động trải nghiệm.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch HĐTN: 70% trường đã xây dựng kế hoạch HĐTN theo hướng tích hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới, nhưng chỉ 55% kế hoạch được triển khai đầy đủ và đúng tiến độ.

  3. Tổ chức và chỉ đạo thực hiện: 60% GV chủ nhiệm phối hợp tốt với các bộ phận trong nhà trường để tổ chức HĐTN, nhưng việc phối hợp với các lực lượng ngoài nhà trường như cha mẹ HS và cộng đồng chỉ đạt khoảng 40%.

  4. Kiểm tra, đánh giá và quản lý điều kiện: Việc kiểm tra, đánh giá HĐTN được thực hiện thường xuyên ở 50% trường, trong khi quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ HĐTN còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 45% mức độ đáp ứng yêu cầu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức của CBQL và GV về HĐTN là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của giáo dục trải nghiệm trong phát triển năng lực HS. Tuy nhiên, sự hạn chế trong việc triển khai kế hoạch và phối hợp các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường phản ánh những khó khăn về nguồn lực và năng lực quản lý. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ phối hợp và quản lý điều kiện ở huyện Đắk R’Lấp còn thấp hơn mức trung bình, cho thấy cần có sự đầu tư và hỗ trợ nhiều hơn. Việc kiểm tra, đánh giá chưa được chú trọng đúng mức làm giảm hiệu quả điều chỉnh và nâng cao chất lượng HĐTN. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các nội dung quản lý HĐTN và bảng so sánh mức độ phối hợp giữa các lực lượng giáo dục. Những hạn chế này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục toàn diện và sự phát triển nhân cách của HS, đòi hỏi các giải pháp quản lý đồng bộ và thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho CBQL và GV: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý HĐTN, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm. Mục tiêu đạt 90% CBQL và GV được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Đổi mới xây dựng kế hoạch HĐTN theo hướng tích hợp và linh hoạt: Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch HĐTN phù hợp với đặc điểm địa phương và năng lực HS, đảm bảo kế hoạch có trọng tâm và khả thi. Thực hiện trong năm học tiếp theo với sự giám sát của Phòng GD&ĐT huyện.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên giữa GV chủ nhiệm, Ban đại diện cha mẹ HS và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực và hỗ trợ tổ chức HĐTN. Mục tiêu đạt 70% trường có cơ chế phối hợp hiệu quả trong 18 tháng tới.

  4. Cải thiện công tác kiểm tra, đánh giá và quản lý điều kiện vật chất: Xây dựng bộ tiêu chí kiểm tra, đánh giá HĐTN cụ thể, đa dạng hình thức đánh giá kết hợp giữa GV, HS và phụ huynh. Đồng thời, rà soát, bổ sung cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ HĐTN, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn. Thực hiện trong 2 năm học tiếp theo với sự hỗ trợ kinh phí từ địa phương và xã hội hóa giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và CBQL các trường tiểu học: Nhận diện rõ vai trò và trách nhiệm trong quản lý HĐTN, áp dụng các biện pháp nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm vững kiến thức về HĐTN, phương pháp tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục HS.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường tiểu học trong việc quản lý và tổ chức HĐTN.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến giáo dục trải nghiệm và quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục ngoài giờ học giúp HS vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển kỹ năng và phẩm chất. Nó quan trọng vì giúp HS phát triển toàn diện, tăng cường năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để khảo sát thực trạng quản lý HĐTN?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp: bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và phân tích thống kê với cỡ mẫu gồm CBQL, GV và HS tại 6 trường tiểu học.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý HĐTN tại các trường tiểu học huyện Đắk R’Lấp là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về nguồn lực vật chất, năng lực quản lý của CBQL và GV, phối hợp chưa hiệu quả giữa nhà trường với gia đình và cộng đồng, cũng như công tác kiểm tra, đánh giá chưa được chú trọng.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý HĐTN?
    Cần nâng cao năng lực quản lý cho CBQL và GV, đổi mới kế hoạch tổ chức, tăng cường phối hợp các lực lượng giáo dục, cải thiện điều kiện vật chất và xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý HĐTN tại trường tiểu học?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm chính, phối hợp với GV chủ nhiệm và các bộ phận liên quan để xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc thực hiện HĐTN.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động trải nghiệm là yếu tố then chốt góp phần phát triển năng lực và phẩm chất HS tiểu học tại huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông.
  • Thực trạng quản lý HĐTN còn nhiều hạn chế về kế hoạch, tổ chức, phối hợp và điều kiện vật chất, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp thiết thực nhằm nâng cao năng lực quản lý, đổi mới kế hoạch, tăng cường phối hợp và cải thiện điều kiện tổ chức HĐTN.
  • Các biện pháp có tính khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương và được đánh giá tích cực qua khảo nghiệm.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục và nhà trường triển khai thực hiện các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS tiểu học.

Hãy áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để tạo môi trường học tập trải nghiệm phong phú, góp phần phát triển toàn diện thế hệ trẻ tương lai.