Tổng quan nghiên cứu
Huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, với dân số khoảng 174.106 người và mật độ dân số khoảng 313 người/km², là một địa phương có nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, công nghiệp đang phát triển và các nghề truyền thống như làm muối, nuôi trồng thủy sản. Giá trị sản xuất giai đoạn 2015-2020 tăng bình quân 11,07%/năm, trong đó nông, lâm, thủy sản tăng 6,46%, công nghiệp – xây dựng tăng 12,04%, thương mại – dịch vụ tăng 16,74%. Thu nhập bình quân đầu người năm 2020 đạt 52,35 triệu đồng, phản ánh sự phát triển kinh tế ổn định của huyện.
Trong bối cảnh đó, giáo dục và đào tạo huyện Phù Mỹ đã có nhiều bước tiến, với hệ thống trường lớp được củng cố, chất lượng giáo dục toàn diện và mũi nhọn được nâng cao, công tác phổ cập giáo dục duy trì ổn định. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên toàn huyện năm học 2019-2020 gồm 1.970 người, trong đó có 699 giáo viên cấp trung học cơ sở (THCS) tại 18 trường với 287 lớp và hơn 10.000 học sinh.
Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn (TCM) tại các trường THCS huyện Phù Mỹ trong năm học 2020-2021 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Mục tiêu cụ thể là khảo sát thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động TCM. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại 7 trường THCS trên địa bàn huyện trong năm học 2020-2021.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn, góp phần cải thiện chất lượng dạy và học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý tổ chức chuyên môn trong nhà trường. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan quản lý đến các thành tố của quá trình dạy học – giáo dục nhằm vận hành hệ thống giáo dục hiệu quả và đạt mục tiêu đề ra. Quản lý nhà trường là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục.
Lý thuyết quản lý tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn là đơn vị cơ bản trong bộ máy tổ chức nhà trường, chịu trách nhiệm triển khai các chủ trương, đổi mới phương pháp dạy học, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tác động có hệ thống của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn nhằm điều hành, kiểm tra, đánh giá các hoạt động chuyên môn của tổ, đảm bảo thực hiện kế hoạch giáo dục và nâng cao chất lượng dạy học.
Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học, sinh hoạt chuyên môn, kiểm tra đánh giá giáo viên.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực tế tại 7 trường THCS huyện Phù Mỹ trong năm học 2020-2021. Đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, tổ phó chuyên môn và giáo viên. Tổng số mẫu khảo sát khoảng 200 phiếu điều tra.
Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng quan sát trực tiếp các hoạt động tổ chuyên môn, điều tra bằng phiếu hỏi, nghiên cứu hồ sơ chuyên môn, và tham khảo ý kiến chuyên gia.
Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả để xử lý số liệu khảo sát, phân tích định tính để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Phân tích so sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước để làm rõ điểm mạnh, hạn chế.
Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu diễn ra trong năm học 2020-2021, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thành trong năm 2021.
Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và khả thi, phù hợp với mục tiêu và phạm vi nghiên cứu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về vai trò tổ chuyên môn: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vị trí, vai trò và nhiệm vụ của tổ chuyên môn trong nhà trường. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% chưa hiểu đầy đủ, dẫn đến hoạt động tổ chuyên môn chưa phát huy hết hiệu quả.
Thực trạng xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn: 70% tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động chi tiết, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% tổ thực hiện kế hoạch một cách nghiêm túc và có kiểm tra, đánh giá định kỳ.
Quản lý hoạt động dạy – học và đổi mới phương pháp: Khoảng 75% giáo viên tham gia các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, việc áp dụng đổi mới phương pháp còn hạn chế do thiếu thiết bị dạy học và cơ sở vật chất.
Hoạt động sinh hoạt chuyên môn và kiểm tra đánh giá: 80% tổ chuyên môn tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ ít nhất 1 lần/2 tuần, tập trung vào các chuyên đề đổi mới phương pháp và xây dựng kế hoạch giảng dạy. Công tác kiểm tra, đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp được thực hiện nhưng chưa đồng đều giữa các trường.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường THCS huyện Phù Mỹ đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương. Việc nhận thức đúng vai trò tổ chuyên môn giúp các thành viên tích cực tham gia các hoạt động chuyên môn, từ đó nâng cao năng lực giảng dạy.
Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học ảnh hưởng đến việc đổi mới phương pháp giảng dạy, tương tự như các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông ở các địa phương khác. Việc xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá chưa đồng bộ giữa các tổ chuyên môn cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch, thực hiện kế hoạch, tổ chức sinh hoạt chuyên môn và áp dụng đổi mới phương pháp. Bảng so sánh mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan đến quản lý tổ chuyên môn cũng giúp minh họa rõ nét hơn.
Những phát hiện này khẳng định vai trò trung tâm của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn trong việc quản lý, chỉ đạo và tạo môi trường làm việc tích cực cho tổ chuyên môn, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng chuyên môn liên tục.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý tổ chuyên môn, tập trung vào xây dựng kế hoạch, kiểm tra đánh giá và đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Sở GD&ĐT phối hợp Phòng GD&ĐT tổ chức.
Tăng cường chỉ đạo xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn: Hiệu trưởng các trường cần chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch chi tiết, khả thi, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018 và tổ chức kiểm tra, đánh giá định kỳ. Thực hiện liên tục trong năm học, Phòng GD&ĐT giám sát.
Đẩy mạnh công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên: Tổ chức các chuyên đề, sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. Thời gian thực hiện theo kế hoạch năm học, do tổ chuyên môn và nhà trường phối hợp thực hiện.
Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học cho tổ chuyên môn: Nhà trường phối hợp với các cấp quản lý giáo dục và địa phương tăng cường trang bị phòng bộ môn, thiết bị nghe nhìn, máy tính và kết nối internet để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học. Kế hoạch đầu tư thực hiện trong 2 năm tới.
Đa dạng hóa hình thức quản lý và đổi mới kiểm tra đánh giá giáo viên: Áp dụng các hình thức kiểm tra đánh giá linh hoạt, khách quan, công bằng theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên, kết hợp dự giờ, thảo luận chuyên môn và đánh giá kết quả học tập của học sinh. Thực hiện thường xuyên trong năm học, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn phối hợp.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THCS: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý tổ chuyên môn, xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá hiệu quả hoạt động chuyên môn, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục nhà trường.
Tổ trưởng và tổ phó chuyên môn: Tham khảo các biện pháp quản lý, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá giáo viên, giúp tổ chuyên môn hoạt động hiệu quả hơn.
Giáo viên THCS: Hiểu rõ vai trò của tổ chuyên môn trong phát triển nghề nghiệp, tham gia tích cực các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao năng lực sư phạm.
Các nhà nghiên cứu và quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo về thực trạng và giải pháp quản lý tổ chuyên môn tại địa phương, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc xây dựng chính sách giáo dục phù hợp.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn có vai trò gì trong nâng cao chất lượng giáo dục?
Quản lý tổ chuyên môn giúp điều phối, kiểm tra và đánh giá các hoạt động chuyên môn, đảm bảo giáo viên thực hiện đúng kế hoạch, đổi mới phương pháp dạy học, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tổ chuyên môn?
Bao gồm yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, văn bản chỉ đạo; và yếu tố chủ quan như năng lực, nhận thức của hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và tinh thần đoàn kết của giáo viên.
Làm thế nào để xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn hiệu quả?
Kế hoạch cần cụ thể, khả thi, phù hợp với chương trình giáo dục, có sự tham gia đóng góp của các thành viên, được phê duyệt và có hệ thống kiểm tra, đánh giá thực hiện thường xuyên.
Phương pháp đổi mới dạy học được áp dụng trong tổ chuyên môn là gì?
Bao gồm nghiên cứu bài học, sinh hoạt chuyên đề, thao giảng, hội giảng, sử dụng công nghệ thông tin và các phương pháp tích cực nhằm phát triển năng lực và tư duy học sinh.
Làm sao để kiểm tra, đánh giá hoạt động tổ chuyên môn một cách khách quan?
Thông qua dự giờ, kiểm tra hồ sơ chuyên môn, đánh giá theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên, tổ chức họp rút kinh nghiệm và sử dụng các tiêu chí đánh giá rõ ràng, minh bạch.
Kết luận
- Quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường THCS huyện Phù Mỹ đã có những chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.
- Nhận thức đúng vai trò tổ chuyên môn và năng lực quản lý của hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động.
- Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học còn hạn chế ảnh hưởng đến đổi mới phương pháp giảng dạy và hoạt động chuyên môn.
- Việc xây dựng kế hoạch, tổ chức sinh hoạt chuyên môn và kiểm tra đánh giá cần được thực hiện đồng bộ, khoa học và thường xuyên.
- Các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn cần được triển khai trong thời gian tới để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng quản lý, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, hoàn thiện quy trình kiểm tra đánh giá và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi khảo sát.
Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.
