Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Bạc Liêu, nằm ở vùng cực Nam Trung Bộ, là một trong những cái nôi của nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ với hơn 150 câu lạc bộ (CLB) và khoảng 2.000 thành viên tham gia sinh hoạt thường xuyên. Nghệ thuật này đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại từ năm 2013, khẳng định vị trí quan trọng trong kho tàng văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động các CLB Đờn ca tài tử trên địa bàn tỉnh còn nhiều khó khăn như thiếu hụt cơ sở vật chất, thiếu sân chơi cho các nghệ nhân và thanh thiếu niên, cũng như sự mai một dần của nghệ thuật truyền thống do thiếu lộ trình đào tạo bài bản.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động các CLB Đờn ca tài tử tại tỉnh Bạc Liêu từ năm 2019 đến nay, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể này. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát trực tiếp tại 40/150 CLB trên địa bàn tỉnh, tập trung vào các hoạt động quản lý, tổ chức, tuyên truyền, đào tạo và huy động nguồn lực. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng hoạt động CLB, phát triển phong trào văn hóa nghệ thuật truyền thống, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua du lịch văn hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý văn hóa và thiết chế văn hóa, trong đó:

  • Thiết chế văn hóa được hiểu là hệ thống các tổ chức, quy định, cơ sở vật chất và nguồn lực nhằm đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của cộng đồng, bao gồm các trung tâm văn hóa, nhà văn hóa, câu lạc bộ nghệ thuật.

  • Quản lý văn hóa là hoạt động tổ chức, điều hành các quá trình phát triển, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, bao gồm xây dựng chính sách, pháp luật, tổ chức hoạt động, đào tạo và huy động nguồn lực.

  • Quản lý hoạt động câu lạc bộ là việc hoạch định, tổ chức, điều hành các hoạt động của CLB nhằm phát huy tiềm năng nghệ thuật, duy trì sự phát triển bền vững của CLB trong cộng đồng.

Các khái niệm chính bao gồm: thiết chế văn hóa, quản lý văn hóa, câu lạc bộ, Đờn ca tài tử, di sản văn hóa phi vật thể.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu kết hợp khảo sát thực địa và phỏng vấn sâu. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Tổng hợp các văn bản pháp luật, chính sách liên quan đến quản lý văn hóa và di sản văn hóa; các báo cáo, tài liệu khoa học về Đờn ca tài tử; dữ liệu khảo sát thực tế tại 40 CLB trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu; phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, thành viên CLB và các nghệ nhân.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính các văn bản, chính sách; phân tích định lượng số liệu khảo sát về số lượng CLB, thành viên, hoạt động; so sánh thực trạng với các tiêu chuẩn quản lý văn hóa và các nghiên cứu tương tự.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ năm 2019 đến năm 2023, tiến hành khảo sát và phỏng vấn trong năm 2023, phân tích và đề xuất giải pháp trong cùng năm.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 40 CLB trong tổng số 150 CLB trên địa bàn tỉnh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các vùng và quy mô hoạt động khác nhau.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và quy mô CLB: Toàn tỉnh có trên 150 CLB Đờn ca tài tử với khoảng 2.000 thành viên, trong đó 40 CLB được khảo sát hoạt động thường xuyên với đa dạng hình thức giao lưu, biểu diễn. Tỉnh có 26 nghệ nhân ưu tú được công nhận tính đến tháng 6/2023.

  2. Cơ sở vật chất và nguồn lực: Hầu hết các CLB còn thiếu thốn về cơ sở vật chất, trang thiết bị biểu diễn và địa điểm sinh hoạt. Khoảng 70% CLB hoạt động tự thân, thiếu nguồn lực tài chính và hỗ trợ từ địa phương.

  3. Công tác quản lý và tổ chức: Các văn bản pháp luật và chính sách liên quan được ban hành đầy đủ, tuy nhiên việc triển khai thực hiện còn hạn chế, đặc biệt ở cấp xã và huyện. Khoảng 60% CLB chưa được tập huấn nghiệp vụ quản lý và kỹ năng biểu diễn bài bản.

  4. Tuyên truyền và đào tạo: Công tác tuyên truyền về giá trị di sản và hoạt động CLB được thực hiện qua nhiều hình thức như pano, băng rôn, hội thảo, nhưng chưa đồng đều và chưa thu hút được đông đảo thanh thiếu niên tham gia. Việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý và nghệ nhân còn thiếu hệ thống và bài bản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nguồn lực đầu tư cho các CLB còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và các tổ chức văn hóa. So với các tỉnh trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Bạc Liêu có số lượng CLB nhiều nhưng chất lượng hoạt động chưa đồng đều, chưa phát huy hết tiềm năng nghệ thuật Đờn ca tài tử.

Việc thiếu sân chơi và cơ sở vật chất khiến nhiều CLB khó duy trì hoạt động thường xuyên, dẫn đến nguy cơ mai một nghệ thuật truyền thống. Thanh thiếu niên ít quan tâm do chưa có chương trình đào tạo bài bản và môi trường hấp dẫn để tiếp cận.

Tuy nhiên, các hoạt động tuyên truyền, tổ chức liên hoan, hội thi và sự quan tâm của chính quyền tỉnh đã tạo ra bước tiến tích cực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Các biểu đồ so sánh số lượng CLB, thành viên và hoạt động theo năm cho thấy xu hướng tăng trưởng nhưng vẫn cần cải thiện về chất lượng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị

    • Mục tiêu: Nâng cao điều kiện sinh hoạt và biểu diễn cho các CLB.
    • Thời gian: Triển khai trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND các huyện, xã.

  2. Xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn bài bản

    • Mục tiêu: Nâng cao năng lực quản lý và kỹ năng biểu diễn cho cán bộ và nghệ nhân.
    • Thời gian: Tổ chức định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Bồi dưỡng chính trị tỉnh phối hợp với Nhà hát Cao Văn Lầu.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thu hút thanh thiếu niên tham gia

    • Mục tiêu: Tạo môi trường hấp dẫn, phát triển lực lượng kế thừa.
    • Thời gian: Liên tục, tập trung trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Văn hóa - Thông tin các huyện, xã phối hợp với các trường học.

  4. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý

    • Mục tiêu: Đảm bảo hoạt động CLB tuân thủ quy định, minh bạch và hiệu quả.
    • Thời gian: Rà soát và cập nhật trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các cơ quan pháp lý.

  5. Huy động nguồn lực xã hội và hợp tác quốc tế

    • Mục tiêu: Tăng cường tài chính, kỹ thuật và kinh nghiệm quản lý.
    • Thời gian: Triển khai dài hạn.
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, các tổ chức xã hội và đối tác quốc tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý văn hóa các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và giải pháp quản lý CLB Đờn ca tài tử, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại địa phương.

  2. Nghệ nhân, thành viên CLB Đờn ca tài tử

    • Lợi ích: Nắm bắt các chính sách, phương pháp tổ chức hoạt động và phát triển nghệ thuật truyền thống.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý văn hóa và nghệ thuật

    • Lợi ích: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn, áp dụng vào học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và tổ chức phát triển văn hóa

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động CLB Đờn ca tài tử gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý bao gồm xây dựng chiến lược, ban hành văn bản pháp luật, tổ chức hoạt động, đào tạo cán bộ, huy động nguồn lực, thanh tra kiểm tra và khen thưởng. Ví dụ, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu đã tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý CLB.

  2. Tại sao công tác quản lý CLB Đờn ca tài tử ở Bạc Liêu còn nhiều khó khăn?
    Do thiếu cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính hạn chế, thiếu sân chơi cho nghệ nhân và thanh thiếu niên, cũng như việc truyền dạy chưa bài bản. Điều này dẫn đến nguy cơ mai một nghệ thuật truyền thống.

  3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý CLB Đờn ca tài tử là gì?
    Bao gồm tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng chương trình đào tạo bài bản, đẩy mạnh tuyên truyền thu hút thanh thiếu niên, hoàn thiện hệ thống pháp luật và huy động nguồn lực xã hội.

  4. Vai trò của CLB Đờn ca tài tử trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương?
    CLB góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống, tạo sân chơi lành mạnh, thu hút du khách, phát triển du lịch văn hóa, từ đó thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển bền vững.

  5. Làm thế nào để thanh thiếu niên quan tâm và tham gia vào hoạt động Đờn ca tài tử?
    Cần xây dựng môi trường sinh hoạt hấp dẫn, tổ chức các lớp đào tạo bài bản, kết hợp với các hoạt động văn hóa, thể thao phù hợp, đồng thời tăng cường tuyên truyền về giá trị di sản.

Kết luận

  • Đờn ca tài tử Nam Bộ tại Bạc Liêu là di sản văn hóa phi vật thể quan trọng với hơn 150 CLB và 2.000 thành viên, đóng góp tích cực vào đời sống văn hóa địa phương.
  • Công tác quản lý hoạt động các CLB còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, nguồn lực, đào tạo và tuyên truyền, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của nghệ thuật truyền thống.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp thiết thực như tăng cường đầu tư, đào tạo, hoàn thiện pháp luật và huy động nguồn lực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Các giải pháp cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-3 năm tới, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, tổ chức văn hóa và cộng đồng.
  • Kêu gọi các nhà quản lý, nghệ nhân, sinh viên và các tổ chức liên quan cùng tham gia bảo tồn và phát huy giá trị di sản Đờn ca tài tử, góp phần phát triển văn hóa và kinh tế xã hội tỉnh Bạc Liêu.

Hành động ngay hôm nay để giữ gìn và phát triển nghệ thuật truyền thống quý báu này cho các thế hệ tương lai!