Tổng quan nghiên cứu

Ban quản lý khu di tích Lịch sử - Sinh thái ATK Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, là một trong những đơn vị sự nghiệp có thu quan trọng, giữ vai trò bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử cách mạng “Chiến khu Việt Bắc”. Trong giai đoạn 2016-2020, công tác quản lý tài chính tại Ban quản lý này đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững của khu di tích. Theo báo cáo tài chính, tổng nguồn thu của Ban trong giai đoạn này có sự biến động, với tỷ lệ hoàn thành dự toán thu năm 2020 đạt khoảng 85%, trong khi tỷ lệ chi tiêu thường xuyên được kiểm soát ở mức 90%. Tuy nhiên, công tác quản lý các khoản thu, chi và tài sản công vẫn còn nhiều bất cập, dẫn đến việc sử dụng nguồn lực chưa tối ưu.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Ban quản lý khu di tích Lịch sử - Sinh thái ATK Định Hóa, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, tăng nguồn thu và đảm bảo sử dụng tài chính đúng mục đích, góp phần phát triển du lịch và bảo tồn di tích. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020 tại Ban quản lý khu di tích, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, kế hoạch dự toán, cùng các cuộc khảo sát thực tế và phỏng vấn cán bộ quản lý.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu, đặc biệt là các Ban quản lý khu di tích lịch sử, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, giảm gánh nặng ngân sách nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu. Lý thuyết quản lý tài chính công nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm đảm bảo hiệu quả, minh bạch và công bằng trong hoạt động công. Mô hình quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu tập trung vào các khái niệm chính như: dự toán thu chi, quản lý các khoản thu (phí, lệ phí, thu sự nghiệp), quản lý chi tiêu theo dự toán, quản lý tài sản công và kiểm tra, giám sát tài chính.

Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng gồm:

  • Dự toán tài chính: kế hoạch chi tiết về các khoản thu, chi trong kỳ tài chính, làm cơ sở cho việc phân bổ và sử dụng nguồn lực.
  • Quản lý thu chi: tổ chức thực hiện thu đúng, đủ các khoản thu hợp pháp và chi tiêu tiết kiệm, hiệu quả theo dự toán.
  • Quản lý tài sản công: việc theo dõi, sử dụng, bảo trì và thanh lý tài sản công nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả, tránh thất thoát.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp cả dữ liệu thứ cấp và sơ cấp.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: bao gồm báo cáo tài chính, dự toán thu chi, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu nghiên cứu khoa học, báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Nguyên, UBND tỉnh Thái Nguyên.
  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: thu thập qua khảo sát, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, kế toán và các bên liên quan tại Ban quản lý khu di tích trong giai đoạn 2016-2020.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán thu chi qua các năm, phân tích định tính các nguyên nhân tồn tại và hạn chế. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 30 cán bộ, viên chức có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý tài chính. Phân tích dữ liệu được hỗ trợ bằng bảng số liệu, biểu đồ thể hiện tỷ lệ thu chi, tỷ trọng các khoản thu và chi theo từng năm.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2021 đến tháng 12/2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu chưa đạt kỳ vọng: Trong giai đoạn 2016-2020, tỷ lệ hoàn thành dự toán thu trung bình đạt khoảng 82%, năm cao nhất là 88% và năm thấp nhất là 75%. Điều này cho thấy công tác khai thác nguồn thu chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến nguồn lực tài chính của Ban.
  2. Chi tiêu được kiểm soát nhưng còn lãng phí: Tỷ lệ chi tiêu theo dự toán đạt khoảng 90%, tuy nhiên có khoảng 10% chi tiêu chưa được kiểm soát chặt chẽ, dẫn đến lãng phí tài chính, đặc biệt trong các khoản chi hành chính và sửa chữa tài sản.
  3. Quản lý tài sản công còn nhiều bất cập: Việc theo dõi, bảo trì và sử dụng tài sản công chưa được thực hiện đầy đủ, dẫn đến tình trạng hao mòn tài sản, giảm hiệu quả sử dụng. Khoảng 15% tài sản cố định không được kiểm kê định kỳ đúng quy định.
  4. Công tác kiểm tra, giám sát tài chính chưa thường xuyên: Việc kiểm tra, giám sát tài chính chủ yếu thực hiện theo định kỳ, chưa có cơ chế kiểm soát thường xuyên, dẫn đến phát hiện sai phạm chậm và xử lý chưa kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do cơ chế quản lý tài chính chưa đồng bộ, trình độ cán bộ quản lý tài chính còn hạn chế, và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban. So với một số Ban quản lý khu di tích khác như Côn Sơn - Kiếp Bạc hay Trung tâm quản lý khu du lịch đền Sóc Sơn, Ban quản lý khu di tích ATK Định Hóa còn thiếu các quy chế nội bộ về quản lý tài chính và chưa phát huy hiệu quả công tác xã hội hóa nguồn thu.

Việc quản lý tài chính chưa hiệu quả ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng duy trì, tôn tạo di tích và phát triển du lịch, làm giảm sức hấp dẫn của khu di tích đối với khách tham quan. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán thu chi qua các năm và bảng tổng hợp các khoản chi tiêu theo mục đích, giúp minh bạch và dễ dàng đánh giá hiệu quả quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý tài chính: Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý tài chính; xây dựng quy chế quản lý tài chính nội bộ rõ ràng, minh bạch. Thời gian thực hiện: 2023-2024; Chủ thể: Ban quản lý phối hợp với Sở Tài chính.
  2. Cải tiến công tác lập kế hoạch và dự toán tài chính: Áp dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại, xây dựng kế hoạch dự toán sát thực tế, đảm bảo cân đối thu chi; Thời gian: 2023; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế toán Ban quản lý.
  3. Tăng cường quản lý thu, đa dạng hóa nguồn thu: Khai thác hiệu quả các dịch vụ du lịch, dịch vụ ăn uống, lễ hội, thu hút đầu tư xã hội hóa; Thời gian: 2023-2025; Chủ thể: Ban quản lý phối hợp với các doanh nghiệp và địa phương.
  4. Nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công: Thực hiện kiểm kê tài sản định kỳ, xây dựng kế hoạch bảo trì, sửa chữa tài sản; Thời gian: 2023-2024; Chủ thể: Ban quản lý phối hợp với Sở Tài chính và các đơn vị liên quan.
  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tài chính: Thiết lập cơ chế kiểm soát thường xuyên, tổ chức thanh tra tài chính định kỳ và đột xuất; Thời gian: liên tục từ 2023; Chủ thể: Ban quản lý, cơ quan kiểm tra tài chính cấp trên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, áp dụng các giải pháp thực tiễn.
  2. Lãnh đạo Ban quản lý khu di tích lịch sử và du lịch: Tham khảo để xây dựng chính sách quản lý tài chính phù hợp, phát triển bền vững khu di tích.
  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp có thu.
  4. Cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, thể thao và du lịch: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, hướng dẫn quản lý tài chính tại các khu di tích.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu tập trung vào việc sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính phục vụ mục tiêu công cộng, không vì lợi nhuận, trong khi doanh nghiệp hướng tới tối đa hóa lợi nhuận. Ví dụ, Ban quản lý khu di tích ATK Định Hóa phải cân đối thu chi để bảo tồn di tích và phát triển du lịch, không phải tối đa hóa lợi nhuận.

  2. Tại sao công tác lập dự toán tài chính lại quan trọng?
    Dự toán tài chính là kế hoạch chi tiết giúp đơn vị cân đối nguồn thu và chi, đảm bảo hoạt động hiệu quả. Nếu dự toán không chính xác, sẽ dẫn đến thiếu hụt hoặc lãng phí nguồn lực, ảnh hưởng đến hoạt động của đơn vị.

  3. Các nguyên tắc quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu là gì?
    Bao gồm nguyên tắc hiệu quả, thống nhất, tập trung dân chủ và công khai minh bạch. Ví dụ, Ban quản lý phải đảm bảo thu đúng, chi đúng mục đích, công khai các khoản thu chi để tránh thất thoát.

  4. Làm thế nào để tăng nguồn thu tại Ban quản lý khu di tích?
    Đa dạng hóa dịch vụ như tổ chức lễ hội, dịch vụ ăn uống, du lịch sinh thái, thu hút đầu tư xã hội hóa. Tại một số địa phương, việc phát triển dịch vụ đã giúp tăng nguồn thu lên 20-30% so với trước.

  5. Kiểm tra, giám sát tài chính có vai trò thế nào?
    Giúp phát hiện kịp thời sai phạm, đảm bảo sử dụng nguồn lực đúng mục đích, nâng cao hiệu quả quản lý. Việc kiểm tra định kỳ và đột xuất là cần thiết để duy trì tính minh bạch và kỷ luật tài chính.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp có thu, tập trung vào Ban quản lý khu di tích Lịch sử - Sinh thái ATK Định Hóa.
  • Đã phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính giai đoạn 2016-2020, chỉ ra những kết quả đạt được và tồn tại hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả, tăng nguồn thu và sử dụng tài chính đúng mục đích.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, là tài liệu tham khảo cho các Ban quản lý khu di tích khác và các cơ quan quản lý nhà nước.
  • Đề nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu trong tương lai.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý được khuyến khích áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững các khu di tích lịch sử - sinh thái tại Việt Nam.