## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công cuộc đổi mới toàn diện nền giáo dục Việt Nam, việc quản lý hoạt động giáo dục pháp luật (GDPL) cho học sinh các trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông trở thành một vấn đề cấp thiết. Theo ước tính, học sinh dân tộc thiểu số tại các trường PTDTNT chiếm tỷ lệ đáng kể trong tổng số học sinh của huyện Ba Bể, với độ tuổi từ 11 đến 15, đa dạng về dân tộc và văn hóa. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy hiệu quả giáo dục pháp luật còn hạn chế, nhận thức pháp luật của học sinh chưa cao, dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật phổ biến như đánh nhau, vi phạm luật giao thông, trộm cắp, và các tệ nạn xã hội khác.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động GDPL hiệu quả, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của học sinh PTDTNT huyện Ba Bể, phù hợp với định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 10/2018 đến tháng 8/2019, tại hai trường PTDTNT Ba Bể và PTDT bán trú THCS Cao Thượng, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý GDPL, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, đồng thời hỗ trợ phát triển nhân cách, ý thức pháp luật cho học sinh dân tộc thiểu số trong vùng đặc thù.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết quản lý giáo dục:** Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có hệ thống, có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, cán bộ quản lý) đến toàn bộ hoạt động giáo dục nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

- **Lý thuyết giáo dục pháp luật:** GDPL là hoạt động có chủ đích nhằm truyền đạt kiến thức pháp luật, hình thành ý thức, thái độ và hành vi tuân thủ pháp luật cho đối tượng tiếp nhận. GDPL bao gồm các thành tố: chủ thể, đối tượng, nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục.

- **Khái niệm trường PTDTNT, bán trú:** Là các trường chuyên biệt dành cho học sinh dân tộc thiểu số, có nhiệm vụ giáo dục toàn diện, bảo tồn văn hóa dân tộc và phát triển nhân lực chất lượng cao cho vùng khó khăn.

- **Các khái niệm chính:** Quản lý hoạt động GDPL, nhận thức pháp luật, hành vi vi phạm pháp luật, phương pháp và hình thức giáo dục pháp luật, năng lực quản lý của hiệu trưởng.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Dữ liệu được thu thập từ khảo sát thực trạng tại hai trường PTDTNT Ba Bể và PTDT bán trú THCS Cao Thượng, thông qua phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh; quan sát thực tế; điều tra bằng bảng hỏi; và tham khảo các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành.

- **Phương pháp phân tích:** Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát; phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các thông tin thu thập được nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

- **Timeline nghiên cứu:** Thực hiện từ tháng 10/2018 đến tháng 8/2019, bao gồm các giai đoạn: thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, xây dựng và khảo nghiệm các biện pháp quản lý, tổng kết và đề xuất khuyến nghị.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng nhận thức pháp luật:** Khoảng 65% giáo viên và 58% học sinh nhận thức đúng về vai trò và tầm quan trọng của GDPL theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 35% giáo viên và 42% học sinh chưa thực sự hiểu rõ hoặc chưa quan tâm đúng mức.

- **Phương pháp và hình thức GDPL:** 70% giáo viên sử dụng phương pháp truyền thống, ít đổi mới; chỉ khoảng 30% áp dụng các hình thức trải nghiệm thực tiễn, tương tác đa dạng. Hình thức GDPL chủ yếu là lồng ghép trong môn Giáo dục công dân và các hoạt động ngoại khóa.

- **Mức độ tham gia của học sinh:** Khoảng 55% học sinh tham gia các hoạt động tìm hiểu pháp luật, trong khi 45% còn thờ ơ hoặc không tích cực tham gia.

- **Quản lý hoạt động GDPL:** Hiệu trưởng và cán bộ quản lý chưa thực sự chú trọng đến việc xây dựng kế hoạch, kiểm tra, đánh giá hiệu quả GDPL; chỉ khoảng 60% giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn về GDPL theo định hướng mới.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do thiếu sự đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, kinh phí và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý GDPL. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ học sinh tham gia hoạt động pháp luật ở Ba Bể còn thấp, phản ánh sự cần thiết phải đổi mới phương pháp và nâng cao năng lực quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của giáo viên và học sinh, biểu đồ tròn về phương pháp GDPL được sử dụng, và bảng tổng hợp mức độ tham gia của học sinh vào các hoạt động pháp luật.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của hiệu trưởng trong việc chỉ đạo, tổ chức và kiểm tra hoạt động GDPL, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp, hình thức giáo dục phù hợp với đặc điểm văn hóa, trình độ của học sinh dân tộc thiểu số.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Nâng cao chất lượng xây dựng kế hoạch quản lý GDPL:** Đề nghị hiệu trưởng và ban giám hiệu xây dựng kế hoạch chi tiết, phù hợp với đặc điểm học sinh và định hướng đổi mới chương trình, hoàn thành trong vòng 6 tháng tới.

- **Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên:** Triển khai các khóa đào tạo, tập huấn về phương pháp GDPL tích cực, kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm, nhằm nâng tỷ lệ giáo viên được bồi dưỡng lên trên 90% trong năm học tiếp theo.

- **Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức GDPL:** Khuyến khích áp dụng các hình thức trải nghiệm thực tiễn, tọa đàm, tạo tình huống pháp luật, kết hợp công nghệ thông tin trong giảng dạy, nhằm tăng cường sự tham gia của học sinh.

- **Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí:** Đề xuất các cấp quản lý giáo dục và địa phương ưu tiên đầu tư trang thiết bị, phòng học chuyên biệt, tài liệu pháp luật bằng tiếng dân tộc, đảm bảo điều kiện tổ chức hoạt động GDPL hiệu quả.

- **Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội:** Xây dựng mạng lưới phối hợp với các tổ chức xã hội, công an, đoàn thanh niên để hỗ trợ công tác GDPL, nâng cao ý thức pháp luật cho học sinh.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý giáo dục:** Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý GDPL hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn quản lý trường PTDTNT.

- **Giáo viên các trường PTDTNT và bán trú:** Nắm bắt phương pháp, hình thức GDPL phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số, nâng cao năng lực giảng dạy.

- **Nhà nghiên cứu giáo dục và chính sách:** Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý GDPL trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

- **Các tổ chức xã hội và cơ quan quản lý địa phương:** Hiểu rõ vai trò phối hợp trong công tác GDPL, từ đó xây dựng các chương trình hỗ trợ phù hợp.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao quản lý hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh dân tộc nội trú lại quan trọng?**  
   Vì học sinh dân tộc thiểu số thường có điều kiện tiếp cận pháp luật hạn chế, quản lý tốt giúp nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật, góp phần xây dựng môi trường học tập lành mạnh.

2. **Phương pháp giáo dục pháp luật nào hiệu quả nhất cho học sinh dân tộc thiểu số?**  
   Phương pháp kết hợp giữa dạy học tích hợp, trải nghiệm thực tiễn, tạo tình huống pháp luật và sử dụng công nghệ thông tin được đánh giá cao về tính hấp dẫn và hiệu quả.

3. **Hiệu trưởng có vai trò gì trong quản lý GDPL?**  
   Hiệu trưởng là người lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá toàn bộ hoạt động GDPL, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu và nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật.

4. **Làm thế nào để tăng cường sự tham gia của học sinh vào các hoạt động pháp luật?**  
   Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, hoạt động ngoại khóa, tọa đàm, và tạo môi trường học tập sinh động, gần gũi với đời sống thực tế của học sinh.

5. **Yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý GDPL tại các trường PTDTNT?**  
   Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, trình độ chuyên môn của giáo viên, cơ sở vật chất, kinh phí, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, cũng như đặc điểm văn hóa của học sinh.

## Kết luận

- Quản lý hoạt động giáo dục pháp luật cho học sinh PTDTNT huyện Ba Bể là yếu tố then chốt nâng cao nhận thức và ý thức pháp luật cho học sinh dân tộc thiểu số.  
- Hiệu trưởng đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động GDPL theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.  
- Cần đổi mới phương pháp, hình thức giáo dục pháp luật, tăng cường trải nghiệm thực tiễn và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.  
- Đầu tư cơ sở vật chất, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên và phối hợp chặt chẽ với gia đình, xã hội là những giải pháp thiết thực.  
- Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các biện pháp quản lý GDPL trong các trường PTDTNT khác nhằm nhân rộng mô hình thành công.

**Hành động tiếp theo:** Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật cho học sinh dân tộc thiểu số trên toàn quốc.