## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý dạy học môn Địa lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh. Thành phố Bắc Ninh, với dân số khoảng 199.000 người (2019) và mạng lưới 8 trường THPT, trong đó có 6 trường công lập và 2 trường tư thục, là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Địa lí. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh trong giai đoạn 2018-2020. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố quản lý của Hiệu trưởng, năng lực giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và phương pháp dạy học, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp nhằm phát huy tối đa hiệu quả dạy học và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy, đồng thời góp phần phát triển giáo dục địa phương và cả nước.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết quản lý giáo dục:** Quản lý dạy học được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý nhà trường nhằm tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học để đạt được mục tiêu giáo dục. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của Hiệu trưởng và tổ chuyên môn trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và đánh giá kết quả dạy học.
- **Lý thuyết dạy học phát triển năng lực:** Chương trình giáo dục phổ thông mới theo định hướng phát triển năng lực học sinh, trong đó dạy học môn Địa lí không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát triển các năng lực nhận thức, vận dụng kiến thức và phẩm chất đạo đức.
- **Khái niệm quản lý dạy học môn Địa lí:** Là sự tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý vào quá trình dạy học môn Địa lí, bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh.
- **Các khái niệm chính:** Dạy học, quản lý dạy học, năng lực giáo viên, phương pháp dạy học tích cực, đánh giá kết quả học tập theo định hướng năng lực.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:** Dữ liệu được thu thập từ 30 cán bộ quản lý và 30 giáo viên môn Địa lí tại 8 trường THPT trên địa bàn thành phố Bắc Ninh trong giai đoạn 2018-2020.
- **Phương pháp thu thập dữ liệu:** Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát dự giờ và nghiên cứu hồ sơ giáo án, sản phẩm dạy học.
- **Phương pháp phân tích:** Phân tích định lượng qua thống kê mô tả, tính điểm trung bình, phân tích so sánh mức độ thực hiện các hoạt động quản lý và dạy học; phân tích định tính qua nội dung phỏng vấn và quan sát.
- **Timeline nghiên cứu:** Khảo sát và thu thập dữ liệu trong năm học 2018-2019 và 2019-2020; phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2020.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Thực trạng nội dung dạy học:** Các trường THPT tại Bắc Ninh đã thực hiện tốt việc dạy theo chương trình sách giáo khoa hiện hành với điểm trung bình 4,63/5, thực hiện giảm tải sử dụng bản đồ và lược bỏ phần vũ trụ đạt 4,57/5. Tuy nhiên, các nội dung mới như ứng dụng GPS, phương pháp viết báo cáo địa lí, và các chuyên đề tự chọn chỉ đạt mức trung bình từ 2,77 đến 2,93.
- **Phương pháp dạy học:** Phương pháp thuyết trình (4,77), giải quyết vấn đề (4,57), thảo luận (4,52) và trực quan (4,22) được sử dụng thường xuyên. Trong khi đó, các phương pháp như dạy học dự án (3,02), thực hành thí nghiệm, trải nghiệm (3,15) và nghiên cứu trường hợp (2,37) ít được áp dụng.
- **Năng lực giáo viên và quản lý:** Một số cán bộ quản lý còn thiếu kinh nghiệm và năng lực quản lý chuyên môn, ảnh hưởng đến việc triển khai chương trình mới. Giáo viên còn bỡ ngỡ với các nội dung mới và phương pháp dạy học tích cực.
- **Điều kiện cơ sở vật chất:** Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động dạy học trải nghiệm và ứng dụng công nghệ thông tin.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của thực trạng trên xuất phát từ việc chưa đồng bộ trong công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và đổi mới quản lý dạy học còn chậm, chưa phát huy hết tiềm năng của chương trình giáo dục phổ thông mới. Kết quả khảo sát có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ sử dụng các phương pháp dạy học và bảng so sánh điểm trung bình thực hiện các nội dung chương trình mới. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ vai trò then chốt của Hiệu trưởng trong quản lý dạy học môn Địa lí, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên:** Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về chương trình giáo dục phổ thông mới, phương pháp dạy học tích cực và đánh giá theo định hướng năng lực, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý, giảng dạy. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.
- **Phát triển và hoàn thiện kế hoạch dạy học môn Địa lí:** Hiệu trưởng phối hợp với tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch chi tiết, phù hợp với đặc điểm từng trường và học sinh, đảm bảo thực hiện đầy đủ nội dung chương trình mới. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.
- **Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học:** Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp tích cực như dạy học dự án, trải nghiệm thực tế, làm việc nhóm, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Giáo viên và tổ chuyên môn.
- **Nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học:** Đầu tư phòng học bộ môn, thiết bị công nghệ, bản đồ, máy chiếu, phòng máy tính có kết nối internet để hỗ trợ dạy học hiệu quả. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: Nhà trường và các cấp quản lý giáo dục.
- **Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát:** Hiệu trưởng tổ chức kiểm tra định kỳ việc thực hiện kế hoạch dạy học, đánh giá chất lượng giảng dạy và học tập, từ đó có điều chỉnh kịp thời. Thời gian: hàng học kỳ; Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý giáo dục:** Nhận thức sâu sắc về vai trò và phương pháp quản lý dạy học môn Địa lí theo chương trình mới, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tại các trường THPT.
- **Giáo viên môn Địa lí:** Nắm bắt các nội dung đổi mới chương trình, phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng đánh giá học sinh theo định hướng năng lực.
- **Nhà nghiên cứu giáo dục:** Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học môn Địa lí, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới giáo dục phổ thông.
- **Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương:** Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và đầu tư phát triển giáo dục địa phương phù hợp với yêu cầu đổi mới.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Quản lý dạy học môn Địa lí theo chương trình mới có điểm gì khác biệt so với chương trình cũ?**  
   Quản lý theo chương trình mới tập trung phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cán bộ quản lý và giáo viên trong xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra đánh giá.

2. **Những phương pháp dạy học nào được khuyến khích áp dụng trong chương trình mới?**  
   Các phương pháp tích cực như dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án, thảo luận nhóm, trải nghiệm thực tế và ứng dụng công nghệ thông tin được khuyến khích nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh.

3. **Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dạy học môn Địa lí?**  
   Năng lực quản lý của cán bộ quản lý nhà trường, đặc biệt là Hiệu trưởng, cùng với năng lực chuyên môn và phương pháp dạy học của giáo viên là những yếu tố quyết định hiệu quả quản lý dạy học.

4. **Làm thế nào để nâng cao năng lực giáo viên trong dạy học môn Địa lí theo chương trình mới?**  
   Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn về chương trình mới, phương pháp dạy học tích cực và đánh giá năng lực học sinh, đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi, học hỏi kinh nghiệm.

5. **Cơ sở vật chất ảnh hưởng như thế nào đến quản lý dạy học môn Địa lí?**  
   Cơ sở vật chất hiện đại, đầy đủ thiết bị dạy học giúp giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học trải nghiệm, thực hành và ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng dạy học.

## Kết luận

- Quản lý dạy học môn Địa lí theo chương trình giáo dục phổ thông mới là quá trình đồng bộ từ lập kế hoạch, tổ chức thực hiện đến kiểm tra, đánh giá nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.  
- Thực trạng quản lý và dạy học tại các trường THPT thành phố Bắc Ninh còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc áp dụng các nội dung và phương pháp mới.  
- Năng lực quản lý của cán bộ quản lý và năng lực chuyên môn của giáo viên là nhân tố quyết định thành công của việc đổi mới dạy học môn Địa lí.  
- Cần có các giải pháp đồng bộ như bồi dưỡng nâng cao năng lực, đổi mới phương pháp dạy học, nâng cấp cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, giám sát.  
- Đề nghị các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tích cực áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

**Hành động tiếp theo:** Các trường THPT và Sở GD&ĐT cần triển khai ngay các khóa bồi dưỡng, hoàn thiện kế hoạch dạy học và đầu tư cơ sở vật chất để đáp ứng yêu cầu đổi mới. Đọc và áp dụng luận văn này sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý và giảng dạy môn Địa lí trong giai đoạn tới.