Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, năng lực quản trị hoạt động dạy học và giáo dục của hiệu trưởng trường trung học phổ thông (THPT) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tỉnh Cao Bằng, với đặc thù kinh tế - xã hội và giáo dục còn nhiều khó khăn, đang đối mặt với thách thức trong việc bồi dưỡng năng lực quản trị cho đội ngũ hiệu trưởng. Theo khảo sát thực trạng, năng lực quản trị của hiệu trưởng các trường THPT tại Cao Bằng còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, đặc biệt trong việc tổ chức, chỉ đạo hoạt động dạy học và giáo dục học sinh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị hoạt động dạy học và giáo dục cho hiệu trưởng trường THPT tỉnh Cao Bằng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng quản trị nhà trường đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu tập trung khảo sát trên 26 cán bộ lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) và 59 cán bộ quản lý tại các trường THPT trên địa bàn tỉnh, trong giai đoạn từ năm 2019 đến 2021. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học và giáo dục, đồng thời hỗ trợ thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại và mô hình phát triển năng lực quản trị nhà trường. Trước hết, lý thuyết quản lý của Henri Fayol và Peter Drucker nhấn mạnh vai trò của người quản lý trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu tổ chức. Lý thuyết này được mở rộng trong bối cảnh giáo dục với khái niệm năng lực quản trị nhà trường, bao gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để quản lý hiệu quả hoạt động dạy học và giáo dục học sinh. Khung năng lực quản trị nhà trường theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT gồm các năng lực: tổ chức xây dựng kế hoạch phát triển, quản trị hoạt động dạy học và giáo dục, quản trị nhân sự, tổ chức hành chính, tài chính, cơ sở vật chất và công nghệ, cũng như quản trị chất lượng giáo dục. Ngoài ra, mô hình xã hội học tập suốt đời của UNESCO với bốn trụ cột học tập (học để biết, học để làm, học để tồn tại, học để cùng chung sống) được vận dụng để nhấn mạnh tầm quan trọng của bồi dưỡng liên tục cho hiệu trưởng nhằm thích ứng với đổi mới giáo dục và cách mạng công nghiệp 4.0. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, bồi dưỡng, năng lực, năng lực quản trị nhà trường và quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý giáo dục và bồi dưỡng cán bộ quản lý; dữ liệu khảo sát thu thập từ 26 cán bộ lãnh đạo, chuyên viên Sở GD&ĐT và 59 cán bộ quản lý tại các trường THPT tỉnh Cao Bằng. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp đến công tác bồi dưỡng năng lực quản trị. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng và khảo nghiệm các biện pháp đề xuất. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất và khảo nghiệm biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị cho hiệu trưởng trường THPT tỉnh Cao Bằng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực quản trị của hiệu trưởng: Khoảng 65% hiệu trưởng được khảo sát có năng lực quản trị hoạt động dạy học và giáo dục ở mức trung bình, chỉ khoảng 20% đạt mức khá và tốt. Năng lực quản trị tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin còn yếu, với tỷ lệ dưới 30% hiệu trưởng tự tin thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ này.

  2. Nhận thức về tầm quan trọng bồi dưỡng năng lực: Hơn 85% cán bộ quản lý và hiệu trưởng đồng thuận rằng bồi dưỡng năng lực quản trị là yếu tố quyết định nâng cao chất lượng giáo dục, tuy nhiên chỉ khoảng 50% cho biết đã tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên sâu phù hợp với yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Các phương pháp truyền thống như thuyết trình và hội thảo chiếm ưu thế (khoảng 70%), trong khi hình thức bồi dưỡng trực tuyến và kết hợp mới chỉ chiếm khoảng 25%, chưa phát huy tối đa hiệu quả và tính linh hoạt.

  4. Quản lý bồi dưỡng năng lực: Việc lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá kết quả bồi dưỡng còn thiếu đồng bộ, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng chức năng của Sở GD&ĐT và các trường THPT. Khoảng 40% ý kiến cho rằng nguồn lực tài chính và nhân sự phục vụ công tác bồi dưỡng chưa đáp ứng yêu cầu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế năng lực quản trị của hiệu trưởng tỉnh Cao Bằng xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn, nguồn lực tài chính hạn chế, cơ sở vật chất và công nghệ chưa đồng bộ. Chủ quan là do công tác quản lý bồi dưỡng chưa được tổ chức bài bản, phương pháp bồi dưỡng còn lạc hậu, chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo của người học. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng chung của các địa phương vùng sâu vùng xa, nơi mà việc ứng dụng công nghệ thông tin và đổi mới phương pháp bồi dưỡng còn hạn chế. Việc sử dụng biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ năng lực quản trị theo các mức độ và biểu đồ tròn phân bố hình thức bồi dưỡng sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng hiện nay. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ vai trò quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại Cao Bằng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch bồi dưỡng: Chủ động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực quản trị cho hiệu trưởng theo từng năm học, gắn với mục tiêu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Sở GD&ĐT tỉnh Cao Bằng cần phối hợp chặt chẽ với các phòng chức năng và các trường THPT để xác định nhu cầu bồi dưỡng cụ thể, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Thời gian thực hiện: hàng năm.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Áp dụng đa dạng các phương pháp như dự án, tình huống, thảo luận nhóm, kết hợp trực tiếp và trực tuyến nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của hiệu trưởng. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng để tăng tính linh hoạt và tiết kiệm chi phí. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo. Thời gian: triển khai trong 2 năm tới.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý bồi dưỡng: Tổ chức tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng sư phạm và quản lý bồi dưỡng cho đội ngũ giảng viên, cán bộ phụ trách công tác bồi dưỡng tại địa phương. Chủ thể: Sở GD&ĐT và các cơ sở đào tạo. Thời gian: liên tục hàng năm.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát: Xây dựng hệ thống đánh giá kết quả bồi dưỡng dựa trên tiêu chí năng lực quản trị theo chuẩn hiệu trưởng và yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thực hiện giám sát chặt chẽ quá trình bồi dưỡng để kịp thời điều chỉnh, nâng cao chất lượng. Chủ thể: Sở GD&ĐT. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận thức rõ hơn về vai trò và phương pháp quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

  2. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường THPT: Nắm bắt các yêu cầu năng lực quản trị theo chuẩn mới, áp dụng các biện pháp bồi dưỡng phù hợp để nâng cao năng lực chuyên môn và quản lý.

  3. Các nhà nghiên cứu và giảng viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục và các tổ chức đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch và chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao năng lực quản trị của hiệu trưởng lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Năng lực quản trị giúp hiệu trưởng tổ chức, chỉ đạo hiệu quả hoạt động dạy học và giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho hiệu trưởng?
    Phương pháp kết hợp dự án, tình huống, thảo luận nhóm và ứng dụng công nghệ thông tin được đánh giá cao vì phát huy tính chủ động, sáng tạo và linh hoạt của người học.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực quản trị?
    Đánh giá dựa trên tiêu chí năng lực quản trị theo chuẩn hiệu trưởng, kết hợp đánh giá qua thực tiễn công tác quản lý và phản hồi từ các bên liên quan.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực tại Cao Bằng là gì?
    Nguồn lực tài chính hạn chế, phương pháp bồi dưỡng truyền thống, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Làm sao để nâng cao hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực trong tương lai?
    Cần xây dựng kế hoạch bài bản, đổi mới phương pháp, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, tăng cường kiểm tra, đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và bồi dưỡng.

Kết luận

  • Năng lực quản trị hoạt động dạy học và giáo dục của hiệu trưởng trường THPT tỉnh Cao Bằng còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Công tác quản lý bồi dưỡng năng lực chưa đồng bộ, phương pháp và hình thức bồi dưỡng còn truyền thống, thiếu đổi mới và ứng dụng công nghệ.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực gồm lập kế hoạch bài bản, đổi mới phương pháp, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý bồi dưỡng năng lực quản trị, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại Cao Bằng.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các biện pháp đề xuất, giám sát chặt chẽ và đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, hướng tới phát triển bền vững năng lực quản trị nhà trường.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực quản trị hiệu trưởng, góp phần đổi mới giáo dục thành công tại địa phương!