Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc nâng cao năng lực chuyên môn (NLCM) cho giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới. Thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai với 19 trường THCS và hơn 7.500 học sinh, đang đối mặt với thách thức trong việc quản lý và bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên. Theo số liệu năm học 2018-2019, tỷ lệ giáo viên/lớp đạt 1,81, tuy nhiên còn thiếu khoảng 22 giáo viên, trong đó 10,6% giáo viên chưa đạt chuẩn trình độ đại học theo quy định mới. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên THCS tại thành phố Lào Cai trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cấp quản lý giáo dục và nhà trường xây dựng kế hoạch bồi dưỡng hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực chuyên môn giáo viên. Khái niệm quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Quản lý giáo dục là sự tác động có hệ thống đến các mắt xích của hệ thống giáo dục nhằm đảm bảo sự phát triển toàn diện của học sinh. Năng lực chuyên môn của giáo viên được định nghĩa là khả năng thực hiện công việc giảng dạy và giáo dục theo chuẩn nghề nghiệp, bao gồm phát triển chuyên môn, xây dựng kế hoạch dạy học, kiểm tra đánh giá, tư vấn học sinh, ứng dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ. Bồi dưỡng năng lực chuyên môn là quá trình cập nhật, bổ sung kiến thức và kỹ năng nhằm nâng cao phẩm chất và năng lực nghề nghiệp của giáo viên. Quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn bao gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động bồi dưỡng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Dữ liệu được thu thập từ 19 trường THCS tại thành phố Lào Cai trong giai đoạn 2016-2019. Mẫu nghiên cứu gồm 50 cán bộ quản lý, 60 tổ trưởng chuyên môn và 90 giáo viên, tổng cộng 200 người tham gia khảo sát. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Các công cụ thu thập dữ liệu gồm phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả (điểm trung bình, tỷ lệ phần trăm) và kiểm định tương quan Spearman để đánh giá mối quan hệ giữa nhận thức và thực hiện các biện pháp quản lý. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ năm học 2016-2017 đến 2018-2019.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Trình độ đội ngũ giáo viên: 100% cán bộ quản lý và giáo viên THCS đạt chuẩn trình độ đào tạo theo quy định hiện hành, trong đó chỉ 2,6% có trình độ thạc sĩ năm học 2018-2019. Tuy nhiên, 10,6% giáo viên chưa đạt chuẩn đại học theo quy định mới, gây ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.
Thực trạng bồi dưỡng năng lực chuyên môn: Nội dung bồi dưỡng chưa bám sát định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới, các hình thức bồi dưỡng còn đơn điệu, chưa tạo động lực tự giác cho giáo viên. Công tác xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chưa có tính dài hạn và chưa đáp ứng nhu cầu thực tế của giáo viên.
Quản lý bồi dưỡng: Công tác quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn còn nhiều hạn chế như thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng chưa được quan tâm đúng mức. Vai trò của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn trong quản lý bồi dưỡng chưa phát huy tối đa.
Nguồn lực hỗ trợ: Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học còn thiếu và chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng và giảng dạy. Ngân sách dành cho hoạt động bồi dưỡng còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những tồn tại trên xuất phát từ việc chưa xây dựng kế hoạch bồi dưỡng dài hạn, chưa khảo sát nhu cầu thực tế của giáo viên, cũng như hạn chế trong công tác chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn cần được đổi mới theo hướng tăng cường tự chủ, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng và nâng cao vai trò của cán bộ quản lý. Việc đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn đào tạo theo từng năm học và bảng đánh giá mức độ hài lòng của giáo viên về nội dung bồi dưỡng.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức: Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực chuyên môn theo định hướng chương trình mới. Mục tiêu đạt 90% cán bộ và giáo viên tham gia trong vòng 1 năm, do Sở GD&ĐT và Phòng GD&ĐT chủ trì.
Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng dài hạn: Thiết lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên THCS theo chuẩn nghề nghiệp, có tính linh hoạt và phù hợp với nhu cầu thực tế. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường thực hiện.
Đổi mới tổ chức quản lý: Tăng cường vai trò trách nhiệm của hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn trong quản lý và tổ chức bồi dưỡng, đồng thời xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý. Thực hiện trong 1 năm, do các trường THCS chủ động triển khai.
Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng tập trung, bồi dưỡng tại chỗ, tự học trực tuyến và sinh hoạt chuyên môn nhằm tạo động lực và hiệu quả cao. Mục tiêu tăng 30% số lượng giáo viên tham gia bồi dưỡng đa dạng hình thức trong 1 năm.
Tăng cường kiểm tra, đánh giá: Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá kết quả bồi dưỡng theo chuẩn nghề nghiệp, thường xuyên kiểm tra, giám sát và điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng. Thực hiện liên tục, do Phòng GD&ĐT và các trường phối hợp thực hiện.
Huy động nguồn lực: Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và ngân sách cho hoạt động bồi dưỡng, đồng thời kêu gọi sự hỗ trợ từ các tổ chức xã hội và cộng đồng. Mục tiêu nâng ngân sách bồi dưỡng lên 20% trong 2 năm tới.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp xây dựng và điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng năng lực chuyên môn phù hợp với thực tiễn địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.
Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới công tác quản lý và tổ chức bồi dưỡng giáo viên, nâng cao chất lượng đội ngũ.
Giáo viên THCS: Hiểu rõ yêu cầu năng lực chuyên môn theo chương trình giáo dục phổ thông mới, từ đó chủ động tham gia các hoạt động bồi dưỡng phù hợp.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên THCS lại quan trọng?
Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục, nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục học sinh.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
Luận văn sử dụng phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát thực tế và phân tích thống kê với mẫu gồm 200 cán bộ quản lý và giáo viên tại thành phố Lào Cai.Những hạn chế chính trong công tác quản lý bồi dưỡng hiện nay là gì?
Bao gồm kế hoạch bồi dưỡng chưa dài hạn, nội dung chưa sát thực tế, hình thức bồi dưỡng đơn điệu, kiểm tra đánh giá chưa thường xuyên và nguồn lực hạn chế.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng?
Cần nâng cao nhận thức, đổi mới tổ chức quản lý, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, tăng cường kiểm tra đánh giá và huy động nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất.Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn?
Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm chính, phối hợp với tổ trưởng chuyên môn và các cấp quản lý giáo dục để tổ chức và giám sát hoạt động bồi dưỡng.
Kết luận
- Quản lý bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên THCS tại thành phố Lào Cai còn nhiều hạn chế về kế hoạch, nội dung, hình thức và nguồn lực.
- Đội ngũ giáo viên phần lớn đạt chuẩn đào tạo hiện hành nhưng còn khoảng 10,6% chưa đạt chuẩn đại học theo quy định mới.
- Việc đổi mới quản lý và tổ chức bồi dưỡng là cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới.
- Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch dài hạn, đổi mới tổ chức, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
- Tiếp theo, cần triển khai thực hiện các biện pháp này trong giai đoạn 2020-2025 nhằm nâng cao chất lượng giáo viên và hiệu quả giáo dục THCS tại địa phương.
Hành động ngay hôm nay để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại thành phố Lào Cai!