Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, năng lực sử dụng tiếng Anh trở thành một trong những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Theo Quyết định số 1400/QĐ-TTg năm 2008 và Quyết định số 2080/QĐ-TTg năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ, Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2025 đặt mục tiêu đến năm 2020 đa số thanh niên Việt Nam tốt nghiệp có năng lực sử dụng ngoại ngữ độc lập, tự tin trong giao tiếp và làm việc. Tuy nhiên, thực tế tại các trường trung học phổ thông (THPT) trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định, việc dạy học môn Tiếng Anh vẫn còn nhiều hạn chế, chủ yếu tập trung vào thi cử, chưa phát huy hiệu quả các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, dẫn đến học sinh sau khi ra trường khó sử dụng thành thạo tiếng Anh.
Luận văn thạc sĩ này nhằm mục tiêu nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THPT trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định trong giai đoạn năm học 2018-2019 và 2019-2020. Qua đó, đánh giá thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng chuẩn đầu ra theo Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên cải tiến phương pháp giảng dạy, đồng thời góp phần nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học sinh, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và mô hình quản lý hoạt động dạy học. Trước hết, lý thuyết quản lý hành chính của Henri Fayol với 5 chức năng cơ bản: Lên kế hoạch, Tổ chức, Điều phối, Chỉ đạo và Kiểm soát được áp dụng để phân tích các hoạt động quản lý trong nhà trường. Tiếp đó, lý thuyết quản lý chất lượng giáo dục nhấn mạnh vai trò của quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.
Về mặt chuyên môn, luận văn sử dụng mô hình dạy học theo hướng giao tiếp (Communicative Approach) trong giảng dạy tiếng Anh, tập trung phát triển 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và kiến thức ngôn ngữ. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, quản lý giáo viên và học sinh, kiểm tra - đánh giá kết quả học tập, cũng như các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Anh.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:
- Phiếu khảo sát với 234 người tham gia gồm 16 cán bộ quản lý (CBQL), 32 giáo viên Tiếng Anh (GVTA), 22 tổ trưởng chuyên môn (TTCM) và 180 học sinh tại 6 trường THPT trên địa bàn huyện Phù Mỹ.
- Phỏng vấn sâu với CBQL, TTCM và học sinh.
- Dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, kế hoạch năm học và tài liệu chuyên môn của ngành giáo dục địa phương.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm IBM SPSS 20 và Microsoft Excel 2016, sử dụng các thang điểm đánh giá mức độ thực hiện và hệ số tương quan Spearman để xử lý số liệu. Cỡ mẫu được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường THPT trên địa bàn, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích để thu thập thông tin đa chiều. Thời gian nghiên cứu tập trung vào hai năm học 2018-2019 và 2019-2020, phù hợp với chương trình và sách giáo khoa của Đề án Ngoại ngữ quốc gia.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh còn nhiều hạn chế: Qua khảo sát, 83,83% CBQL và GV đồng ý rằng việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong dạy học và tạo môi trường học ngoại ngữ còn chưa đồng bộ. Tỷ lệ giáo viên chủ động đổi mới phương pháp dạy học đạt mức trung bình 4,4/5 điểm, cho thấy nhận thức đúng nhưng thực hiện chưa triệt để.
Điểm trung bình môn Tiếng Anh của học sinh chưa đạt kỳ vọng: Tỷ lệ học sinh đạt loại khá, giỏi chỉ chiếm khoảng 30-40%, trong khi hơn 50% học sinh đạt mức trung bình và yếu. Ví dụ, tại trường THPT Số 1 Phù Mỹ năm học 2019-2020, 55% học sinh đạt điểm trung bình môn Tiếng Anh, chỉ 5% đạt giỏi.
Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học được đầu tư nhưng chưa phát huy hiệu quả: Các trường đều có phòng học ngoại ngữ và bảng tương tác thông minh, tuy nhiên việc sử dụng các thiết bị này trong giảng dạy còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.
Yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến quản lý: Đội ngũ CBQL phần lớn có trình độ thạc sĩ và được đào tạo nghiệp vụ quản lý giáo dục, nhưng nhiều người chưa có chuyên môn sâu về tiếng Anh, dẫn đến quản lý chuyên môn chưa hiệu quả. Giáo viên có trình độ ngoại ngữ đạt chuẩn C1 nhưng chưa đồng đều về năng lực sư phạm và ứng dụng công nghệ.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý hoạt động dạy học chưa thực sự khoa học và đồng bộ, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm cá nhân thay vì các quy trình chuẩn hóa. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương đang phát triển, nơi mà việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ còn chậm.
Việc điểm trung bình môn Tiếng Anh thấp phản ánh sự thiếu hụt trong việc phát triển kỹ năng giao tiếp thực tế, do chương trình dạy học còn thiên về lý thuyết và thi cử. Các biểu đồ phân bố điểm số và bảng đánh giá mức độ thực hiện các biện pháp quản lý có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch giữa nhận thức và thực tiễn.
Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý giáo dục và giáo viên điều chỉnh chiến lược quản lý và giảng dạy, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ, góp phần thực hiện thành công mục tiêu của Đề án Ngoại ngữ quốc gia.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho CBQL và TTCM: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dạy học môn Tiếng Anh, tập trung vào kỹ năng quản lý chuyên môn và ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu đạt 90% CBQL và TTCM được đào tạo trong vòng 1 năm, do Sở GD&ĐT Bình Định phối hợp thực hiện.
Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp giao tiếp tích cực, sử dụng đa dạng hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh đạt khá, giỏi môn Tiếng Anh lên 50% trong 2 năm tới, do các trường THPT chủ trì.
Tăng cường đầu tư và sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị dạy học: Xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị công nghệ trong giảng dạy, tổ chức tập huấn cho giáo viên về ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu 100% giáo viên Tiếng Anh sử dụng thiết bị hiện đại trong giảng dạy trong vòng 1 năm, do Ban giám hiệu các trường thực hiện.
Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Phối hợp với Đoàn Thanh niên, Hội cha mẹ học sinh tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tạo môi trường giao tiếp tiếng Anh thực tế cho học sinh. Mục tiêu tổ chức ít nhất 2 hoạt động ngoại khóa tiếng Anh mỗi học kỳ, do các trường và các tổ chức đoàn thể phối hợp thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý dạy học môn Tiếng Anh phù hợp với điều kiện địa phương, giúp nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.
Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THPT: Tài liệu giúp nhận diện các vấn đề trong quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh, từ đó áp dụng các biện pháp quản lý khoa học, đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
Giáo viên Tiếng Anh: Tham khảo các phương pháp đổi mới dạy học, kiểm tra đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn và hiệu quả giảng dạy.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực quản lý giáo dục, đặc biệt về quản lý hoạt động dạy học ngoại ngữ.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh có vai trò gì trong giáo dục phổ thông?
Quản lý hoạt động dạy học giúp đảm bảo quá trình giảng dạy và học tập diễn ra nghiêm túc, hiệu quả, nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng mục tiêu phát triển năng lực ngoại ngữ của học sinh.Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THPT?
Bao gồm yếu tố khách quan như chính sách giáo dục, cơ sở vật chất, công nghệ; và yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của CBQL, trình độ chuyên môn của giáo viên, thái độ học tập của học sinh.Phương pháp dạy học nào được khuyến khích áp dụng trong giảng dạy tiếng Anh hiện nay?
Phương pháp giao tiếp (Communicative Approach) được ưu tiên, tập trung phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và tạo môi trường học tập tích cực, tương tác giữa giáo viên và học sinh.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm tra - đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Anh?
Cần đa dạng hóa hình thức kiểm tra, kết hợp đánh giá định lượng và định tính, chú trọng đánh giá kỹ năng giao tiếp thực tế, đồng thời sử dụng công nghệ hỗ trợ kiểm tra.Các nhà quản lý giáo dục có thể áp dụng những biện pháp nào để cải thiện quản lý dạy học tiếng Anh?
Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý, đổi mới phương pháp giảng dạy, đầu tư cơ sở vật chất, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức xã hội và gia đình để tạo môi trường học tập thuận lợi.
Kết luận
- Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THPT huyện Phù Mỹ còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và chuẩn đầu ra theo Đề án Ngoại ngữ quốc gia.
- Các yếu tố khách quan và chủ quan đều tác động đến hiệu quả quản lý, trong đó năng lực quản lý của CBQL và trình độ chuyên môn của giáo viên là những điểm cần cải thiện.
- Việc đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin là những giải pháp thiết thực để nâng cao chất lượng dạy học.
- Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường học tập tiếng Anh hiệu quả.
- Các bước tiếp theo cần tập trung vào đào tạo nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp giảng dạy và tăng cường đầu tư cơ sở vật chất trong vòng 1-2 năm tới nhằm đạt mục tiêu nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học sinh.
Luận văn kêu gọi các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên cùng chung tay thực hiện các biện pháp đề xuất để góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thời kỳ hội nhập quốc tế.