Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, giáo dục Việt Nam đã và đang trải qua quá trình đổi mới căn bản, toàn diện nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực. Theo báo cáo của ngành giáo dục, trường Tiểu học Nam Thành Công, quận Đống Đa, Hà Nội, với gần 3.000 học sinh và 120 cán bộ giáo viên, đã trở thành một trong những đơn vị tiên phong trong việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động dạy học vẫn còn nặng về truyền thụ kiến thức, chưa phát huy tối đa tính tích cực, tự lực và sáng tạo của học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018 (GDPT 2018) tại trường Tiểu học Nam Thành Công, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm phát triển năng lực học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động dạy học và quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại trường trong giai đoạn năm học 2021-2022. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản giáo dục phổ thông, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các trường tiểu học có đặc điểm tương đồng trong cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết phát triển năng lực học sinh. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có ý thức, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm đạt mục tiêu giáo dục hiệu quả. Lý thuyết phát triển năng lực học sinh nhấn mạnh năng lực là khả năng hành động hiệu quả dựa trên tri thức, kỹ năng và thái độ, được hình thành và phát triển qua hoạt động dạy học tích cực.

Mô hình năng lực trong dạy học được áp dụng gồm ba khía cạnh: xác định năng lực cần phát triển, phát triển năng lực qua hoạt động học tập, và đánh giá năng lực một cách khách quan. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, năng lực học sinh, phát triển năng lực, quản lý chương trình và nội dung dạy học, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực, và kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực trạng tại Trường Tiểu học Nam Thành Công, bao gồm phiếu điều tra với 120 giáo viên và cán bộ quản lý, cùng quan sát trực tiếp hoạt động dạy học và quản lý. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu toàn bộ đối tượng liên quan trong trường nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các đánh giá về nhận thức, thực hiện mục tiêu, nội dung, phương pháp và kiểm tra đánh giá theo chương trình GDPT 2018. Ngoài ra, phương pháp khảo nghiệm được áp dụng để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất thông qua ý kiến chuyên gia và thực tiễn áp dụng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2021 đến tháng 6/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại trường nhận thức rõ vai trò của việc phát triển năng lực học sinh trong dạy học, tuy nhiên chỉ có khoảng 60% thực sự áp dụng hiệu quả trong thực tế giảng dạy.

  2. Thực hiện mục tiêu dạy học theo chương trình GDPT 2018: 70% giáo viên cho biết đã xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực, nhưng chỉ 55% đánh giá việc thực hiện mục tiêu đạt hiệu quả cao do còn hạn chế về phương pháp và thời gian.

  3. Phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: 65% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, chú trọng phát triển năng lực, song chỉ 50% thực hiện kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh một cách đầy đủ và khách quan.

  4. Quản lý hoạt động dạy học: Hiệu trưởng và ban giám hiệu quản lý chặt chẽ việc xây dựng kế hoạch, thời khóa biểu và kiểm tra giờ lên lớp, tuy nhiên việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy mới đạt khoảng 60%, còn nhiều giáo viên chưa thành thạo.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự chuyển đổi nhận thức và thực hành quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực đã có bước tiến đáng kể tại trường Tiểu học Nam Thành Công. Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa nhận thức và thực hiện phản ánh những khó khăn trong việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về đổi mới giáo dục tiểu học.

Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về năng lực chuyên môn của giáo viên trong việc áp dụng phương pháp tích cực, thiếu thời gian và cơ sở vật chất hỗ trợ, cũng như chưa có cơ chế động viên, khuyến khích hiệu quả. Việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế cũng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và đổi mới phương pháp dạy học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm nhận thức, thực hiện mục tiêu, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt giữa các khía cạnh quản lý và thực hành.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động dạy học và phương pháp phát triển năng lực học sinh, nhằm nâng tỷ lệ áp dụng phương pháp tích cực lên ít nhất 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Đống Đa phối hợp với nhà trường.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch quản lý hoạt động dạy học chặt chẽ: Hiệu trưởng cần chỉ đạo xây dựng kế hoạch năm học chi tiết, quản lý thời khóa biểu và giờ lên lớp khoa học, đảm bảo 100% giáo viên thực hiện đúng kế hoạch. Thời gian: ngay từ đầu năm học.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy: Đầu tư trang thiết bị, tổ chức tập huấn sử dụng phần mềm hỗ trợ giảng dạy và quản lý, phấn đấu 90% giáo viên thành thạo CNTT trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với các đơn vị công nghệ giáo dục.

  4. Xây dựng cơ chế động viên, khuyến khích đổi mới sáng tạo trong dạy học: Thiết lập hệ thống khen thưởng, đánh giá công bằng, khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp phát triển năng lực học sinh, nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá. Thời gian: triển khai trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực, giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.

  2. Giáo viên tiểu học: Tham khảo các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, từ đó phát triển năng lực học sinh một cách hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về quản lý dạy học theo chương trình GDPT 2018, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp quận, thành phố: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học theo định hướng phát triển năng lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực là gì?
    Là quá trình tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm đảm bảo hoạt động dạy học không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát triển năng lực thực hành, giải quyết vấn đề của học sinh.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực?
    Phương pháp này giúp học sinh chủ động, sáng tạo, phát triển kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề, phù hợp với yêu cầu của xã hội hiện đại và chương trình GDPT 2018.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học là gì?
    Bao gồm yếu tố khách quan như xu thế đổi mới giáo dục, cơ sở vật chất; và yếu tố chủ quan như phẩm chất, năng lực của hiệu trưởng và giáo viên.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học?
    Thông qua bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch quản lý khoa học, ứng dụng công nghệ thông tin và tạo cơ chế động viên hiệu quả.

  5. Kiểm tra, đánh giá theo chương trình GDPT 2018 có điểm gì mới?
    Đánh giá kết hợp giữa đánh giá thường xuyên và định kỳ, chú trọng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, không dùng điểm số để so sánh giữa học sinh mà tập trung vào sự tiến bộ cá nhân.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.
  • Trường Tiểu học Nam Thành Công đã có bước tiến trong nhận thức và thực hiện đổi mới dạy học theo chương trình GDPT 2018.
  • Còn tồn tại hạn chế về phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung nâng cao năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, ứng dụng CNTT và xây dựng cơ chế động viên phù hợp.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong năm học tới để đạt hiệu quả bền vững, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.

Hãy bắt đầu áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực học sinh ngay hôm nay!