Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý dạy học môn tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trung học phổ thông (THPT). Tỉnh Hà Giang, đặc biệt là các trường THPT phía Bắc với điều kiện địa lý vùng cao, dân tộc đa dạng và cơ sở vật chất còn nhiều hạn chế, đặt ra những thách thức lớn trong việc triển khai chương trình mới. Theo thống kê, vùng phía Bắc tỉnh Hà Giang có dân số trên 830.000 người, gồm 19 dân tộc với tỷ lệ dân tộc Mông chiếm 32,87%, Tày 23,2%, Dao 15,1%, Kinh 13,1%, và các dân tộc khác. Mật độ dân số trung bình là 105 người/km2, với điều kiện kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại các trường THPT phía Bắc tỉnh Hà Giang, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 7 trường THPT vùng phía Bắc tỉnh Hà Giang, khảo sát 48 cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh trong năm học 2019-2020. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý dạy học tiếng Anh trong điều kiện đặc thù vùng cao, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và dạy học ngoại ngữ hiện đại. Thứ nhất, lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc tổ chức, điều khiển các hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục, bao gồm các thành tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ sở vật chất và đánh giá kết quả. Thứ hai, lý thuyết dạy học ngoại ngữ theo tiếp cận phát triển năng lực học sinh (Competency-Based Education - CBE) và chuẩn đầu ra (Outcome-Based Education - OBE) được áp dụng để xây dựng chương trình và phương pháp dạy học tiếng Anh phù hợp với yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực người học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý dạy học môn tiếng Anh, chương trình giáo dục phổ thông 2018, năng lực giao tiếp tiếng Anh, phương pháp dạy học tích cực, và đánh giá kết quả học tập theo năng lực. Mô hình quản lý dạy học được xây dựng trên cơ sở tương tác giữa chủ thể quản lý (hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên) và đối tượng quản lý (học sinh, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học), nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả mục tiêu chương trình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: tài liệu lý luận, văn bản pháp luật (Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT), khảo sát thực trạng tại 7 trường THPT phía Bắc tỉnh Hà Giang với 48 cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh. Phương pháp điều tra gồm: khảo sát bằng bảng hỏi, quan sát trực tiếp hoạt động dạy học, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên, nghiên cứu sản phẩm hoạt động dạy học (giáo án, bài kiểm tra, kết quả học tập).

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng quản lý dạy học, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất biện pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, đề xuất giải pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu và chương trình dạy học: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên nhận định việc xây dựng kế hoạch dạy học môn tiếng Anh theo chương trình 2018 đã được thực hiện nhưng chưa đồng bộ và thiếu sự điều chỉnh linh hoạt theo điều kiện thực tế từng trường. Việc phân bổ nội dung và thời gian dạy học chưa phù hợp với năng lực học sinh vùng cao.

  2. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên: 68% giáo viên được khảo sát cho biết họ được phân công giảng dạy phù hợp với năng lực chuyên môn, tuy nhiên chỉ 55% giáo viên thường xuyên được kiểm tra, đánh giá giáo án và giờ dạy. Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh còn hạn chế, chủ yếu vẫn dựa vào phương pháp truyền thống.

  3. Quản lý hoạt động học tập của học sinh: Khoảng 60% học sinh có thái độ tích cực với môn tiếng Anh, nhưng chỉ 45% thực hiện nghiêm túc các quy định về học tập và tự học. Việc quản lý phương pháp học tập và động cơ học tập của học sinh chưa được chú trọng đúng mức.

  4. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Các trường THPT phía Bắc tỉnh Hà Giang còn thiếu phòng học tiếng, thiết bị nghe nhìn hiện đại; chỉ khoảng 40% trường có đủ thiết bị phục vụ dạy học tiếng Anh theo yêu cầu chương trình mới. Việc quản lý và bảo dưỡng thiết bị còn nhiều bất cập.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ điều kiện kinh tế - xã hội đặc thù của vùng cao, sự thiếu đồng bộ trong công tác quản lý và năng lực quản lý của cán bộ quản lý còn hạn chế. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả cho thấy việc quản lý dạy học tiếng Anh ở vùng cao cần có sự điều chỉnh phù hợp với đặc điểm địa phương, đồng thời tăng cường bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ quản lý và giáo viên.

Việc thiếu cơ sở vật chất hiện đại ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả dạy học ngoại ngữ, đặc biệt trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ thông 2018 yêu cầu đổi mới phương pháp và hình thức dạy học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ trường có đủ thiết bị dạy học, biểu đồ so sánh mức độ áp dụng phương pháp dạy học tích cực giữa các trường, và bảng tổng hợp đánh giá thái độ học tập của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về quản lý dạy học theo chương trình 2018, phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng đánh giá năng lực học sinh. Mục tiêu nâng cao 80% cán bộ quản lý và giáo viên đạt chuẩn năng lực trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Giang phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý dạy học linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế từng trường: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn cần xây dựng kế hoạch dạy học chi tiết, phân bổ nội dung và thời gian hợp lý, đảm bảo phù hợp với năng lực học sinh vùng cao. Thời gian thực hiện: ngay từ năm học 2022-2023.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học tiếng Anh hiện đại: Ưu tiên trang bị phòng học tiếng, thiết bị nghe nhìn, máy tính, phần mềm hỗ trợ dạy học ngoại ngữ. Mục tiêu đạt 70% trường có đủ thiết bị trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở GD&ĐT, các nhà tài trợ.

  4. Tăng cường quản lý và hỗ trợ học sinh trong hoạt động học tập môn tiếng Anh: Xây dựng quy định rõ ràng về động cơ học tập, phương pháp tự học, tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh, hoạt động ngoại khóa để nâng cao hứng thú học tập. Thời gian triển khai: từ năm học 2022-2023. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên bộ môn, đoàn thanh niên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường THPT vùng cao: Nhận diện thực trạng và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh.

  2. Giáo viên tiếng Anh tại các trường phổ thông: Nắm bắt các phương pháp dạy học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá và quản lý giờ dạy hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Sư phạm tiếng Anh: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, sở giáo dục: Làm căn cứ xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp với đặc điểm vùng miền.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học môn tiếng Anh theo chương trình 2018 có điểm gì khác so với chương trình cũ?
    Chương trình 2018 tập trung phát triển năng lực giao tiếp và phẩm chất người học, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá theo năng lực, trong khi chương trình cũ chủ yếu tập trung truyền đạt kiến thức. Ví dụ, giờ học có thể kéo dài hơn 45 phút và tổ chức ngoài lớp học truyền thống.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dạy học tiếng Anh ở vùng cao?
    Năng lực quản lý của cán bộ quản lý và chất lượng đội ngũ giáo viên là yếu tố quyết định. Ngoài ra, điều kiện cơ sở vật chất và thái độ học tập của học sinh cũng ảnh hưởng đáng kể.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý cho hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn?
    Thông qua các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý giáo dục, phương pháp dạy học tích cực và kỹ năng đánh giá kết quả học tập theo năng lực. Việc này cần được tổ chức định kỳ và có sự hỗ trợ từ các cơ sở đào tạo uy tín.

  4. Các trường THPT vùng cao nên ưu tiên đầu tư thiết bị gì để hỗ trợ dạy học tiếng Anh?
    Phòng học tiếng, thiết bị nghe nhìn như máy chiếu, loa, máy tính, phần mềm học tập tương tác và tài liệu học tập đa phương tiện là những thiết bị cần thiết để nâng cao hiệu quả dạy học.

  5. Làm thế nào để khuyến khích học sinh vùng cao tích cực học tiếng Anh?
    Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ tiếng Anh, thi đấu kỹ năng, kết hợp với việc xây dựng động cơ học tập tích cực và hỗ trợ phương pháp tự học hiệu quả sẽ giúp tăng hứng thú và kết quả học tập.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn tiếng Anh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại các trường THPT phía Bắc tỉnh Hà Giang còn nhiều hạn chế do điều kiện đặc thù vùng cao và năng lực quản lý chưa đồng đều.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm năng lực cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và thái độ học tập của học sinh.
  • Đề xuất các biện pháp trọng tâm gồm bồi dưỡng năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường quản lý học sinh.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ vùng cao, thúc đẩy hội nhập và phát triển nguồn nhân lực.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai khảo nghiệm các biện pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu sang các vùng miền khác và cập nhật liên tục theo yêu cầu đổi mới giáo dục.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng quản lý dạy học tiếng Anh tại trường bạn!