Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, chuyển đổi số đã trở thành xu hướng tất yếu, ảnh hưởng sâu rộng đến mọi lĩnh vực, trong đó có giáo dục. Tại Việt Nam, theo Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ, mục tiêu đến năm 2030 là xây dựng một nền giáo dục số toàn diện, trong đó 100% các thành tố của hệ thống giáo dục được quản lý trên môi trường số. Quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh, với dân số khoảng 485.000 người và 17 trường tiểu học, đang trong giai đoạn đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục tiểu học, đặc biệt trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023.
Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý chuyển đổi số tại các trường tiểu học trên địa bàn quận Tân Phú nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện các khó khăn, thách thức và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp. Mục tiêu cụ thể là khảo sát nhận thức, thực hiện mục tiêu, nội dung, phương thức chuyển đổi số và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chuyển đổi số trong giai đoạn 2021-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chuyển đổi số, góp phần đổi mới giáo dục tiểu học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên thích ứng với xu thế phát triển công nghệ số.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết chuyển đổi số.
Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hoạt động có hệ thống, có mục đích của chủ thể quản lý nhằm điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội để đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý nhà trường tiểu học bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo hoạt động dạy học và giáo dục đạt hiệu quả cao nhất.
Lý thuyết chuyển đổi số: Chuyển đổi số là quá trình ứng dụng công nghệ số và số hóa quy trình nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc. Trong giáo dục tiểu học, chuyển đổi số bao gồm số hóa học liệu, triển khai dạy học trực tuyến, quản lý học sinh và giáo viên qua các phần mềm quản lý, đồng thời đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý chuyển đổi số, số hóa, chuyển đổi số trong dạy học và quản lý nhà trường, môi trường và điều kiện hỗ trợ chuyển đổi số, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chuyển đổi số.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ khảo sát 192 cán bộ quản lý, giáo viên tại 8/17 trường tiểu học trên địa bàn quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2021-2023. Ngoài ra, phỏng vấn sâu với 5 hiệu trưởng, 5 phó hiệu trưởng, 15 tổ trưởng chuyên môn và 100 giáo viên trực tiếp tham gia công tác chuyển đổi số.
Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (điểm trung bình, tỉ lệ phần trăm, xếp hạng) và phân tích định tính từ phỏng vấn để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Phần mềm SPSS 22.0 được dùng để xử lý số liệu.
Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2023, phỏng vấn từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2023, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2024.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về chuyển đổi số: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của chuyển đổi số trong giáo dục tiểu học. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% chưa thực sự hiểu sâu về vai trò và lợi ích của chuyển đổi số.
Thực hiện mục tiêu chuyển đổi số: Các trường đã triển khai kế hoạch chuyển đổi số với mức độ hoàn thành trung bình đạt 78%, trong đó số hóa học liệu và triển khai phần mềm quản lý nhà trường đạt tỷ lệ sử dụng trên 80%. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ trong kiểm tra, đánh giá còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 65%.
Cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ: Khoảng 70% trường có đủ thiết bị phục vụ chuyển đổi số như máy tính, máy chiếu, kết nối internet ổn định. Tuy nhiên, 30% còn lại gặp khó khăn về trang thiết bị và hạ tầng mạng, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.
Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chuyển đổi số: Năng lực lãnh đạo của hiệu trưởng và đội ngũ cán bộ quản lý được đánh giá là yếu tố quyết định, chiếm 40% ảnh hưởng đến thành công chuyển đổi số. Ngoài ra, chính sách hỗ trợ từ các cấp quản lý và nguồn lực tài chính cũng đóng vai trò quan trọng, chiếm khoảng 30%.
Thảo luận kết quả
Kết quả khảo sát cho thấy chuyển đổi số tại các trường tiểu học quận Tân Phú đã đạt được những bước tiến đáng kể, đặc biệt trong việc số hóa học liệu và ứng dụng phần mềm quản lý. Tuy nhiên, việc triển khai đồng bộ các nội dung chuyển đổi số còn chưa thực sự hiệu quả, nhất là trong kiểm tra, đánh giá và đào tạo nâng cao năng lực cho giáo viên.
Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về cơ sở vật chất, thiếu nguồn lực tài chính và chưa đồng bộ trong công tác chỉ đạo, kiểm tra. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ ứng dụng công nghệ tại Tân Phú tương đối cao so với một số địa phương khác nhưng vẫn còn khoảng cách so với các nước phát triển như Singapore hay Nhật Bản, nơi chuyển đổi số được tích hợp sâu rộng trong mọi hoạt động giáo dục.
Việc quản lý chuyển đổi số đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo các hoạt động được thực hiện đúng kế hoạch, hiệu quả và bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ điểm trung bình các nội dung chuyển đổi số theo từng trường, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và biểu đồ tỉ lệ phần trăm về nhận thức và thực hiện chuyển đổi số.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về chuyển đổi số, tập trung vào kỹ năng sử dụng phần mềm quản lý, dạy học trực tuyến và kiểm tra đánh giá số. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM phối hợp với các trường.
Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ: Bố trí ngân sách ưu tiên nâng cấp thiết bị công nghệ, đảm bảo 100% trường tiểu học có phòng học trang bị đầy đủ thiết bị phục vụ chuyển đổi số trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND quận Tân Phú và các nhà tài trợ.
Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch chuyển đổi số đồng bộ, khả thi: Hiệu trưởng các trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng, có lộ trình thực hiện cụ thể và đánh giá định kỳ. Mục tiêu hoàn thành kế hoạch chuyển đổi số phù hợp với điều kiện thực tế trong năm học tiếp theo.
Tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá: Thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá thường xuyên, kịp thời phát hiện và xử lý các khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai chuyển đổi số. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục quận Tân Phú phối hợp với Ban giám hiệu các trường.
Phát huy sự phối hợp giữa các lực lượng trong nhà trường và cộng đồng: Tăng cường hợp tác giữa nhà trường, phụ huynh và các tổ chức xã hội để hỗ trợ nguồn lực và nâng cao hiệu quả chuyển đổi số. Mục tiêu xây dựng mạng lưới hỗ trợ chuyển đổi số trong vòng 2 năm.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường tiểu học có thể áp dụng các biện pháp quản lý chuyển đổi số phù hợp với thực tiễn nhà trường, nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các phương pháp dạy học số hóa, ứng dụng công nghệ trong giảng dạy và kiểm tra đánh giá, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và tương tác với học sinh.
Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách, chương trình hỗ trợ chuyển đổi số trong giáo dục tiểu học, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả khảo sát thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến chuyển đổi số trong giáo dục.
Câu hỏi thường gặp
Chuyển đổi số trong giáo dục tiểu học là gì?
Chuyển đổi số trong giáo dục tiểu học là quá trình ứng dụng công nghệ số và số hóa quy trình dạy học, quản lý nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập và quản lý nhà trường. Ví dụ như sử dụng phần mềm quản lý học sinh, dạy học trực tuyến, số hóa học liệu.Tại sao quản lý chuyển đổi số lại quan trọng ở các trường tiểu học?
Quản lý chuyển đổi số giúp đảm bảo các hoạt động chuyển đổi số được thực hiện đồng bộ, hiệu quả, sử dụng nguồn lực hợp lý và đạt được mục tiêu đề ra. Không có quản lý tốt, chuyển đổi số dễ bị phân tán, thiếu kiểm soát.Những khó khăn chính khi triển khai chuyển đổi số ở trường tiểu học là gì?
Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiếu kinh phí đầu tư, nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ số. Ví dụ, một số trường chưa có đủ thiết bị hoặc mạng internet ổn định.Làm thế nào để nâng cao năng lực chuyển đổi số cho giáo viên?
Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng công nghệ, phần mềm dạy học trực tuyến, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ, khuyến khích giáo viên tự học và chia sẻ kinh nghiệm. Ví dụ, các buổi tập huấn chuyên đề về sử dụng LMS.Chuyển đổi số ảnh hưởng thế nào đến chất lượng giáo dục tiểu học?
Chuyển đổi số giúp tăng cường tương tác giữa giáo viên và học sinh, mở rộng nguồn học liệu, tạo môi trường học tập linh hoạt, cá nhân hóa, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng cho học sinh.
Kết luận
- Quản lý chuyển đổi số tại các trường tiểu học quận Tân Phú đã đạt được những kết quả tích cực, đặc biệt trong số hóa học liệu và ứng dụng phần mềm quản lý.
- Cơ sở vật chất, năng lực lãnh đạo và nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên là những yếu tố quyết định thành công của chuyển đổi số.
- Vẫn còn tồn tại các hạn chế về hạ tầng công nghệ, nguồn lực tài chính và sự đồng bộ trong triển khai các hoạt động chuyển đổi số.
- Luận văn đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch đồng bộ và tăng cường kiểm tra, đánh giá nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chuyển đổi số.
- Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 3-5 năm tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các cấp học khác để phát huy tối đa lợi ích của chuyển đổi số trong giáo dục.
Hành động ngay hôm nay để thúc đẩy chuyển đổi số hiệu quả tại trường tiểu học của bạn!