Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2019, huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn đã triển khai nhiều dự án đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN). Tổng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện trong giai đoạn này đạt khoảng hàng trăm tỷ đồng, góp phần quan trọng vào phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN vẫn còn nhiều hạn chế như tiến độ giải ngân chậm, hiệu quả đầu tư chưa cao, công tác quyết toán kéo dài và sai phạm trong quản lý vốn.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện Chợ Đồn, chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm ngân sách trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện Chợ Đồn trong giai đoạn 2017-2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý đầu tư XDCB từ NSNN cấp huyện, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu và giải pháp thiết thực cho các cơ quan quản lý nhà nước địa phương nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đầu tư công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý đầu tư xây dựng cơ bản: Đầu tư xây dựng cơ bản là hoạt động sử dụng nguồn vốn để tạo ra tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý đầu tư XDCB nhằm đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, tiết kiệm, đúng mục đích và tuân thủ các quy định pháp luật.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư công: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và kết thúc dự án, với các hoạt động như lập kế hoạch, thẩm định, đấu thầu, giải ngân, thi công, nghiệm thu và quyết toán.

  • Khái niệm chính:

    • Nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN): Khoản chi tiêu do Nhà nước thực hiện nhằm phát triển kinh tế - xã hội.
    • Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB): Hoạt động xây dựng mới, mở rộng, hiện đại hóa hoặc khôi phục tài sản cố định.
    • Quản lý đầu tư XDCB: Sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý nhằm đạt hiệu quả sử dụng vốn NSNN cao nhất.
    • Hiệu quả đầu tư: Đánh giá dựa trên chất lượng công trình, tiến độ thực hiện và mức độ tiết kiệm chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:

    • Thông tin thứ cấp được thu thập từ báo cáo của UBND tỉnh Bắc Kạn, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Cục Thống kê tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019.
    • Thông tin sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 97 mẫu gồm chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, giám sát đang sử dụng vốn XDCB từ NSNN trên địa bàn huyện Chợ Đồn.
  • Phương pháp phân tích:

    • Thống kê mô tả để đánh giá các chỉ tiêu quản lý đầu tư như tỷ lệ vốn giao, vốn phân bổ, vốn giải ngân, tỷ lệ quyết toán dự án.
    • Phân tích so sánh để nhận diện sự khác biệt về kết quả quản lý đầu tư qua các năm và giữa các lĩnh vực.
    • Sử dụng thang đo Likert 5 điểm để đánh giá chất lượng công tác quản lý và các nhân tố ảnh hưởng.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2017-2019, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phân bổ và giải ngân vốn đầu tư:

    • Tỷ lệ vốn phân bổ so với kế hoạch đạt khoảng 85-90% trong giai đoạn 2017-2019.
    • Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản chỉ đạt khoảng 70-75%, thấp hơn so với yêu cầu, gây chậm tiến độ các dự án.
  2. Chất lượng công tác thẩm định và phê duyệt dự án:

    • Khoảng 60% dự án được thẩm định và phê duyệt đúng quy trình, còn lại có hiện tượng thẩm định chưa kỹ, dẫn đến điều chỉnh dự toán và kéo dài thời gian thực hiện.
  3. Công tác đấu thầu và quản lý thi công:

    • Đấu thầu rộng rãi chiếm trên 80% các gói thầu, tuy nhiên vẫn còn tồn tại sai phạm trong lựa chọn nhà thầu.
    • Quản lý thi công xây dựng cơ bản chưa đồng bộ, chất lượng công trình có nơi chưa đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật.
  4. Công tác quyết toán và giám sát đầu tư:

    • Tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành đạt khoảng 65%, còn nhiều dự án kéo dài thời gian quyết toán.
    • Hoạt động giám sát, thanh tra chưa thường xuyên và chưa phát huy hiệu quả, dẫn đến thất thoát và lãng phí vốn đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm năng lực quản lý của cán bộ còn yếu, hệ thống văn bản pháp luật chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp và thiếu minh bạch trong công tác đấu thầu. So với kinh nghiệm quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại các huyện Hàm Yên (Tuyên Quang) và Tiên Du (Bắc Ninh), huyện Chợ Đồn còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, chưa phát huy được vai trò giám sát cộng đồng và chưa có cơ chế phân cấp quản lý dự án hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ vốn phân bổ, giải ngân và quyết toán qua các năm, bảng so sánh chất lượng thẩm định dự án và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của các chủ thể quản lý về công tác đấu thầu và giám sát.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường minh bạch trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN để đảm bảo hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn đầu tư

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh kế hoạch đầu tư phù hợp với nhu cầu thực tế.
    • Target metric: Đạt tỷ lệ phân bổ vốn trên 95% kế hoạch hàng năm.
    • Timeline: Triển khai ngay từ năm 2021, đánh giá hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư.
  2. Nâng cao chất lượng thẩm định và phê duyệt dự án

    • Động từ hành động: Tổ chức đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ thẩm định.
    • Target metric: 100% dự án được thẩm định đúng quy trình, giảm điều chỉnh dự toán dưới 5%.
    • Timeline: Từ năm 2021 đến 2023.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, UBND huyện.
  3. Cải cách và minh bạch công tác đấu thầu

    • Động từ hành động: Áp dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu, công khai kết quả trên cổng thông tin điện tử.
    • Target metric: Tăng tỷ lệ đấu thầu rộng rãi lên trên 90%, giảm sai phạm xuống dưới 2%.
    • Timeline: 2021-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án huyện, Sở Xây dựng.
  4. Đẩy nhanh tiến độ giải ngân và quyết toán vốn đầu tư

    • Động từ hành động: Thiết lập hệ thống giám sát tiến độ giải ngân, xử lý kịp thời các vướng mắc.
    • Target metric: Tỷ lệ giải ngân đạt trên 90%, quyết toán dự án hoàn thành đạt trên 85%.
    • Timeline: 2021-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước, UBND huyện, các chủ đầu tư.
  5. Tăng cường công tác giám sát, thanh tra và nâng cao trách nhiệm các bên liên quan

    • Động từ hành động: Thiết lập cơ chế giám sát cộng đồng, tăng cường thanh tra định kỳ.
    • Target metric: Giảm thất thoát, lãng phí vốn đầu tư xuống dưới 1%.
    • Timeline: 2021-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Hội đồng nhân dân huyện, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, các cơ quan thanh tra.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện và tỉnh

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở dữ liệu và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công.
    • Use case: Xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính, phân bổ nguồn vốn hợp lý.
  2. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, nguyên tắc quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, nâng cao năng lực quản lý dự án.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp quản lý tiến độ, chất lượng và tài chính dự án.
  3. Các nhà thầu tư vấn, xây dựng và giám sát

    • Lợi ích: Nắm bắt các yêu cầu về quản lý chất lượng, tiến độ và an toàn lao động trong thi công.
    • Use case: Cải thiện quy trình thi công, nâng cao chất lượng công trình.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng

    • Lợi ích: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn về quản lý đầu tư công cấp huyện.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý đầu tư xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN là gì?
    Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN là quá trình tổ chức, điều hành và kiểm soát việc sử dụng vốn ngân sách nhằm đảm bảo các dự án xây dựng cơ bản được thực hiện hiệu quả, tiết kiệm và đúng quy định pháp luật. Ví dụ, quản lý chặt chẽ tiến độ giải ngân và chất lượng công trình.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư XDCB tại huyện Chợ Đồn là gì?
    Khó khăn gồm tiến độ giải ngân vốn chậm, năng lực cán bộ quản lý hạn chế, thủ tục hành chính phức tạp, thiếu minh bạch trong đấu thầu và công tác giám sát chưa hiệu quả. Điều này dẫn đến hiệu quả đầu tư chưa cao và tồn đọng vốn lớn.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản?
    Cần tăng cường lập kế hoạch đầu tư khoa học, nâng cao chất lượng thẩm định dự án, cải cách thủ tục đấu thầu, đẩy nhanh giải ngân và quyết toán, đồng thời tăng cường giám sát, thanh tra để chống thất thoát, lãng phí.

  4. Vai trò của công tác giám sát và thanh tra trong quản lý đầu tư XDCB?
    Giám sát và thanh tra giúp phát hiện kịp thời sai phạm, đảm bảo tuân thủ quy trình, nâng cao chất lượng công trình và hiệu quả sử dụng vốn. Ví dụ, giám sát cộng đồng đã góp phần giảm thiểu thất thoát vốn tại một số địa phương.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo chính thức và dữ liệu sơ cấp qua khảo sát, phỏng vấn 97 mẫu chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, giám sát. Phân tích dữ liệu bằng thống kê mô tả, so sánh và thang đo Likert để đánh giá chất lượng quản lý.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Chợ Đồn giai đoạn 2017-2019, chỉ ra những hạn chế về tiến độ giải ngân, chất lượng thẩm định, công tác đấu thầu và giám sát.
  • Các nhân tố ảnh hưởng gồm năng lực quản lý cán bộ, hệ thống pháp luật chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp và thiếu minh bạch trong quản lý đầu tư.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm như nâng cao chất lượng lập kế hoạch, thẩm định dự án, cải cách đấu thầu, đẩy nhanh giải ngân và tăng cường giám sát, thanh tra.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước địa phương nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2020-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.

Call to action: Các cơ quan quản lý và chủ đầu tư cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Chợ Đồn và các địa phương tương tự.