Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2020, thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hóa, đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội đáng kể với sự đóng góp quan trọng từ hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) sử dụng nguồn ngân sách nhà nước (NSNN). Đầu tư xây dựng cơ bản là một trong những lĩnh vực trọng yếu, đóng vai trò làm nền tảng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và phát triển xã hội. Tuy nhiên, thực trạng quản lý nhà nước đối với nguồn vốn này tại Bỉm Sơn còn tồn tại nhiều hạn chế như đầu tư chưa theo quy hoạch, phân tán, dàn trải và hiệu quả sử dụng vốn thấp, gây thất thoát và lãng phí ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước tại thị xã Bỉm Sơn trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước cấp huyện, đặc biệt là hai giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện đầu tư. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý địa phương trong việc hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư công, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, giảm thiểu thất thoát, lãng phí.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Lý thuyết quản lý nhà nước tập trung vào vai trò của bộ máy nhà nước trong việc điều tiết, giám sát và sử dụng hiệu quả nguồn lực công, đặc biệt là nguồn vốn ngân sách nhà nước. Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản cung cấp các mô hình và quy trình quản lý dự án từ giai đoạn chuẩn bị, thực hiện đến nghiệm thu, bàn giao công trình.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB): quá trình sử dụng vốn để xây dựng mới, mở rộng hoặc cải tạo các công trình nhằm phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội.
  • Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản: sự tác động của bộ máy nhà nước trong việc hoạch định, tổ chức, kiểm tra, giám sát và đánh giá hoạt động đầu tư nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.
  • Ngân sách nhà nước (NSNN): nguồn vốn do nhà nước huy động và phân bổ cho các hoạt động công, trong đó có đầu tư xây dựng cơ bản.
  • Hiệu quả quản lý đầu tư: mức độ đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội, tiết kiệm chi phí, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể như thống kê, phân tích, so sánh và điều tra xã hội học. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ UBND thị xã Bỉm Sơn, các báo cáo tài chính, kế hoạch đầu tư giai đoạn 2018-2020, cùng với kết quả điều tra khảo sát 100 công chức và người dân địa phương.

Phương pháp chọn mẫu là mẫu ngẫu nhiên đơn giản nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan đến quản lý và sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các công cụ thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng, xác định nguyên nhân và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2020, với các giai đoạn chuẩn bị, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại Bỉm Sơn tăng trưởng ổn định: Tổng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 350 tỷ đồng, tăng trung bình 12% mỗi năm. Trong đó, vốn ngân sách địa phương chiếm khoảng 65%, còn lại là vốn ngân sách trung ương phân bổ.

  2. Hiệu quả sử dụng vốn còn hạn chế: Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản đạt khoảng 78% kế hoạch hàng năm, thấp hơn mức trung bình của một số địa phương lân cận (khoảng 85%). Tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ chỉ đạt 70%, còn lại bị chậm tiến độ do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.

  3. Công tác lập kế hoạch và quy hoạch đầu tư chưa đồng bộ: Khoảng 40% dự án đầu tư chưa được xây dựng kế hoạch chi tiết hoặc không phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của thị xã, dẫn đến đầu tư phân tán, dàn trải, gây lãng phí nguồn lực.

  4. Kiểm soát và giám sát đầu tư còn yếu: Chỉ có khoảng 60% dự án được kiểm tra, giám sát thường xuyên trong quá trình thực hiện. Việc thanh tra, kiểm toán phát hiện nhiều sai phạm như điều chỉnh dự toán không hợp lý, kéo dài thời gian thi công, gây thất thoát ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế, quy trình thủ tục hành chính phức tạp, và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. So với kinh nghiệm quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Triệu Phong và Vĩnh Linh, Bỉm Sơn còn thiếu sự phân cấp rõ ràng và ràng buộc trách nhiệm trong quản lý dự án, cũng như chưa phát huy hiệu quả vai trò giám sát cộng đồng.

Việc lập kế hoạch đầu tư chưa sát thực tế và chưa bám sát chiến lược phát triển kinh tế - xã hội làm giảm tính khả thi và hiệu quả của các dự án. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải ngân vốn theo năm và tiến độ dự án sẽ minh họa rõ nét hơn về sự chậm trễ và phân bổ vốn chưa hợp lý. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính và tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác xây dựng kế hoạch đầu tư: Đề nghị UBND thị xã Bỉm Sơn xây dựng kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản sát với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ưu tiên các dự án trọng điểm, tránh đầu tư dàn trải. Thời gian thực hiện từ 2023-2025, do Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Cải tiến công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu: Áp dụng các quy trình đấu thầu minh bạch, công khai, tăng cường kiểm soát chất lượng hồ sơ và năng lực nhà thầu nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Thời gian triển khai từ 2023, do Ban Quản lý dự án và Phòng Tài chính - Kế hoạch thực hiện.

  3. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả thanh tra, giám sát: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất các dự án đầu tư xây dựng cơ bản, xử lý nghiêm các vi phạm để giảm thất thoát, lãng phí. Thời gian thực hiện liên tục từ 2023, do Thanh tra thị xã phối hợp với các cơ quan chức năng.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, quản lý ngân sách và kỹ năng giám sát cho cán bộ liên quan. Thời gian thực hiện trong năm 2023-2024, do Trung tâm đào tạo và phát triển nguồn nhân lực thị xã đảm nhiệm.

  5. Tăng cường sự tham gia giám sát của cộng đồng: Xây dựng cơ chế công khai thông tin dự án, tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý vốn đầu tư. Thời gian triển khai từ 2023, do UBND các phường, xã phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, thị xã: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước, áp dụng các giải pháp cải tiến quản lý hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tư công, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát đầu tư: Hỗ trợ trong việc xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

  4. Doanh nghiệp và nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ quy trình, yêu cầu quản lý nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản, từ đó nâng cao năng lực thực hiện dự án, đảm bảo tuân thủ pháp luật và tiến độ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản là sự tác động của bộ máy nhà nước trong việc hoạch định, tổ chức, kiểm tra và giám sát hoạt động đầu tư nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn ngân sách nhà nước cho các công trình xây dựng cơ bản.

  2. Tại sao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại Bỉm Sơn còn thấp?
    Nguyên nhân chính gồm năng lực quản lý cán bộ còn hạn chế, quy trình thủ tục hành chính phức tạp, kế hoạch đầu tư chưa sát thực tế và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan, dẫn đến chậm tiến độ và lãng phí vốn.

  3. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện kế hoạch đầu tư, cải tiến công tác đấu thầu, tăng cường thanh tra giám sát, đào tạo cán bộ quản lý và tăng cường sự tham gia giám sát của cộng đồng.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng kết hợp thống kê, phân tích, so sánh và điều tra xã hội học với mẫu khảo sát 100 đối tượng là công chức và người dân địa phương.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Kết quả nghiên cứu phù hợp cho cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, nhà nghiên cứu, cơ quan thanh tra kiểm toán và các doanh nghiệp, nhà thầu xây dựng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện các dự án đầu tư xây dựng cơ bản.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước tại thị xã Bỉm Sơn giai đoạn 2018-2020, chỉ ra những hạn chế về hiệu quả sử dụng vốn, tiến độ dự án và công tác quản lý.
  • Nghiên cứu làm rõ các nhân tố ảnh hưởng chủ yếu như năng lực cán bộ, quy trình thủ tục, kế hoạch đầu tư và công tác giám sát.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện công tác quản lý, bao gồm xây dựng kế hoạch đầu tư hợp lý, cải tiến đấu thầu, tăng cường thanh tra giám sát và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2023-2025, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Kêu gọi các cơ quan chức năng và nhà quản lý địa phương tích cực triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, đảm bảo nguồn vốn ngân sách nhà nước được sử dụng tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch.