Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2019-2023, tỉnh Bắc Ninh đã trải qua nhiều biến động kinh tế - xã hội với tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) theo giá thực tế tăng không đều, đặc biệt năm 2023 ghi nhận mức giảm nghiêm trọng 6,76%. Cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch từ công nghiệp sang dịch vụ, với tỷ trọng ngành công nghiệp - xây dựng giảm từ 76,1% xuống 72,18%, trong khi dịch vụ tăng 3,38%. Thu ngân sách tỉnh tăng nhẹ từ 29.037 tỷ đồng lên 29.345 tỷ đồng, trong khi tổng chi ngân sách giảm từ 25.384 tỷ đồng xuống 18.755 tỷ đồng, tạo ra thặng dư ngân sách tăng cao trong các năm trước đó. Tỷ lệ thất nghiệp và các chỉ số xã hội cũng có những biến động đáng chú ý, phản ánh tác động của các chính sách đầu tư công và phát triển kinh tế địa phương.

Quản lý đầu tư công đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của Bắc Ninh, đặc biệt trong bối cảnh tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ với nhiều dự án hạ tầng quan trọng. Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư công của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tiến độ thi công chậm, giải ngân vốn đầu tư chưa đạt kế hoạch, các vướng mắc về giải phóng mặt bằng và thủ tục đầu tư. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý đầu tư công của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2019-2023, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý đến năm 2030 nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, sử dụng dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2019-2023 và đề xuất giải pháp đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, đồng thời hỗ trợ các địa phương khác trong việc hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đầu tư công, bao gồm:

  • Khái niệm và bản chất đầu tư công: Đầu tư công được định nghĩa theo Luật Đầu tư công 2019 là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án phát triển cơ sở hạ tầng và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Đặc điểm nổi bật là do Nhà nước chủ trì, hướng đến mục tiêu công cộng, đòi hỏi sự tham gia của nhiều chủ thể quản lý và có tính chất dài hạn, vốn lớn.

  • Nguyên tắc quản lý đầu tư công: Tuân thủ pháp luật, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan quản lý, tập trung, đồng bộ, minh bạch và hiệu quả trong sử dụng vốn.

  • Mô hình quản lý đầu tư công cấp địa phương: Phân cấp, phân quyền rõ ràng giữa các cấp chính quyền, trong đó Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh giữ vai trò chủ trì tham mưu, phối hợp với các cơ quan liên quan trong công tác lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt, lựa chọn nhà thầu, thanh quyết toán và giám sát đầu tư công.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư công: Bao gồm nhân tố khách quan như cơ chế chính sách, điều kiện kinh tế, nguồn lực ngân sách nhà nước; và nhân tố chủ quan như quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, tổ chức bộ máy quản lý, năng lực cán bộ quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu của Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, UBND tỉnh Bắc Ninh, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đầu tư công 2019, Nghị định 29/2021/NĐ-CP, Thông tư 52/2018/TT-BTC, Nghị định 99/2021/NĐ-CP. Ngoài ra, thu thập dữ liệu khảo sát từ 143 phiếu khảo sát hợp lệ với các nhà quản lý, chuyên viên công tác trong lĩnh vực đầu tư công tại tỉnh Bắc Ninh.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê tổng hợp, phân tích so sánh, đối chiếu, mô hình hóa và phân tích hệ thống để đánh giá thực trạng quản lý đầu tư công. Phân tích dữ liệu khảo sát sử dụng thang đo Likert để đánh giá mức độ đồng thuận và nhận thức của các đối tượng khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu và khảo sát được thực hiện từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2024. Quá trình phân tích và tổng hợp dữ liệu diễn ra trong quý 2 năm 2024, hoàn thiện đề xuất giải pháp và báo cáo nghiên cứu trong quý 3 năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập và tổ chức thực hiện kế hoạch đầu tư công: Số lượng dự án đầu tư công được lập giảm từ 357 dự án năm 2019 xuống còn 171 dự án năm 2023. Tỷ trọng dự án sử dụng ngân sách trung ương tăng từ 3,5% lên 11,1%, trong khi dự án do ngân sách tỉnh quản lý giảm từ 93,2% xuống 74,8%. Kết quả khảo sát cho thấy đa số người tham gia đồng thuận với quy trình lập kế hoạch và đánh giá cao sự phù hợp của dự án với tình hình kinh tế - xã hội địa phương.

  2. Công tác thẩm định và phê duyệt dự án: Tổng số dự án được thẩm định giảm từ 369 dự án năm 2021 xuống 171 dự án năm 2023, tỷ lệ dự án đạt chuẩn duy trì ở mức cao từ 87,7% đến 93,3%. Số dự án được phê duyệt cũng giảm tương ứng, với tỷ lệ phê duyệt dao động từ 85,3% đến 92,4%. Khảo sát cho thấy phần lớn đồng ý rằng công tác thẩm định và phê duyệt được thực hiện đúng quy trình, minh bạch và công bằng.

  3. Công tác lựa chọn nhà thầu: Số lượng gói thầu giảm từ 1.358 gói năm 2019 xuống 832 gói năm 2023, trong đó tỷ lệ gói thầu qua mạng tăng từ 55,5% lên 53,8%. Đa số người khảo sát đồng ý rằng việc lựa chọn nhà thầu dựa trên đấu thầu cạnh tranh, tuy nhiên vẫn có ý kiến cần cải thiện tiêu chí đánh giá để đảm bảo minh bạch hơn.

  4. Thanh quyết toán vốn đầu tư công: Tổng vốn kế hoạch và giải ngân có xu hướng giảm từ 2019 đến 2023, với tỷ lệ giải ngân so với kế hoạch giảm xuống còn khoảng 72,9% đối với ngân sách địa phương và 77,6% đối với ngân sách trung ương năm 2023. Khảo sát cho thấy sự hài lòng về tính chính xác và minh bạch trong công tác thanh quyết toán, mặc dù vẫn còn một số ý kiến trái chiều.

  5. Công tác kiểm tra, giám sát đầu tư công: Tỷ lệ dự án được giám sát hàng năm đạt trung bình trên 82%, tuy nhiên số lượng dự án được rà soát kiểm tra giảm từ 275 dự án năm 2019 xuống còn 105 dự án năm 2023. Tỷ lệ dự án chậm tiến độ tăng gấp đôi trong cùng giai đoạn. Khảo sát phản ánh sự đồng thuận về việc Sở Kế hoạch và Đầu tư đã phân bổ hợp lý nguồn lực và theo dõi tiến độ dự án, nhưng vẫn cần nâng cao chất lượng báo cáo và giám sát.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh đã có nhiều nỗ lực trong việc cải thiện công tác quản lý đầu tư công, đặc biệt trong việc lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt dự án và lựa chọn nhà thầu theo quy trình minh bạch, công bằng. Việc áp dụng mô hình "một cửa" trong thẩm định và phê duyệt dự án đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.

Tuy nhiên, các hạn chế như tiến độ thi công và giải ngân vốn chậm, tỷ lệ dự án chậm tiến độ tăng, các vướng mắc về giải phóng mặt bằng, thủ tục đầu tư kéo dài, biến động giá nguyên vật liệu và năng lực nhà thầu còn hạn chế đã ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả đầu tư công. Những khó khăn này cũng tương đồng với các nghiên cứu về quản lý đầu tư công tại các địa phương khác, cho thấy tính phổ biến của các thách thức trong lĩnh vực này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng số lượng dự án, tỷ lệ giải ngân, tỷ lệ dự án đạt chuẩn và chậm tiến độ theo năm, giúp minh họa rõ nét sự biến động và hiệu quả quản lý đầu tư công tại Bắc Ninh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập và tổ chức thực hiện kế hoạch đầu tư công

    • Tăng cường chuẩn bị và đánh giá tính khả thi của dự án trước khi lập kế hoạch.
    • Thiết lập cơ chế linh hoạt điều chỉnh kế hoạch đầu tư công phù hợp với tình hình thực tế.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp UBND tỉnh.
    • Thời gian: Triển khai ngay từ năm 2024 và duy trì thường xuyên.

  2. Nâng cao hiệu quả công tác thẩm định và phê duyệt dự án

    • Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, tăng cường minh bạch và giám sát quá trình thẩm định.
    • Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ thẩm định.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, các sở ngành liên quan.
    • Thời gian: Từ năm 2024 đến 2026.

  3. Cải thiện quy trình lựa chọn nhà thầu và đấu thầu

    • Rà soát, hoàn thiện tiêu chí đánh giá nhà thầu để đảm bảo công bằng, minh bạch.
    • Khuyến khích sử dụng đấu thầu qua mạng để tăng tính cạnh tranh và giảm thiểu tiêu cực.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, các chủ đầu tư dự án.
    • Thời gian: Áp dụng từ năm 2024.

  4. Tăng cường công tác thanh quyết toán và giải ngân vốn đầu tư công

    • Xây dựng hệ thống giám sát tiến độ giải ngân chặt chẽ, cảnh báo sớm các dự án chậm tiến độ.
    • Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tài chính và đầu tư để đảm bảo nguồn vốn kịp thời.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính.
    • Thời gian: Triển khai ngay và duy trì liên tục.

  5. Nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá dự án

    • Đa dạng hóa nguồn thông tin giám sát, không chỉ dựa vào báo cáo chủ đầu tư mà có thêm kiểm tra thực tế.
    • Tăng cường thanh tra, kiểm tra đột xuất để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp các cơ quan chức năng.
    • Thời gian: Từ năm 2024 trở đi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý đầu tư công.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đầu tư công, thẩm định dự án, giám sát thực hiện dự án.

  2. Sở Kế hoạch và Đầu tư các tỉnh, thành phố

    • Lợi ích: Tham khảo kinh nghiệm, bài học và giải pháp quản lý đầu tư công hiệu quả từ Bắc Ninh.
    • Use case: Áp dụng mô hình quản lý, cải tiến quy trình thẩm định, lựa chọn nhà thầu.

  3. Các nhà nghiên cứu, học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo về lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý đầu tư công tại địa phương.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  4. Các chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng và các tổ chức tư vấn

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, yêu cầu quản lý đầu tư công, nâng cao hiệu quả phối hợp và thực hiện dự án.
    • Use case: Chuẩn bị hồ sơ dự thầu, thực hiện dự án theo quy định, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư công là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý đầu tư công là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công để phát triển kinh tế - xã hội. Nó quan trọng vì đảm bảo nguồn lực công được sử dụng đúng mục tiêu, minh bạch và hiệu quả, góp phần phát triển bền vững.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư công tại Bắc Ninh là gì?
    Các khó khăn gồm tiến độ thi công và giải ngân vốn chậm, vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, thủ tục đầu tư kéo dài, biến động giá nguyên vật liệu và năng lực nhà thầu hạn chế.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, kết hợp khảo sát thực địa với 143 phiếu khảo sát, phân tích thống kê, so sánh và mô hình hóa.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công?
    Giải pháp bao gồm hoàn thiện lập kế hoạch, nâng cao năng lực thẩm định, cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu, tăng cường thanh quyết toán và giám sát dự án.

  5. Ai là chủ thể chính trong quản lý đầu tư công tại địa phương?
    Chủ thể chính gồm UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư, các sở ngành liên quan và các chủ đầu tư dự án. Sở Kế hoạch và Đầu tư giữ vai trò tham mưu, phối hợp và quản lý trực tiếp nhiều khâu trong quy trình đầu tư công.

Kết luận

  • Quản lý đầu tư công tại tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2019-2023 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các hạn chế về tiến độ thi công, giải ngân vốn, thủ tục đầu tư và năng lực quản lý cần được khắc phục.
  • Luận văn đã phân tích chi tiết thực trạng, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công đến năm 2030.
  • Các giải pháp tập trung vào hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, thẩm định, lựa chọn nhà thầu, thanh quyết toán và giám sát dự án, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ quản lý.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho các cơ quan quản lý nhà nước, các địa phương và các bên liên quan trong lĩnh vực đầu tư công, góp phần nâng cao hiệu quả và tính bền vững của các dự án đầu tư công trong tương lai.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả và giải pháp nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh và các địa phương khác.