Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chương trình mục tiêu quốc gia quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Việt Nam hiện có hơn 70% dân số sinh sống tại khu vực nông thôn, do đó việc phát triển nông nghiệp và nông thôn giữ vai trò then chốt trong ổn định và phát triển đất nước. Tỉnh Tây Ninh, đặc biệt là huyện Dương Minh Châu, đã và đang triển khai mạnh mẽ chương trình xây dựng NTM với nhiều thành tựu nổi bật về hạ tầng, kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như hiệu quả tuyên truyền chưa cao, năng lực quản lý cấp cơ sở còn hạn chế và huy động nguồn lực chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chương trình xây dựng NTM tại huyện Dương Minh Châu trong giai đoạn 2015-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy phát triển bền vững đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh như công tác chỉ đạo, tổ chức bộ máy, huy động nguồn lực và thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước trong việc hoạch định chính sách, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển kinh tế nông thôn tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp với quan điểm chỉ đạo của Đảng về xây dựng nông thôn mới. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phát triển bền vững: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và phát triển xã hội, phù hợp với mục tiêu xây dựng NTM hiện đại, xanh, sạch, đẹp.
  2. Lý thuyết quản lý công: Tập trung vào vai trò của Nhà nước trong hoạch định chính sách, tổ chức bộ máy và huy động nguồn lực xã hội để thực hiện các chương trình phát triển.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, quản lý chương trình xây dựng NTM, tiêu chí quốc gia về NTM (19 tiêu chí giai đoạn 2016-2020), huy động nguồn lực, vai trò của cộng đồng dân cư và tổ chức chính trị xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và phân tích định lượng, định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Dương Minh Châu, các văn bản pháp luật, quyết định của Chính phủ và tỉnh Tây Ninh liên quan đến xây dựng NTM giai đoạn 2015-2020.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn huyện Dương Minh Châu làm đối tượng nghiên cứu điển hình do có đặc điểm kinh tế - xã hội đa dạng và đang trong quá trình phát triển NTM.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để làm rõ thực trạng, phương pháp so sánh để đối chiếu với các địa phương khác như huyện Hải Hậu (Nam Định) và huyện Cam Lộ (Quảng Trị), đồng thời áp dụng phương pháp phân tích tổng hợp để đánh giá hiệu quả quản lý.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2015-2020, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công tác chỉ đạo và tổ chức bộ máy: Huyện Dương Minh Châu đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng NTM cấp huyện và cấp xã đầy đủ, với sự phân công nhiệm vụ rõ ràng. Ban Chỉ đạo huyện họp định kỳ hàng tháng, phối hợp chặt chẽ với các phòng ban chuyên môn. Tuy nhiên, năng lực quản lý và sự chủ động của một số cán bộ cơ sở còn hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện chương trình.

  2. Huy động nguồn lực: Trong giai đoạn 2016-2020, huyện đã huy động được khoảng 3.000 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp và nhân dân để đầu tư xây dựng hạ tầng nông thôn. Tỷ lệ đóng góp của người dân và cộng đồng đạt khoảng 10-15% tổng nguồn vốn, thấp hơn so với một số địa phương điển hình như huyện Hải Hậu với tỷ lệ huy động trên 20%.

  3. Thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM: Đến năm 2020, huyện có 5 xã đạt chuẩn NTM, 5 xã còn lại đạt từ 12-14 tiêu chí trên tổng số 19 tiêu chí quốc gia. Các tiêu chí về giao thông, thủy lợi, điện và trường học được đầu tư nâng cấp đáng kể, tỷ lệ đường giao thông nông thôn cứng hóa đạt 85%, tỷ lệ hộ sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 99,8%. Tuy nhiên, tiêu chí về thu nhập bình quân đầu người và tỷ lệ lao động có việc làm thường xuyên còn thấp, lần lượt đạt khoảng 70% và 65% so với mục tiêu đề ra.

  4. Vai trò của người dân và cộng đồng: Việc phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM còn hạn chế, do công tác tuyên truyền chưa sâu rộng và chưa tạo được sự đồng thuận cao. Một số công trình sau khi bàn giao gặp khó khăn trong bảo trì, bảo dưỡng do thiếu sự tham gia giám sát của cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, công tác quản lý xây dựng NTM tại huyện Dương Minh Châu đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần cải thiện đáng kể cơ sở hạ tầng và đời sống người dân. Việc thành lập Ban Chỉ đạo và tổ chức bộ máy từ huyện đến xã tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai chương trình. Tuy nhiên, năng lực cán bộ cơ sở còn hạn chế là nguyên nhân chính khiến tiến độ và hiệu quả thực hiện chưa đồng đều.

So sánh với huyện Hải Hậu và Cam Lộ, hai địa phương có thành tích xây dựng NTM tiêu biểu, Dương Minh Châu cần tăng cường huy động nguồn lực xã hội và phát huy vai trò của người dân trong giám sát, bảo trì công trình. Việc tập trung đầu tư vào các tiêu chí khó như thu nhập và việc làm sẽ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống bền vững hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ đạt tiêu chí NTM theo từng xã, bảng tổng hợp nguồn vốn huy động và biểu đồ so sánh tỷ lệ đóng góp của người dân giữa các huyện để minh họa rõ nét hơn hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý và đào tạo cán bộ cơ sở: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý và truyền thông cho cán bộ xã, thôn nhằm nâng cao hiệu quả chỉ đạo và triển khai chương trình. Mục tiêu đạt 100% cán bộ cơ sở được đào tạo trong vòng 2 năm tới.

  2. Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực xã hội: Xây dựng cơ chế khuyến khích đóng góp của doanh nghiệp, tổ chức xã hội và người dân, đồng thời minh bạch trong quản lý tài chính để tạo niềm tin. Đặt mục tiêu tăng tỷ lệ huy động vốn ngoài ngân sách lên 25% tổng nguồn vốn trong giai đoạn 2021-2025.

  3. Phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng và giám sát NTM: Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia bàn bạc, giám sát các dự án xây dựng, bảo trì công trình. Áp dụng mô hình “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” để nâng cao trách nhiệm cộng đồng.

  4. Tập trung phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập và tạo việc làm: Hỗ trợ phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, liên kết doanh nghiệp với nông dân, phát triển dịch vụ và du lịch sinh thái. Mục tiêu tăng thu nhập bình quân đầu người lên 15% mỗi năm và giảm tỷ lệ lao động thất nghiệp dưới 5% đến năm 2025.

  5. Đẩy mạnh đầu tư hoàn thiện các tiêu chí khó và nâng cao chất lượng các tiêu chí đã đạt: Ưu tiên đầu tư hạ tầng giao thông nội đồng, thủy lợi, môi trường và an toàn thực phẩm, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục, y tế tại các xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước các cấp: Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện, xã có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý và triển khai chương trình xây dựng NTM.

  2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực phát triển nông thôn và quản lý kinh tế: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú, giúp mở rộng nghiên cứu về quản lý chương trình phát triển nông thôn tại Việt Nam.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội tham gia đầu tư phát triển nông thôn: Tham khảo các giải pháp huy động nguồn lực và phát triển kinh tế nông thôn, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư phù hợp với điều kiện địa phương.

  4. Cán bộ, nhân viên làm việc tại các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Nắm bắt vai trò và phương pháp tham gia xây dựng, giám sát chương trình NTM, góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện và phát huy quyền làm chủ của người dân.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chương trình xây dựng NTM tại huyện Dương Minh Châu có những điểm mạnh gì?
    Huyện đã thành lập đầy đủ Ban Chỉ đạo từ cấp huyện đến xã, tổ chức họp định kỳ và phân công nhiệm vụ rõ ràng. Nguồn lực đầu tư được huy động tương đối đa dạng, tập trung vào hạ tầng giao thông, thủy lợi và giáo dục, góp phần cải thiện đáng kể đời sống người dân.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng NTM tại huyện là gì?
    Năng lực quản lý của cán bộ cơ sở còn hạn chế, công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, tỷ lệ huy động nguồn lực xã hội thấp và vai trò của người dân trong giám sát, bảo trì công trình chưa được phát huy đầy đủ.

  3. Làm thế nào để tăng cường sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM?
    Cần đẩy mạnh tuyên truyền, vận động theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”, tổ chức các cuộc họp dân, tạo điều kiện cho người dân tham gia quyết định và giám sát việc sử dụng nguồn lực.

  4. Các tiêu chí xây dựng NTM nào huyện Dương Minh Châu cần ưu tiên đầu tư?
    Ưu tiên các tiêu chí khó như thu nhập bình quân đầu người, việc làm, hạ tầng giao thông nội đồng, thủy lợi, môi trường và an toàn thực phẩm để nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững.

  5. Kinh nghiệm từ các địa phương khác có thể áp dụng cho Dương Minh Châu như thế nào?
    Có thể học hỏi mô hình huy động nguồn lực và phát huy vai trò người dân của huyện Hải Hậu, cũng như cách thức tổ chức bộ máy và phát triển kinh tế nông thôn của huyện Cam Lộ để nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện chương trình.

Kết luận

  • Quản lý chương trình xây dựng NTM tại huyện Dương Minh Châu đã đạt được nhiều kết quả tích cực về hạ tầng và đời sống người dân trong giai đoạn 2015-2020.
  • Năng lực quản lý cán bộ cơ sở và sự tham gia của người dân là những yếu tố cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả chương trình.
  • Huy động nguồn lực xã hội và phát triển kinh tế nông thôn là chìa khóa để xây dựng NTM bền vững.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo cán bộ, tăng cường huy động vốn, phát huy vai trò cộng đồng và ưu tiên đầu tư các tiêu chí khó.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp quản lý và các bên liên quan trong việc hoạch định chính sách và triển khai xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần triển khai ngay các giải pháp nâng cao năng lực quản lý và huy động nguồn lực, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền để phát huy vai trò người dân trong xây dựng NTM. Đề nghị các nhà nghiên cứu tiếp tục theo dõi, đánh giá tiến độ và hiệu quả thực hiện để điều chỉnh chính sách phù hợp.