Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là chính sách an sinh xã hội quan trọng của Đảng và Nhà nước Việt Nam, nhằm bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi gặp rủi ro như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, mất sức lao động hoặc hết tuổi lao động. Trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình, BHXH đóng vai trò thiết yếu trong việc ổn định đời sống người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương. Giai đoạn 2017-2019, BHXH huyện Đà Bắc quản lý chi trả cho hơn 1.300 người hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng, chi trả chế độ BHXH một lần cho hơn 300 người lao động nghỉ việc, với tổng số tiền chi hơn 50 tỷ đồng. Tuy nhiên, công tác quản lý chi BHXH vẫn còn nhiều hạn chế như quản lý đối tượng chưa chặt chẽ, chi trả qua ATM chưa hoàn thiện, và chi trả không kịp thời theo quy định.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH trên địa bàn huyện Đà Bắc trong giai đoạn 2017-2020, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi BHXH tại huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình, với số liệu thu thập từ năm 2017 đến 2019 và khảo sát sơ cấp năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi BHXH, đồng thời góp phần hoàn thiện chính sách BHXH, đảm bảo quyền lợi người lao động và phát triển bền vững quỹ BHXH.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi BHXH, bao gồm:

  • Khái niệm BHXH: BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do các rủi ro xã hội, được quy định trong Luật BHXH năm 2006.
  • Nguyên tắc quản lý chi BHXH: Bao gồm nguyên tắc có đóng - có hưởng, chi đúng, đủ và kịp thời, tập trung, công bằng, công khai, đảm bảo an toàn, tiết kiệm và hiệu quả.
  • Mô hình quản lý chi BHXH: Quản lý chi BHXH là sự tác động của chủ thể quản lý (nhà nước, cơ quan BHXH) lên đối tượng hưởng nhằm đảm bảo chi trả đúng quy định, kịp thời và an toàn.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi BHXH: Pháp luật, chính sách nhà nước; đặc điểm đối tượng hưởng; năng lực cơ quan quản lý; điều kiện môi trường quản lý như địa hình, kinh tế, xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo công tác BHXH huyện Đà Bắc giai đoạn 2017-2019; số liệu sơ cấp thu thập năm 2020 qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ BHXH, người lao động và các đơn vị sử dụng lao động.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát trên khoảng 150 người hưởng BHXH và cán bộ quản lý chi trả tại huyện Đà Bắc, chọn mẫu theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nhân tố ảnh hưởng bằng phương pháp định tính; sử dụng bảng biểu và biểu đồ để minh họa kết quả.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2019 đến tháng 10/2020, trong đó thu thập số liệu sơ cấp năm 2020, xử lý và phân tích dữ liệu trong quý II và III năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác chi trả BHXH: Giai đoạn 2017-2019, BHXH huyện Đà Bắc chi trả cho hơn 1.300 người hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng, chi trả chế độ một lần cho hơn 300 người lao động nghỉ việc, tổng số tiền chi hơn 50 tỷ đồng. Tỷ lệ chi trả kịp thời đạt khoảng 85%, còn tồn tại chậm trễ do quy trình thủ tục và hạn chế về công nghệ.

  2. Quản lý đối tượng hưởng BHXH: Đối tượng hưởng đa dạng và biến động hàng năm, với tỷ lệ người hưởng chế độ ngắn hạn chiếm khoảng 40%, dài hạn chiếm 60%. Việc quản lý chưa chặt chẽ dẫn đến tình trạng trục lợi quỹ BHXH, đặc biệt trong các chế độ ốm đau, thai sản.

  3. Phương thức chi trả: Chi trả qua đại lý bưu điện chiếm 70%, chi trả trực tiếp tại cơ quan BHXH 20%, chi trả qua tài khoản ATM mới đạt 10%, chưa đáp ứng được nhu cầu hiện đại hóa và thuận tiện cho người hưởng.

  4. Kiểm tra, giám sát chi BHXH: Công tác kiểm tra định kỳ và đột xuất được thực hiện nhưng còn hạn chế về nguồn lực và công nghệ, dẫn đến một số sai sót chưa được phát hiện kịp thời. Tỷ lệ sai sót trong hồ sơ chi trả ước tính khoảng 5%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do địa hình huyện Đà Bắc phức tạp, giao thông khó khăn, ảnh hưởng đến việc tiếp cận và chi trả cho người hưởng. So với các huyện lân cận như Mai Châu và Kim Bôi, tỷ lệ chi trả qua ATM và công tác kiểm tra giám sát tại Đà Bắc còn thấp hơn khoảng 15-20%. Việc áp dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính chưa đồng bộ cũng làm giảm hiệu quả quản lý chi BHXH. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, nâng cao năng lực cán bộ và áp dụng công nghệ để đảm bảo chi trả đúng, đủ, kịp thời, góp phần bảo toàn quỹ BHXH và nâng cao niềm tin của người lao động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình quản lý đối tượng hưởng BHXH: Xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu điện tử đồng bộ, phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương để cập nhật biến động đối tượng, giảm thiểu trục lợi quỹ. Thời gian thực hiện: 12 tháng; chủ thể: BHXH huyện phối hợp UBND xã.

  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong chi trả BHXH: Mở rộng chi trả qua tài khoản ATM và các hình thức thanh toán điện tử, giảm chi trả tiền mặt nhằm tăng tính minh bạch và thuận tiện. Thời gian: 18 tháng; chủ thể: BHXH tỉnh, BHXH huyện, ngân hàng.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chi BHXH: Thiết lập đội ngũ kiểm tra chuyên trách, áp dụng phần mềm quản lý hồ sơ và giám sát chi trả, tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất hiệu quả hơn. Thời gian: 12 tháng; chủ thể: BHXH huyện, BHXH tỉnh.

  4. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý chi BHXH: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng mềm và ứng dụng công nghệ cho cán bộ BHXH, đặc biệt là cán bộ chi trả tại địa phương. Thời gian: liên tục; chủ thể: BHXH tỉnh, BHXH huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng chính sách BHXH phù hợp, đảm bảo an sinh xã hội.

  3. Các đơn vị sử dụng lao động và người lao động: Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ trong tham gia BHXH, đồng thời nhận thức về quy trình chi trả và quản lý chi BHXH.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách xã hội: Tài liệu tham khảo về quản lý chi BHXH, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng tại địa phương vùng cao.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi BHXH là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý chi BHXH là quá trình tổ chức, điều hành và kiểm tra việc chi trả các chế độ BHXH nhằm đảm bảo chi đúng, đủ, kịp thời cho người hưởng. Đây là công tác trọng tâm giúp bảo vệ quyền lợi người lao động và bảo toàn quỹ BHXH.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi BHXH tại huyện Đà Bắc?
    Bao gồm yếu tố pháp luật, chính sách nhà nước; đặc điểm đối tượng hưởng; năng lực cán bộ BHXH; điều kiện địa hình, kinh tế xã hội địa phương. Ví dụ, địa hình núi cao gây khó khăn trong chi trả trực tiếp.

  3. Phương thức chi trả BHXH hiện nay được thực hiện như thế nào?
    Chi trả qua đại lý bưu điện chiếm phần lớn, tiếp theo là chi trả trực tiếp tại cơ quan BHXH và chi trả qua tài khoản ATM. Việc mở rộng chi trả qua ATM giúp tăng tính minh bạch và thuận tiện.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu trục lợi quỹ BHXH?
    Cần quản lý chặt chẽ đối tượng hưởng, kiểm tra hồ sơ kỹ lưỡng, áp dụng công nghệ quản lý dữ liệu và tăng cường kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH?
    Hoàn thiện quy trình quản lý đối tượng, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra giám sát và đào tạo nâng cao năng lực cán bộ là những giải pháp thiết thực.

Kết luận

  • Quản lý chi BHXH tại huyện Đà Bắc đã đạt được nhiều kết quả tích cực với hơn 1.300 người hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng, tổng chi hơn 50 tỷ đồng giai đoạn 2017-2019.
  • Công tác quản lý còn tồn tại hạn chế như chi trả chưa kịp thời, quản lý đối tượng chưa chặt chẽ, tỷ lệ chi trả qua ATM thấp.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm chính sách nhà nước, đặc điểm đối tượng, năng lực cán bộ và điều kiện địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình quản lý, ứng dụng công nghệ, tăng cường kiểm tra và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong cải cách quản lý chi BHXH, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và phát triển kinh tế địa phương.

Hành động tiếp theo: Cơ quan BHXH huyện Đà Bắc và các cấp liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý và nghiên cứu nên sử dụng kết quả này để nâng cao chất lượng công tác BHXH tại địa phương.