Tổng quan nghiên cứu

An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề cấp thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và sự phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, đặc biệt là thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, với sự gia tăng dân số khoảng 82.000 công nhân lao động và sự phát triển nhanh chóng của các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm vẫn còn rất lớn. Giai đoạn 2020-2022, công tác quản lý nhà nước (QLNN) về ATTP đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn tồn tại nhiều khó khăn, thách thức. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng QLNN về ATTP tại thị xã Từ Sơn, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý, góp phần bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động QLNN về ATTP trong giai đoạn 2020-2022 tại thị xã Từ Sơn, với đối tượng là các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn QLNN về ATTP, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan quản lý và các đối tượng liên quan trong công tác đảm bảo an toàn thực phẩm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, đặc biệt là quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò quyền lực nhà nước trong việc điều chỉnh hành vi của các tổ chức, cá nhân thông qua hệ thống pháp luật, chính sách nhằm bảo đảm an toàn thực phẩm. Quản lý nhà nước về ATTP là hoạt động hành pháp, sử dụng pháp luật để điều chỉnh chuỗi cung ứng thực phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng.

  2. Mô hình quản lý an toàn thực phẩm theo chuỗi cung ứng: Tiếp cận toàn diện từ "trang trại đến bàn ăn", tập trung vào kiểm soát mối nguy, phòng ngừa và xử lý vi phạm trong toàn bộ quá trình sản xuất, chế biến, kinh doanh và tiêu dùng thực phẩm.

Các khái niệm chính bao gồm: an toàn thực phẩm, vệ sinh thực phẩm, ngộ độc thực phẩm, quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, nguyên tắc quản lý nhà nước về ATTP (trách nhiệm của mọi tổ chức, cá nhân; quản lý dựa trên quy chuẩn kỹ thuật; phân công, phân cấp rõ ràng và phối hợp liên ngành).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp thu thập từ các cơ quan nhà nước, báo cáo, văn bản pháp luật, các nghiên cứu liên quan và thông tin công khai. Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát và phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý nhà nước về ATTP và các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống tại thị xã Từ Sơn.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tổng số cán bộ quản lý nhà nước về ATTP là 20 người được khảo sát toàn bộ. Đối với cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, tổng số 738 cơ sở, chọn mẫu 260 cơ sở theo công thức Slovin với sai số 5%, phân bổ theo tỷ lệ nhà hàng (46 mẫu), quán ăn (190 mẫu), bếp ăn tập thể (24 mẫu).

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để xử lý số liệu, áp dụng thống kê mô tả, phân tổ thống kê, tính số trung bình, tỷ lệ phần trăm, dãy số biến động thời gian. Phân tích dữ liệu dựa trên thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá nhận thức và hiệu quả công tác quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp trong tháng 1/2023, phân tích và tổng hợp số liệu trong giai đoạn nghiên cứu 2020-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác xây dựng và ban hành văn bản pháp luật về ATTP: Trong giai đoạn 2020-2022, thị xã Từ Sơn đã xây dựng và ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến ATTP, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số bất cập về tính đồng bộ và cập nhật kịp thời. Tỷ lệ cán bộ đánh giá công tác này ở mức trung bình đến tốt (điểm trung bình khoảng 3,5-4,0).

  2. Tổ chức thực hiện pháp luật và tuyên truyền, phổ biến kiến thức: Công tác tuyên truyền được thực hiện đa dạng qua nhiều kênh như truyền thanh, tờ rơi, hội nghị tập huấn. Khoảng 75% cơ sở kinh doanh được tiếp cận các chương trình tập huấn về ATTP. Tuy nhiên, ý thức chấp hành của một số chủ cơ sở còn hạn chế, dẫn đến vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm chiếm khoảng 2,5% năm 2021 và giảm còn 1,22% năm 2022.

  3. Công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm: Số lượng đoàn kiểm tra tăng lên đáng kể trong giai đoạn nghiên cứu, với tỷ lệ cơ sở vi phạm giảm từ 2,5% xuống 1,22%. Số tiền xử phạt vi phạm hành chính tăng, thể hiện sự nghiêm khắc trong thực thi pháp luật. Tỷ lệ cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP đạt trên 90%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý: Nhân lực quản lý có trình độ chuyên môn và ý thức trách nhiệm cao là yếu tố then chốt. Trang thiết bị phục vụ công tác quản lý được trang bị đầy đủ nhưng còn hạn chế về số lượng và hiện đại. Sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan quản lý được cải thiện nhưng vẫn cần tăng cường hơn nữa.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác QLNN về ATTP tại thị xã Từ Sơn đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt trong việc hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, tăng cường tuyên truyền và nâng cao nhận thức của các cơ sở kinh doanh. Việc giảm tỷ lệ vi phạm và tăng số lượng cơ sở được cấp giấy chứng nhận phản ánh hiệu quả của các biện pháp quản lý. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật, ý thức chấp hành của một số chủ cơ sở chưa cao, và hạn chế về nguồn lực quản lý.

So sánh với các mô hình quản lý tại thành phố Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh, thị xã Từ Sơn cần học hỏi kinh nghiệm trong việc xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, tăng cường phối hợp liên ngành và áp dụng công nghệ trong quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ cơ sở vi phạm theo năm, bảng phân tích mức độ nhận thức của cán bộ và cơ sở kinh doanh, cũng như biểu đồ số lượng đoàn kiểm tra và xử phạt vi phạm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác chỉ đạo, điều hành và nâng cao năng lực đội ngũ quản lý nhà nước về ATTP: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ quản lý nhà nước về ATTP tại thị xã Từ Sơn trong vòng 12 tháng tới, nhằm nâng cao trình độ và ý thức trách nhiệm.

  2. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục và nâng cao nhận thức về ATTP cho các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống: Triển khai chương trình tuyên truyền đa dạng, sử dụng mạng xã hội, truyền thanh, hội thảo, tập huấn định kỳ hàng quý, nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và thực hành vệ sinh an toàn thực phẩm.

  3. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy định về ATTP phù hợp với thực tiễn địa phương: Rà soát, bổ sung và cập nhật các quy định pháp luật về ATTP trong vòng 6 tháng, đảm bảo tính đồng bộ, rõ ràng và khả thi, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý và thực thi.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Mở rộng quy mô và tần suất các đoàn kiểm tra, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát, xử lý vi phạm kịp thời, đảm bảo tỷ lệ vi phạm giảm dưới 1% trong 2 năm tới.

  5. Phát huy vai trò phối hợp liên ngành và sự tham gia của cộng đồng: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, tổ chức chính trị - xã hội và người dân trong công tác giám sát, phản ánh và xử lý các vấn đề về ATTP.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện pháp luật về ATTP.

  2. Chủ cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống: Giúp hiểu rõ các quy định pháp luật, trách nhiệm và các biện pháp đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và uy tín kinh doanh.

  3. Sinh viên, học viên ngành quản lý kinh tế, quản lý nhà nước và an toàn thực phẩm: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu và phát triển chuyên môn trong lĩnh vực quản lý nhà nước về ATTP.

  4. Các tổ chức, cơ quan nghiên cứu và hoạch định chính sách: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu để xây dựng các chương trình, đề án phát triển công tác quản lý ATTP hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là gì?
    Quản lý nhà nước về ATTP là hoạt động của các cơ quan nhà nước sử dụng quyền lực và pháp luật để điều chỉnh hành vi của các tổ chức, cá nhân trong chuỗi cung ứng thực phẩm nhằm đảm bảo thực phẩm an toàn cho người tiêu dùng.

  2. Tại sao công tác quản lý nhà nước về ATTP tại thị xã Từ Sơn còn gặp nhiều khó khăn?
    Nguyên nhân chính là do sự gia tăng nhanh chóng của các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, ý thức chấp hành pháp luật của một số chủ cơ sở còn hạn chế, nguồn lực quản lý còn thiếu và hệ thống pháp luật chưa đồng bộ hoàn toàn.

  3. Các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống cần làm gì để đảm bảo an toàn thực phẩm?
    Các cơ sở cần tuân thủ nghiêm các quy định về vệ sinh, đăng ký và được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP, tham gia các chương trình tập huấn, và thực hiện kiểm tra, giám sát định kỳ.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, khảo sát tổng thể cán bộ quản lý và mẫu đại diện các cơ sở kinh doanh, phân tích số liệu bằng thống kê mô tả và thang đo Likert.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ATTP?
    Các giải pháp bao gồm nâng cao năng lực đội ngũ quản lý, đẩy mạnh tuyên truyền, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường thanh tra, kiểm tra và phát huy sự phối hợp liên ngành cùng sự tham gia của cộng đồng.

Kết luận

  • Công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm tại thị xã Từ Sơn đã có nhiều tiến bộ trong giai đoạn 2020-2022, với tỷ lệ vi phạm giảm và số cơ sở được cấp giấy chứng nhận tăng lên trên 90%.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm năng lực cán bộ quản lý, ý thức chấp hành của chủ cơ sở, trang thiết bị quản lý và sự phối hợp liên ngành.
  • So sánh với các mô hình quản lý tại Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh cho thấy thị xã Từ Sơn cần hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường ứng dụng công nghệ trong quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo đảm an toàn thực phẩm, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc xây dựng hệ thống quản lý ATTP đồng bộ, hiện đại và bền vững tại thị xã Từ Sơn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và chủ thể liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các đơn vị liên quan tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức và áp dụng công nghệ trong quản lý an toàn thực phẩm.