Tổng quan nghiên cứu

Tình hình tệ nạn xã hội tại Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm gần đây diễn biến phức tạp, đặc biệt là các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến ma túy và mại dâm. Theo số liệu của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh, tính đến tháng 11/2023, có khoảng 50 người nghiện có hồ sơ quản lý, trong đó 40-50% sử dụng ma túy tổng hợp thay thế thuốc phiện và heroin. Cả nước ghi nhận hơn 11.900 người hoạt động mại dâm với nhiều hình thức tinh vi như gái gọi qua mạng xã hội, du lịch tình dục. Tệ nạn xã hội không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến trật tự an toàn xã hội mà còn làm suy giảm giá trị văn hóa, đạo đức xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng công tác phổ biến pháp luật về phòng, chống tệ nạn xã hội do Sở Lao động – Thương binh và Xã hội Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện từ năm 2019 đến 2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động phổ biến pháp luật về phòng, chống tệ nạn ma túy và mại dâm do Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội trực thuộc Sở thực hiện trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức pháp luật của người dân, góp phần phòng ngừa, ngăn chặn và đẩy lùi các tệ nạn xã hội, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự. Các chỉ số như số buổi phổ biến pháp luật, số người tham dự và các sản phẩm truyền thông được sử dụng làm thước đo hiệu quả công tác phổ biến pháp luật.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phổ biến pháp luật, pháp luật hành chính và luật hiến pháp, kết hợp với các quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phổ biến pháp luật: Hoạt động truyền đạt, giáo dục pháp luật nhằm nâng cao nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật của người dân.
  • Tệ nạn xã hội: Các hành vi vi phạm chuẩn mực đạo đức, pháp luật như ma túy, mại dâm, đánh bạc, mua bán người.
  • Phòng, chống tệ nạn xã hội: Hoạt động ngăn ngừa, đẩy lùi các tệ nạn xã hội ra khỏi đời sống cộng đồng.
  • Vai trò của cơ quan nhà nước: Nhà nước giữ vai trò nòng cốt trong tổ chức, chỉ đạo và phối hợp các hoạt động phổ biến pháp luật.
  • Yếu tố ảnh hưởng: Bao gồm yếu tố chủ quan (trình độ cán bộ, nhân tố tâm lý) và khách quan (môi trường kinh tế - xã hội, chính trị, văn hóa).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, kết hợp các phương pháp chuyên ngành luật và liên ngành như tội phạm học, logic học. Cụ thể:

  • Phương pháp tổng hợp lý thuyết: Thu thập, phân tích các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên khảo, công trình khoa học liên quan.
  • Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu hồ sơ, báo cáo tổng kết công tác phổ biến pháp luật từ năm 2019 đến 2023.
  • Phương pháp chuyên gia: Phỏng vấn 02 cán bộ công chức chuyên trách phổ biến pháp luật tại Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội để làm rõ thực trạng và khó khăn.
  • Phương pháp so sánh: Đối chiếu giữa quy định pháp luật và thực tiễn triển khai phổ biến pháp luật để xác định bất cập và đề xuất giải pháp.

Nguồn dữ liệu chính gồm báo cáo công tác của Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội, các văn bản pháp luật liên quan, số liệu thống kê và ý kiến chuyên gia. Cỡ mẫu phỏng vấn gồm 2 cán bộ chuyên trách, lựa chọn theo tiêu chí chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn. Thời gian nghiên cứu từ năm 2019 đến 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng cường hoạt động phổ biến pháp luật: Từ năm 2019 đến 2023, Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội tổ chức tổng cộng hơn 200 buổi phổ biến pháp luật về ma túy và mại dâm, thu hút hơn 40.000 lượt người tham dự. Năm 2023, số buổi phổ biến pháp luật về mại dâm đạt 59 buổi với gần 10.000 người tham dự, tăng gần gấp đôi so với năm 2019.

  2. Đa dạng hình thức truyền thông: Chi cục đã phát hành hơn 78.000 tờ rơi về phòng, chống ma túy năm 2023, cùng nhiều sản phẩm truyền thông như lịch để bàn, cẩm nang, quạt tay, áp phích. Các chương trình phát thanh, phim tuyên truyền và hội thi cũng được tổ chức nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng.

  3. Đội ngũ cán bộ còn hạn chế: Hiện tại chỉ có 2 cán bộ công chức chuyên trách phổ biến pháp luật, kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ khác, thiếu kinh nghiệm và kỹ năng tổ chức. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả công tác phổ biến pháp luật.

  4. Nội dung phổ biến pháp luật chưa toàn diện: Các văn bản pháp luật được phổ biến chủ yếu khi mới ban hành, chưa được cập nhật thường xuyên. Nội dung còn dàn trải, thiếu trọng tâm, chưa gắn sát thực tiễn và chưa phù hợp với từng nhóm đối tượng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác phổ biến pháp luật về phòng, chống tệ nạn xã hội tại Thành phố Hồ Chí Minh đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt trong việc tổ chức các buổi tuyên truyền và phát hành tài liệu truyền thông. Số liệu về số buổi và người tham dự tăng đều qua các năm chứng tỏ sự quan tâm và nỗ lực của Chi cục.

Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực và nội dung phổ biến pháp luật chưa đồng bộ làm giảm hiệu quả truyền tải thông tin. So với các nghiên cứu trong ngành luật hành chính, việc thiếu đa dạng hóa hình thức phổ biến và chưa tận dụng công nghệ số là điểm yếu cần khắc phục. Việc phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức xã hội còn thiếu chặt chẽ cũng ảnh hưởng đến phạm vi tiếp cận của hoạt động phổ biến pháp luật.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện số buổi phổ biến pháp luật và số người tham dự theo từng năm, bảng tổng hợp các sản phẩm truyền thông phát hành, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy cán bộ chuyên trách để minh họa thực trạng nhân sự.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chuyên trách: Tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về kiến thức pháp luật và kỹ năng phổ biến pháp luật, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ công chức. Mục tiêu đạt 100% cán bộ chuyên trách được đào tạo bài bản trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các cơ sở đào tạo luật.

  2. Đa dạng hóa hình thức phổ biến pháp luật: Áp dụng công nghệ thông tin, truyền thông đa phương tiện như video clip, mạng xã hội, ứng dụng di động để tiếp cận rộng rãi các nhóm đối tượng, đặc biệt là thanh thiếu niên và người lao động trong các ngành nghề dễ phát sinh tệ nạn. Mục tiêu tăng 30% lượt tiếp cận trực tuyến trong 2 năm tới.

  3. Hoàn thiện nội dung phổ biến pháp luật: Cập nhật thường xuyên các văn bản pháp luật mới, xây dựng tài liệu phù hợp với từng nhóm đối tượng, tập trung vào các quy định xử lý vi phạm và biện pháp phòng ngừa. Chủ thể thực hiện: Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội phối hợp với các chuyên gia pháp luật.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, các cơ quan công an, giáo dục, y tế và tổ chức xã hội để đồng bộ hoạt động phổ biến pháp luật, tránh chồng chéo và nâng cao hiệu quả. Mục tiêu xây dựng kế hoạch phối hợp liên ngành trong 6 tháng tới.

  5. Bổ sung nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất: Đề xuất ngân sách tăng cường cho công tác phổ biến pháp luật, đầu tư trang thiết bị hiện đại phục vụ truyền thông và tổ chức sự kiện. Chủ thể thực hiện: UBND Thành phố Hồ Chí Minh và Sở Lao động – Thương binh và Xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ công chức chuyên trách phổ biến pháp luật: Nghiên cứu giúp nâng cao kiến thức, kỹ năng tổ chức và đổi mới phương pháp phổ biến pháp luật về phòng, chống tệ nạn xã hội.

  2. Lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch và cơ chế phối hợp hiệu quả trong công tác phòng, chống tệ nạn xã hội.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu chuyên sâu về pháp luật hành chính và công tác phổ biến pháp luật.

  4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ vai trò, nội dung và phương pháp phổ biến pháp luật để phối hợp, tham gia tích cực vào công tác phòng, chống tệ nạn xã hội tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phổ biến pháp luật về phòng, chống tệ nạn xã hội là gì?
    Phổ biến pháp luật là hoạt động truyền đạt, giáo dục pháp luật nhằm nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật của người dân về các vấn đề như ma túy, mại dâm, góp phần phòng ngừa và ngăn chặn tệ nạn xã hội.

  2. Ai là chủ thể thực hiện công tác phổ biến pháp luật tại Thành phố Hồ Chí Minh?
    Chủ yếu là Chi cục Phòng, chống tệ nạn xã hội thuộc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan để tổ chức các hoạt động phổ biến pháp luật.

  3. Các hình thức phổ biến pháp luật hiện nay gồm những gì?
    Bao gồm tổ chức hội nghị, phát tờ rơi, áp phích, phát thanh, truyền hình, mạng xã hội, hội thi, tọa đàm, phát hành tài liệu, ứng dụng công nghệ thông tin và các hình thức truyền thông đa phương tiện khác.

  4. Những khó khăn chính trong công tác phổ biến pháp luật là gì?
    Thiếu cán bộ chuyên trách, nội dung phổ biến chưa toàn diện, hình thức truyền thông chưa đa dạng và hiện đại, phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ, nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất hạn chế.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác phổ biến pháp luật?
    Cần đào tạo cán bộ chuyên trách, đổi mới hình thức truyền thông, cập nhật nội dung phù hợp, tăng cường phối hợp liên ngành và bổ sung nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất phục vụ công tác phổ biến pháp luật.

Kết luận

  • Công tác phổ biến pháp luật về phòng, chống tệ nạn xã hội tại Thành phố Hồ Chí Minh đã đạt nhiều kết quả tích cực với hàng trăm buổi tuyên truyền và hàng chục nghìn người tham dự trong giai đoạn 2019-2023.
  • Đội ngũ cán bộ chuyên trách còn hạn chế về số lượng và kỹ năng, ảnh hưởng đến chất lượng phổ biến pháp luật.
  • Nội dung và hình thức phổ biến pháp luật cần được đổi mới, đa dạng hóa và cập nhật thường xuyên để phù hợp với từng nhóm đối tượng.
  • Cần tăng cường phối hợp liên ngành và bổ sung nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất để nâng cao hiệu quả công tác phổ biến pháp luật.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới phương pháp truyền thông, hoàn thiện nội dung và tăng cường phối hợp liên ngành trong giai đoạn 2025-2030.

Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các cơ quan quản lý nhà nước, cán bộ chuyên trách, giảng viên và sinh viên ngành luật, cũng như các tổ chức xã hội tham gia phòng, chống tệ nạn xã hội. Để tiếp tục phát huy hiệu quả, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong thời gian tới nhằm góp phần xây dựng xã hội an toàn, lành mạnh và phát triển bền vững.