Tổng quan nghiên cứu

Tiền Giang là một tỉnh nông nghiệp trọng điểm của vùng Đồng bằng Sông Cửu Long, với diện tích tự nhiên khoảng 251.061 ha, chiếm 0,79% diện tích cả nước và dân số gần 2 triệu người năm 2019. Kinh tế vườn là thế mạnh của tỉnh với nhiều sản phẩm trái cây có giá trị kinh tế cao như sầu riêng, thanh long, bưởi da xanh và đặc biệt là vú sữa Lò Rèn – một loại trái cây đặc sản đã được cấp nhãn hiệu hàng hóa tập thể và chỉ dẫn địa lý Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim. Thị trường tiêu thụ vú sữa Lò Rèn không chỉ trong nước mà còn mở rộng ra quốc tế, đặc biệt là xuất khẩu sang Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, sản xuất vú sữa tại Tiền Giang vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, chưa tập trung và hiệu quả chưa cao. Việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật và công nghệ mới còn hạn chế, sản xuất chủ yếu dựa trên kinh nghiệm truyền thống, thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ, làm giảm sức cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường. Ngoài ra, biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, hạn hán và cơ sở hạ tầng thủy lợi, giao thông chưa đồng bộ cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững của vùng chuyên canh vú sữa.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng phát triển vùng chuyên canh vú sữa Lò Rèn theo tiêu chuẩn GlobalG.P tại Tiền Giang, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển bền vững, nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị kinh tế của sản phẩm. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Tiền Giang, với dữ liệu sơ cấp thu thập từ tháng 10/2019 đến 4/2020 và dữ liệu thứ cấp từ năm 2016 đến 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương và người dân phát triển vùng chuyên canh vú sữa theo tiêu chuẩn quốc tế, góp phần nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết chuyên canh trong nông nghiệp: Chuyên canh là quá trình tập trung sản xuất một hoặc một số sản phẩm hàng hóa phù hợp với điều kiện tự nhiên và nhu cầu thị trường nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất. Khái niệm này được phân biệt rõ với độc canh, nhấn mạnh mục tiêu sản xuất hàng hóa tập trung, có quy mô lớn và bền vững.

  • Lý thuyết phát triển vùng chuyên canh cây ăn trái: Vùng chuyên canh là khu vực tập trung phát triển một hoặc vài loại cây trồng chủ lực dựa trên điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội nhằm tạo ra khối lượng sản phẩm lớn, chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài nước.

  • Tiêu chuẩn GlobalG.P (Good Agricultural Practice): Là bộ tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt toàn cầu, áp dụng cho sản xuất, thu hoạch và xử lý sau thu hoạch nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. GlobalG.P được công nhận rộng rãi trên thế giới và là điều kiện tiên quyết để sản phẩm nông nghiệp tiếp cận các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản.

Các khái niệm chính bao gồm: chuyên canh, vùng chuyên canh cây ăn trái, phát triển vùng bền vững, tiêu chuẩn GlobalG.P, và các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển vùng chuyên canh như điều kiện tự nhiên, vốn, lao động, khoa học kỹ thuật, thị trường tiêu thụ và chính sách hỗ trợ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo của Cục Thống kê tỉnh Tiền Giang, Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Trung tâm Khuyến nông, Chi cục Bảo vệ Thực vật, Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam, các văn bản pháp luật và tài liệu chuyên ngành từ năm 2016 đến 2019.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát trực tiếp khoảng 100 mẫu gồm 80 hộ nông dân trồng vú sữa Lò Rèn, 5 thương lái cấp một, 5 vựa thu mua sơ chế, 5 nhà bán sỉ và 5 cửa hàng bán lẻ tại xã Vĩnh Kim – vùng trọng điểm sản xuất vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalG.P. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia cũng được áp dụng để bổ sung thông tin định tính.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, tổng hợp, phân tích SWOT và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng, xác định các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển vùng chuyên canh vú sữa Lò Rèn theo tiêu chuẩn GlobalG.P. Cỡ mẫu khảo sát đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và năng suất vùng chuyên canh vú sữa Lò Rèn: Diện tích chuyên canh vú sữa Lò Rèn tại Tiền Giang đã tăng trưởng ổn định, với năng suất bình quân đạt khoảng 150-200 trái/cây theo độ tuổi. Sản lượng cung cấp ra thị trường chiếm khoảng 70% tổng sản lượng vú sữa của tỉnh, trong đó khoảng 30% sản phẩm đạt tiêu chuẩn GlobalG.P.

  2. Hiệu quả kinh tế và thu nhập của người dân: Thu nhập bình quân từ trồng vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalG.P cao hơn khoảng 20-25% so với sản xuất truyền thống do giá bán cao hơn và chi phí đầu vào được kiểm soát tốt hơn. Hiệu quả sử dụng vốn sản xuất cũng được cải thiện rõ rệt nhờ áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến và quản lý dịch hại hiệu quả.

  3. Ứng dụng khoa học công nghệ và tổ chức sản xuất: Khoảng 65% hộ nông dân đã áp dụng các tiến bộ kỹ thuật như bón phân cân đối, phòng trừ sâu bệnh theo hướng sinh học và sử dụng hệ thống tưới tiêu tiết kiệm. Tuy nhiên, mô hình tổ chức sản xuất còn manh mún, với chỉ khoảng 40% hộ tham gia hợp tác xã hoặc tổ hợp tác, hạn chế liên kết chuỗi giá trị.

  4. Thị trường tiêu thụ và liên kết chuỗi giá trị: Thị trường trong nước chiếm khoảng 80% sản lượng, còn lại là xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Hoa Kỳ và EU. Việc xây dựng thương hiệu và chuỗi giá trị còn yếu, dẫn đến tình trạng “được mùa mất giá” và khó kiểm soát chất lượng đầu ra.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu tập trung, chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả cho thấy việc áp dụng tiêu chuẩn GlobalG.P giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và khả năng tiếp cận thị trường xuất khẩu, nhưng đòi hỏi sự hỗ trợ đồng bộ về chính sách, kỹ thuật và thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hộ áp dụng kỹ thuật GlobalG.P theo năm, bảng so sánh năng suất và thu nhập giữa sản xuất theo tiêu chuẩn và truyền thống, cũng như sơ đồ chuỗi giá trị hiện tại và đề xuất cải tiến. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của tiêu chuẩn GlobalG.P trong phát triển vùng chuyên canh vú sữa Lò Rèn, đồng thời chỉ ra các điểm nghẽn cần giải quyết để phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển vùng chuyên canh: Đề xuất UBND tỉnh Tiền Giang ban hành các chính sách ưu đãi về vốn, thuế và hỗ trợ kỹ thuật nhằm khuyến khích người dân và doanh nghiệp đầu tư phát triển vùng chuyên canh vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalG.P. Thời gian thực hiện trong 2-3 năm tới.

  2. Quy hoạch tổng thể và phát triển hạ tầng kỹ thuật: Tổ chức quy hoạch lại vùng chuyên canh, tập trung đất đai, phát triển hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng và cơ sở chế biến nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm thiểu rủi ro thiên tai. Chủ thể thực hiện là các sở ngành liên quan phối hợp với địa phương, hoàn thành trong vòng 3 năm.

  3. Xây dựng mô hình tổ chức sản xuất và liên kết chuỗi giá trị: Khuyến khích thành lập hợp tác xã, tổ hợp tác và doanh nghiệp nông nghiệp để tăng cường liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ, nâng cao năng lực thương lượng và kiểm soát chất lượng sản phẩm. Thời gian triển khai từ năm 2021 đến 2025.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực: Tăng cường chuyển giao kỹ thuật, áp dụng công nghệ tưới tiêu tiết kiệm, quản lý dịch hại sinh học và kỹ thuật bảo quản sau thu hoạch. Đồng thời tổ chức đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho người lao động và cán bộ quản lý. Chủ thể là các viện nghiên cứu, trung tâm khuyến nông và các tổ chức đào tạo, thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về nông nghiệp và phát triển nông thôn: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển vùng chuyên canh và hỗ trợ kỹ thuật cho người dân.

  2. Hộ nông dân và hợp tác xã trồng vú sữa Lò Rèn: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật, mô hình tổ chức sản xuất và tiêu chuẩn GlobalG.P để nâng cao năng suất, chất lượng và thu nhập.

  3. Doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu nông sản: Tham khảo để phát triển chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm vú sữa đạt chuẩn quốc tế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, nông nghiệp: Nghiên cứu tham khảo về phát triển vùng chuyên canh cây ăn trái theo tiêu chuẩn GlobalG.P, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng kinh tế nông nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tiêu chuẩn GlobalG.P là gì và tại sao quan trọng với vùng chuyên canh vú sữa Lò Rèn?
    GlobalG.P là bộ tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt toàn cầu nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững. Áp dụng tiêu chuẩn này giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu thị trường xuất khẩu và tăng giá trị kinh tế cho người trồng.

  2. Hiện trạng sản xuất vú sữa Lò Rèn tại Tiền Giang như thế nào?
    Sản xuất còn manh mún, nhỏ lẻ với khoảng 30% diện tích áp dụng tiêu chuẩn GlobalG.P. Năng suất trung bình đạt 150-200 trái/cây, thu nhập từ sản xuất theo tiêu chuẩn cao hơn 20-25% so với truyền thống.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển vùng chuyên canh vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalG.P là gì?
    Bao gồm thiếu vốn đầu tư, quy mô sản xuất nhỏ, thiếu liên kết chuỗi giá trị, biến đổi khí hậu, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và thiếu thông tin thị trường tiêu thụ.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ vú sữa Lò Rèn?
    Xây dựng chính sách hỗ trợ, quy hoạch vùng chuyên canh, phát triển hạ tầng, tổ chức sản xuất theo mô hình hợp tác xã, ứng dụng khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.

  5. Ai là đối tượng chính hưởng lợi từ việc phát triển vùng chuyên canh vú sữa theo tiêu chuẩn GlobalG.P?
    Người nông dân, doanh nghiệp chế biến, cơ quan quản lý nhà nước và các nhà nghiên cứu đều được hưởng lợi thông qua nâng cao hiệu quả sản xuất, mở rộng thị trường và phát triển kinh tế bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển vùng chuyên canh cây ăn trái theo tiêu chuẩn GlobalG.P, tập trung vào vú sữa Lò Rèn tại Tiền Giang.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy vùng chuyên canh vú sữa đã phát triển nhưng còn nhiều hạn chế về quy mô, tổ chức sản xuất và liên kết chuỗi giá trị.
  • Nghiên cứu xác định các nhân tố ảnh hưởng quan trọng như vốn, kỹ thuật, thị trường và chính sách hỗ trợ.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về chính sách, quy hoạch, tổ chức sản xuất và ứng dụng khoa học công nghệ nhằm phát triển bền vững vùng chuyên canh vú sữa Lò Rèn.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường đào tạo và xây dựng hệ thống quản lý chất lượng để nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm trên thị trường quốc tế.

Hành động ngay hôm nay để góp phần phát triển vùng chuyên canh vú sữa Lò Rèn bền vững, nâng cao giá trị kinh tế và vị thế sản phẩm trên thị trường toàn cầu!