Tổng quan nghiên cứu

Du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Với sự gia tăng nhu cầu du lịch đa dạng và ngày càng cao của khách hàng, việc phát triển các loại hình du lịch mới, đặc biệt là du lịch sáng tạo, trở thành xu hướng tất yếu. Du lịch sáng tạo không chỉ mang lại trải nghiệm văn hóa sâu sắc mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương, đồng thời tạo ra nguồn thu nhập bền vững cho cộng đồng dân cư. Huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An, với diện tích tự nhiên 173.808,39 ha, dân số khoảng 70.000 người, là vùng đất giàu tiềm năng phát triển du lịch sáng tạo nhờ hệ sinh thái đa dạng, văn hóa đặc sắc của các dân tộc Thái, Đan Lai và các dân tộc anh em khác.

Nghiên cứu tập trung vào đánh giá tiềm năng, thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển du lịch sáng tạo tại huyện Con Cuông trong giai đoạn 2010-2023. Mục tiêu chính là làm rõ cơ sở lý luận về du lịch sáng tạo, phân tích điều kiện cung - cầu, đánh giá thực trạng phát triển và đề xuất các định hướng chiến lược nhằm đa dạng hóa sản phẩm du lịch, nâng cao trải nghiệm khách du lịch và phát triển bền vững cộng đồng địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác hiệu quả tài nguyên văn hóa, thiên nhiên và nâng cao năng lực cạnh tranh của du lịch Con Cuông trên bản đồ du lịch quốc gia và quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về du lịch sáng tạo, bao gồm:

  • Lý thuyết du lịch sáng tạo: Du lịch sáng tạo được định nghĩa là loại hình du lịch văn hóa, trong đó khách du lịch tham gia tích cực vào các hoạt động trải nghiệm, học hỏi và sáng tạo dựa trên tài nguyên văn hóa địa phương, nhằm phát triển tiềm năng sáng tạo cá nhân và cộng đồng (Richards & Raymond, 2000; Roussin, 2010). Du lịch sáng tạo nhấn mạnh sự tương tác giữa khách du lịch và cộng đồng địa phương, tạo ra trải nghiệm chân thực và giá trị mới về vật chất và tinh thần.

  • Mô hình phát triển du lịch sáng tạo dựa trên cộng đồng: Mô hình này tập trung vào sự tham gia của cộng đồng địa phương trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch sáng tạo như nghề thủ công, ẩm thực, lễ hội truyền thống, nhằm tạo ra nguồn thu nhập bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống.

  • Khái niệm sáng tạo: Sáng tạo được hiểu là quá trình tạo ra cái mới có giá trị, không chỉ là đổi mới về mặt hình thức mà còn giải quyết các vấn đề thực tiễn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội (L. Đức Uy, Torance, Lavsa). Trong du lịch, sáng tạo là hoạt động phát triển sản phẩm và dịch vụ mới dựa trên tài nguyên văn hóa và thiên nhiên đặc trưng của điểm đến.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: du lịch sáng tạo, tài nguyên du lịch sáng tạo, sản phẩm du lịch sáng tạo, cộng đồng địa phương, trải nghiệm du lịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng với các bước cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, báo cáo ngành, chính sách phát triển du lịch, các công trình nghiên cứu về du lịch sáng tạo giai đoạn 2010-2023.
    • Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực địa tại huyện Con Cuông trong tháng 4 và 5 năm 2023, với cỡ mẫu 250 khách du lịch nội địa, sử dụng bảng hỏi và phỏng vấn sâu với các chuyên gia, cán bộ quản lý du lịch địa phương.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khách du lịch được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên tại các điểm du lịch trọng điểm như bản Nưa, bản Khe Rạn, bản Xiéng, Vườn quốc gia Pù Mát, thác Khe Kèm nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm khách khác nhau.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích định lượng sử dụng thống kê mô tả để đánh giá cơ cấu khách, mức độ hài lòng, nhu cầu tham gia các hoạt động du lịch sáng tạo.
    • Phân tích định tính dựa trên phỏng vấn chuyên gia, quan sát thực tế để đánh giá tiềm năng, thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển.
    • So sánh kinh nghiệm phát triển du lịch sáng tạo tại các tỉnh Thái Lan, Nhật Bản và một số địa phương Việt Nam để rút ra bài học phù hợp với điều kiện Con Cuông.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập và tổng hợp tài liệu: 2010-2023
    • Khảo sát thực địa và thu thập dữ liệu sơ cấp: tháng 4-5/2023
    • Phân tích dữ liệu và viết luận văn: 6 tháng cuối năm 2023

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng tài nguyên du lịch sáng tạo phong phú: Huyện Con Cuông sở hữu hệ sinh thái đa dạng với rừng nguyên sinh, thác nước, hang động, cùng cộng đồng dân tộc Thái, Đan Lai giữ gìn nhiều giá trị văn hóa truyền thống. Có hơn 3 làng nghề truyền thống được công nhận cấp tỉnh như dệt thổ cẩm, mây tre đan, rượu men lá. Các sản phẩm thủ công truyền thống và ẩm thực đặc sắc như gà đồi, cá Lăng, xôi ngũ sắc tạo nên nguồn tài nguyên du lịch sáng tạo đa dạng.

  2. Nguồn nhân lực du lịch sáng tạo còn hạn chế: Mặc dù có nhiều nghệ nhân và thợ lành nghề, nhưng phần lớn chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng phục vụ du lịch. Khoảng 20 học viên tham gia các lớp tập huấn nghề dệt thổ cẩm và đan lát, tuy nhiên các công đoạn truyền thống như nhuộm vải, quay sợi chưa được phục hồi hoàn chỉnh. Nguồn nhân lực chuyên nghiệp trong lĩnh vực du lịch sáng tạo chiếm tỷ lệ thấp, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và dịch vụ.

  3. Nhu cầu và mức độ hài lòng của khách du lịch đối với du lịch sáng tạo: Khảo sát 250 khách du lịch cho thấy khoảng 75% khách đánh giá cao trải nghiệm văn hóa và các hoạt động sáng tạo tại điểm đến. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% khách tham gia các hoạt động trải nghiệm như học dệt thổ cẩm, học nấu ăn truyền thống. Mức độ hài lòng về dịch vụ vui chơi giải trí đạt trung bình 80%, cho thấy còn nhiều tiềm năng để nâng cao chất lượng dịch vụ.

  4. Hạn chế về cơ sở hạ tầng và chính sách hỗ trợ: Cơ sở vật chất phục vụ du lịch như đường giao thông, nhà nghỉ, điểm tham quan còn thiếu đồng bộ. Chính sách phát triển du lịch sáng tạo chưa được cụ thể hóa, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và cộng đồng địa phương. Việc quảng bá, xúc tiến du lịch sáng tạo còn hạn chế, chưa khai thác hiệu quả các kênh truyền thông hiện đại.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện trên cho thấy huyện Con Cuông có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch sáng tạo, đặc biệt là tài nguyên văn hóa và thiên nhiên phong phú. So với các mô hình thành công ở Thái Lan và Nhật Bản, Con Cuông cần tập trung phát huy vai trò của cộng đồng địa phương trong việc bảo tồn và phát triển sản phẩm du lịch sáng tạo. Việc đào tạo nguồn nhân lực chuyên nghiệp và nâng cao kỹ năng phục vụ là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng trải nghiệm khách du lịch.

Hạn chế về cơ sở hạ tầng và chính sách hỗ trợ là những rào cản lớn cần được khắc phục. Kinh nghiệm từ các quốc gia cho thấy sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng là yếu tố quyết định thành công. Việc xây dựng các sản phẩm du lịch sáng tạo đặc trưng, độc đáo, kết hợp với quảng bá hiệu quả sẽ giúp Con Cuông tạo dấu ấn riêng trên thị trường du lịch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ về cơ cấu khách du lịch theo độ tuổi, giới tính, mức độ hài lòng và tỷ lệ tham gia các hoạt động trải nghiệm, cũng như bảng tổng hợp các sản phẩm du lịch sáng tạo hiện có và tiềm năng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống sản phẩm du lịch sáng tạo đặc trưng: Phát triển các sản phẩm dựa trên làng nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, mây tre đan, rượu men lá kết hợp trải nghiệm học hỏi, tham gia trực tiếp của khách du lịch. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách tham gia hoạt động trải nghiệm lên 60% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các hợp tác xã làng nghề, doanh nghiệp du lịch.

  2. Đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch sáng tạo: Tổ chức các lớp đào tạo kỹ năng phục vụ, kỹ thuật chế biến ẩm thực, hướng dẫn viên du lịch sáng tạo cho người dân địa phương và nghệ nhân. Mục tiêu đào tạo ít nhất 100 người trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch tỉnh, các trường đào tạo nghề, tổ chức phi chính phủ.

  3. Cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch: Đầu tư nâng cấp đường giao thông, cơ sở lưu trú, điểm tham quan, trang thiết bị phục vụ du lịch sáng tạo. Mục tiêu hoàn thiện hạ tầng cơ bản tại 5 điểm du lịch trọng điểm trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các nhà đầu tư, chính quyền địa phương.

  4. Tăng cường công tác quảng bá, xúc tiến du lịch sáng tạo: Xây dựng chiến lược truyền thông đa kênh, tổ chức các sự kiện, lễ hội văn hóa đặc sắc nhằm thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Mục tiêu tăng lượng khách du lịch sáng tạo lên 30% mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch, Trung tâm xúc tiến du lịch, các doanh nghiệp truyền thông.

  5. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương: Tạo điều kiện cho cộng đồng dân cư tham gia quản lý, phát triển sản phẩm du lịch sáng tạo, bảo tồn văn hóa truyền thống và môi trường sinh thái. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức cộng đồng, các dự án phát triển bền vững.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng các chính sách phát triển du lịch sáng tạo phù hợp với điều kiện địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển ngành du lịch.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư du lịch: Thông tin về tiềm năng, sản phẩm và nhu cầu khách du lịch giúp doanh nghiệp định hướng đầu tư, phát triển sản phẩm mới, nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng thị trường.

  3. Cộng đồng dân cư địa phương và nghệ nhân: Luận văn giúp cộng đồng hiểu rõ vai trò và lợi ích khi tham gia phát triển du lịch sáng tạo, từ đó tăng cường sự tham gia, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành du lịch, văn hóa: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng phát triển du lịch sáng tạo tại một địa phương cụ thể, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và phát triển học thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch sáng tạo khác gì so với du lịch truyền thống?
    Du lịch sáng tạo nhấn mạnh sự tham gia tích cực của khách du lịch vào các hoạt động trải nghiệm, học hỏi và sáng tạo dựa trên văn hóa địa phương, thay vì chỉ tham quan, thưởng ngoạn như du lịch truyền thống. Ví dụ, khách có thể học dệt thổ cẩm hoặc nấu ăn truyền thống tại điểm đến.

  2. Tại sao huyện Con Cuông phù hợp để phát triển du lịch sáng tạo?
    Con Cuông có hệ sinh thái đa dạng, nhiều làng nghề truyền thống và cộng đồng dân tộc giữ gìn văn hóa đặc sắc. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển các sản phẩm du lịch sáng tạo độc đáo, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển du lịch sáng tạo tại Con Cuông là gì?
    Khó khăn gồm nguồn nhân lực chưa chuyên nghiệp, cơ sở hạ tầng hạn chế, chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ và công tác quảng bá còn yếu. Ngoài ra, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống cần sự tham gia tích cực hơn của cộng đồng.

  4. Làm thế nào để nâng cao trải nghiệm khách du lịch sáng tạo?
    Cần phát triển các sản phẩm trải nghiệm đa dạng, đào tạo nhân lực phục vụ chuyên nghiệp, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường quảng bá. Ví dụ, tổ chức các lớp học nghề thủ công, tour trải nghiệm văn hóa, lễ hội truyền thống hấp dẫn.

  5. Vai trò của cộng đồng địa phương trong du lịch sáng tạo là gì?
    Cộng đồng địa phương là chủ thể tạo ra sản phẩm, bảo tồn văn hóa và môi trường, đồng thời cung cấp dịch vụ du lịch. Sự tham gia tích cực của cộng đồng giúp phát triển du lịch bền vững, nâng cao thu nhập và giữ gìn bản sắc văn hóa.

Kết luận

  • Du lịch sáng tạo là loại hình du lịch văn hóa mới, mang lại trải nghiệm sâu sắc và giá trị bền vững cho khách du lịch và cộng đồng địa phương.
  • Huyện Con Cuông có tiềm năng lớn phát triển du lịch sáng tạo nhờ tài nguyên thiên nhiên, văn hóa đặc sắc và các làng nghề truyền thống.
  • Nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng và chính sách hỗ trợ là những yếu tố cần được cải thiện để phát triển hiệu quả du lịch sáng tạo tại địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về phát triển sản phẩm, đào tạo nhân lực, đầu tư hạ tầng và quảng bá nhằm nâng cao chất lượng và sức hấp dẫn của du lịch sáng tạo.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch bền vững tại Con Cuông, góp phần nâng cao đời sống cộng đồng và bảo tồn văn hóa truyền thống.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh chiến lược phát triển du lịch sáng tạo phù hợp với thực tiễn.