Tổng quan nghiên cứu

Phát triển du lịch cộng đồng (DLCĐ) tại thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, đã trở thành một trong những động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn 2015-2020. Với tổng diện tích tự nhiên 61,71 km², Hội An sở hữu nhiều tài nguyên du lịch đa dạng, bao gồm khu phố cổ được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới và cụm đảo Cù Lao Chàm với hệ sinh thái phong phú. Trong giai đoạn này, tổng lượng khách du lịch đến Hội An tăng bình quân 26,5%/năm, đạt 16,6 triệu lượt, trong đó khách lưu trú tăng 20,31%/năm, đạt 6,1 triệu lượt. Tuy nhiên, dịch bệnh Covid-19 năm 2020 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành du lịch, làm giảm mạnh các chỉ tiêu về khách du lịch.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng thực thi chính sách phát triển DLCĐ tại Hội An, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn thành phố Hội An, giai đoạn từ 2015 đến 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển du lịch bền vững, bảo tồn văn hóa và môi trường, đồng thời nâng cao đời sống cộng đồng dân cư địa phương thông qua các hoạt động du lịch.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng lý thuyết về phát triển du lịch cộng đồng và thực thi chính sách công. Du lịch cộng đồng được hiểu là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý, tổ chức và hưởng lợi, đồng thời có trách nhiệm bảo vệ tài nguyên và bản sắc văn hóa. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Du lịch cộng đồng: Mô hình phát triển du lịch dựa trên sự tham gia chủ động của cộng đồng, tạo ra lợi ích kinh tế, xã hội và bảo tồn môi trường.
  • Thực thi chính sách công: Quá trình biến các chính sách thành kết quả thực tế thông qua hoạt động tổ chức, phối hợp của các chủ thể chính trị và cộng đồng.
  • Phát triển bền vững: Đảm bảo cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch.

Khung lý thuyết còn bao gồm các mô hình quản lý du lịch cộng đồng tại các địa phương như huyện Nam Đông và A Lưới (Thừa Thiên Huế), làm cơ sở so sánh và rút ra bài học kinh nghiệm cho Hội An.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và khảo sát thực địa:

  • Nguồn dữ liệu: Báo cáo, thống kê của chính quyền địa phương, tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, các văn bản pháp luật liên quan đến phát triển DLCĐ.
  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh số liệu, phân tích chính sách, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, người dân và doanh nghiệp du lịch.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát tại các điểm du lịch cộng đồng tiêu biểu như làng rau Trà Quế, Cù Lao Chàm, với sự tham gia của hơn 1.600 lao động được đào tạo nghề du lịch.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2015-2020, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Phương pháp khảo sát thực địa và phỏng vấn sâu giúp thu thập thông tin đa chiều, phản ánh chính xác thực trạng và nhu cầu của cộng đồng địa phương trong phát triển DLCĐ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng khách du lịch và doanh thu: Bình quân giai đoạn 2016-2019, tổng lượng khách đến Hội An tăng 26,5%/năm, đạt 16,6 triệu lượt; tổng lượt khách lưu trú tăng 20,31%/năm, đạt 6,1 triệu lượt; doanh thu ngành du lịch tăng bình quân 23,47%/năm, đạt 12,82 tỷ đồng. Tuy nhiên, năm 2020 do Covid-19, các chỉ tiêu này giảm mạnh nhưng vẫn đạt mục tiêu chung của giai đoạn.

  2. Phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ: Toàn thành phố có 800 cơ sở lưu trú với 12.216 phòng, hệ thống bến bãi, cầu cảng, nhà vệ sinh công cộng được đầu tư nâng cấp. Một số điểm du lịch cộng đồng như làng rau Trà Quế bán trên 20.000 vé tham quan mỗi năm, tuy nhiên phương pháp bán vé còn lỏng lẻo, chưa khai thác hết tiềm năng.

  3. Nguồn nhân lực và đào tạo: Gần 1.645 lao động được đào tạo nghề du lịch, tập trung vào nghiệp vụ nhà hàng, quản trị khách sạn, kỹ thuật pha chế, chế biến món ăn và hướng dẫn viên. Các lớp tập huấn kỹ năng giao tiếp, ngoại ngữ và kiến thức văn hóa địa phương được tổ chức thường xuyên.

  4. Quản lý và thực thi chính sách: UBND thành phố đã phân công rõ ràng nhiệm vụ cho các phòng ban, ban quản lý, tổ chức đoàn thể và doanh nghiệp trong việc triển khai, giám sát và quảng bá du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa các bên còn hạn chế, một số điểm DLCĐ hoạt động manh mún, chưa có sự liên kết chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Các số liệu tăng trưởng khách du lịch và doanh thu cho thấy chính sách phát triển DLCĐ tại Hội An đã tạo ra hiệu quả tích cực, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch và nâng cao thu nhập cho cộng đồng. Việc đầu tư cơ sở hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực là những yếu tố then chốt giúp nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách hàng.

Tuy nhiên, hạn chế trong quản lý, phối hợp và cơ chế hỗ trợ khiến một số điểm DLCĐ chưa phát huy hết tiềm năng. So với các mô hình thành công tại huyện Nam Đông và A Lưới, Hội An cần tăng cường quy hoạch, đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao năng lực quản lý cộng đồng. Việc cải thiện phương pháp bán vé và quản lý khách tham quan tại làng rau Trà Quế là ví dụ điển hình cho việc cần đổi mới để tăng hiệu quả kinh tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng khách du lịch, bảng so sánh số lượng vé bán ra và doanh thu tại các điểm DLCĐ, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý để minh họa sự phân công nhiệm vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quy hoạch và quản lý điểm du lịch cộng đồng

    • Xây dựng quy hoạch chi tiết cho từng điểm DLCĐ, bảo tồn bản sắc văn hóa và môi trường tự nhiên.
    • Thành lập Ban Quản lý chuyên trách tại các điểm, ban hành nội quy, quy chế hoạt động và cơ chế phân chia lợi ích công bằng.
    • Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: UBND thành phố, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

  2. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ du lịch cộng đồng

    • Phát triển các sản phẩm trải nghiệm phong phú như du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp, du lịch văn hóa, làng nghề truyền thống.
    • Tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội đặc sắc để thu hút khách và kéo dài thời gian lưu trú.
    • Thời gian thực hiện: 2-3 năm; Chủ thể: Doanh nghiệp du lịch, cộng đồng dân cư, chính quyền địa phương.

  3. Nâng cao năng lực nguồn nhân lực và đào tạo chuyên sâu

    • Mở rộng các khóa đào tạo kỹ năng phục vụ, giao tiếp, ngoại ngữ và kiến thức văn hóa địa phương cho người dân làm du lịch.
    • Hỗ trợ vay vốn ưu đãi để người dân đầu tư phát triển dịch vụ lưu trú, ăn uống, hướng dẫn du lịch.
    • Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Phòng Lao động Thương binh và Xã hội, các cơ sở đào tạo.

  4. Tăng cường quảng bá, xúc tiến và liên kết phát triển du lịch

    • Đẩy mạnh quảng bá trên các phương tiện truyền thông, tổ chức famtrip, presstrip để thu hút khách quốc tế và trong nước.
    • Xây dựng liên kết giữa các điểm DLCĐ, doanh nghiệp lữ hành và các ngành liên quan để tạo chuỗi giá trị du lịch.
    • Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Hiệp hội Du lịch, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển kinh tế xã hội

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách phát triển DLCĐ hiệu quả, phù hợp với thực tiễn địa phương.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển du lịch bền vững, phân bổ nguồn lực hợp lý.

  2. Doanh nghiệp du lịch và lữ hành

    • Lợi ích: Hiểu rõ tiềm năng, hạn chế và cơ hội phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng tại Hội An để đầu tư và khai thác hiệu quả.
    • Use case: Thiết kế tour du lịch trải nghiệm, hợp tác với cộng đồng địa phương.

  3. Cộng đồng dân cư và các tổ chức hợp tác xã du lịch

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý và phục vụ khách du lịch, đồng thời biết cách tham gia và hưởng lợi từ phát triển DLCĐ.
    • Use case: Tổ chức hoạt động du lịch, quản lý điểm du lịch cộng đồng.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành du lịch, chính sách công

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích chính sách và các giải pháp phát triển du lịch cộng đồng.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, bài báo khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
    Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do cộng đồng địa phương quản lý và hưởng lợi, bảo tồn tài nguyên và văn hóa. Đặc điểm nổi bật là sự tham gia chủ động của người dân, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

  2. Tại sao phát triển du lịch cộng đồng lại quan trọng đối với Hội An?
    Hội An có tài nguyên văn hóa và thiên nhiên phong phú, phát triển DLCĐ giúp bảo tồn di sản, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân và đa dạng hóa sản phẩm du lịch.

  3. Những khó khăn chính trong thực thi chính sách phát triển DLCĐ tại Hội An là gì?
    Bao gồm quản lý chưa chặt chẽ, phối hợp giữa các bên còn hạn chế, nguồn lực đầu tư chưa đồng bộ, và sự tham gia của cộng đồng còn manh mún, tự phát.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách phát triển DLCĐ?
    Cần tăng cường quy hoạch, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao năng lực nguồn nhân lực, cải thiện cơ sở hạ tầng và đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến du lịch.

  5. Các mô hình du lịch cộng đồng thành công ở địa phương khác có thể áp dụng cho Hội An không?
    Có thể áp dụng các bài học từ huyện Nam Đông và A Lưới như quy hoạch chi tiết, hỗ trợ đào tạo, phát triển sản phẩm đặc trưng và liên kết vùng để nâng cao hiệu quả phát triển DLCĐ tại Hội An.

Kết luận

  • Phát triển du lịch cộng đồng tại Hội An đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tốc độ tăng trưởng khách du lịch bình quân 26,5%/năm giai đoạn 2016-2019.
  • Cơ sở hạ tầng, dịch vụ và nguồn nhân lực du lịch được đầu tư nâng cao, góp phần đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao chất lượng trải nghiệm khách.
  • Thực thi chính sách phát triển DLCĐ còn tồn tại hạn chế về quản lý, phối hợp và cơ chế hỗ trợ, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển bền vững.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm quy hoạch, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao năng lực nhân lực và tăng cường quảng bá, xúc tiến du lịch.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương tiếp tục phát triển du lịch cộng đồng bền vững trong giai đoạn tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và cộng đồng cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách để phát huy tối đa tiềm năng du lịch cộng đồng tại Hội An.