Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, giáo dục đóng vai trò then chốt trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, với mạng lưới 23 trường tiểu học và 17 trường trung học cơ sở, đang đối mặt với thách thức phát triển đội ngũ viên chức quản lý (VCQL) theo chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông. Năm học 2021-2022, tổng số học sinh tiểu học là 13.844 em, trung học cơ sở là 8.523 em, với tỉ lệ giáo viên trên lớp tiểu học khoảng 1,40 và trung học cơ sở 1,93, cho thấy nhu cầu nâng cao năng lực quản lý là cấp thiết.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ VCQL các trường tiểu học và trung học cơ sở huyện Núi Thành theo chuẩn hiệu trưởng, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào đội ngũ hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường trên địa bàn huyện, dựa trên dữ liệu thu thập từ 180 cán bộ quản lý và giáo viên tại 40 trường.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng đội ngũ quản lý giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông, đồng thời hỗ trợ huyện Núi Thành phát triển bền vững nguồn nhân lực giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và hiệu quả quản lý nhà trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực giáo dục để đạt mục tiêu phát triển giáo dục đào tạo thế hệ trẻ. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng cơ bản: hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết phát triển nguồn nhân lực: Theo mô hình của Leonard Nadle, phát triển nguồn nhân lực là quá trình tăng về số lượng, nâng cao chất lượng và điều chỉnh cơ cấu nguồn nhân lực phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Đội ngũ VCQL được xem là nguồn nhân lực chất lượng cao, cần được phát triển đồng bộ về quy mô, chất lượng và cơ cấu.

  • Chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông: Được quy định tại Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT, chuẩn hiệu trưởng gồm 5 tiêu chuẩn với 18 tiêu chí, tập trung vào phẩm chất nghề nghiệp, năng lực quản trị nhà trường, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội, và sử dụng ngoại ngữ, công nghệ thông tin.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, viên chức quản lý, phát triển đội ngũ VCQL theo chuẩn hiệu trưởng, quy hoạch, tuyển chọn, đào tạo bồi dưỡng, đánh giá và tạo môi trường phát triển.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, chỉ thị, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về giáo dục; tài liệu khoa học, sách giáo trình quản lý giáo dục; dữ liệu khảo sát thực trạng tại 40 trường tiểu học và trung học cơ sở huyện Núi Thành; ý kiến chuyên gia và cán bộ quản lý giáo dục địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về quy mô, cơ cấu, trình độ đội ngũ VCQL; phân tích định tính các yếu tố ảnh hưởng và thực trạng công tác phát triển đội ngũ; áp dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi với 180 đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý và giáo viên.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng giai đoạn 2015-2020, phân tích dữ liệu năm học 2018-2019 đến 2021-2022, đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ VCQL giai đoạn 2020-2025.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 180 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn huyện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và cơ cấu đội ngũ VCQL: Đội ngũ VCQL các trường tiểu học và trung học cơ sở huyện Núi Thành tương đối đủ về số lượng với 138 cán bộ quản lý trong năm học 2020-2021, trong đó độ tuổi trung bình từ 38 đến 45 tuổi. Tuy nhiên, có khoảng 6% VCQL chưa đạt chuẩn trình độ đào tạo theo Luật Giáo dục 2019, với 5 VCQL chưa có trình độ cao đẳng trở lên và 2 người chưa qua đào tạo nghiệp vụ quản lý.

  2. Chất lượng đội ngũ VCQL: Tỉ lệ VCQL đạt chuẩn theo quy định đạt khoảng 94%, trong đó 100% cán bộ được đánh giá có năng lực quản lý khá và xuất sắc, không có trường hợp không hoàn thành nhiệm vụ. Tuy nhiên, khả năng sử dụng ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

  3. Thực trạng công tác quy hoạch và tuyển chọn: Công tác quy hoạch đội ngũ VCQL được thực hiện theo hướng “động” và “mở”, tuy nhiên việc quy hoạch chưa thực sự đồng bộ và chưa chú trọng đúng mức đến đội ngũ trẻ và nữ giới. Quy trình tuyển chọn, bổ nhiệm được thực hiện dân chủ, công khai nhưng còn tồn tại hạn chế về chính sách đãi ngộ và thu nhập chưa tương xứng.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng và đánh giá: Công tác đào tạo, bồi dưỡng VCQL được chú trọng với nhiều hình thức như bồi dưỡng thường xuyên, chuyên đề và tự học. Tuy nhiên, vẫn còn 2 VCQL chưa được bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý. Việc đánh giá theo chuẩn hiệu trưởng được thực hiện đầy đủ với chu kỳ 2 năm, tạo điều kiện cho VCQL tự hoàn thiện năng lực.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đội ngũ VCQL huyện Núi Thành đã có những chuyển biến tích cực về số lượng và chất lượng, phù hợp với yêu cầu phát triển giáo dục địa phương. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong quy hoạch và hạn chế về đào tạo chuyên sâu, đặc biệt về kỹ năng công nghệ và ngoại ngữ, là những điểm cần khắc phục.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phát triển đội ngũ VCQL theo chuẩn hiệu trưởng là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, quản trị nhà trường. Các nước phát triển như Hoa Kỳ, Nhật Bản cũng nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong đổi mới giáo dục và phát triển năng lực giáo viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ VCQL đạt chuẩn theo năm học, bảng phân bố độ tuổi và trình độ, cũng như biểu đồ đánh giá năng lực quản lý theo các tiêu chí chuẩn hiệu trưởng. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển đội ngũ VCQL.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ VCQL đồng bộ và linh hoạt: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Núi Thành cần xây dựng kế hoạch quy hoạch chi tiết, chú trọng phát triển đội ngũ trẻ, nữ giới và cán bộ có năng lực quản lý cao. Thời gian thực hiện từ 2023 đến 2025, nhằm đảm bảo nguồn nhân lực kế cận chất lượng.

  2. Đổi mới công tác tuyển chọn, bổ nhiệm và sử dụng VCQL: Áp dụng quy trình tuyển chọn công khai, minh bạch, dựa trên đánh giá năng lực và phẩm chất nghề nghiệp. Tăng cường kiểm tra, đánh giá sau bổ nhiệm để đảm bảo hiệu quả công tác quản lý. Chủ thể thực hiện là Phòng GD&ĐT phối hợp với các cấp ủy Đảng địa phương.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng và tự bồi dưỡng VCQL: Xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý giáo dục, kỹ năng lãnh đạo, sử dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ. Tổ chức các lớp bồi dưỡng định kỳ và khuyến khích tự học, tự nghiên cứu. Thời gian triển khai từ 2023, liên tục cập nhật nội dung phù hợp với đổi mới giáo dục.

  4. Hoàn thiện chính sách đãi ngộ và tạo môi trường làm việc thuận lợi: Đề xuất chính sách phụ cấp, khen thưởng, kỷ luật phù hợp nhằm khuyến khích VCQL phát huy năng lực. Cải thiện điều kiện làm việc, trang thiết bị hỗ trợ quản lý hiện đại. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp với Phòng GD&ĐT, thời gian thực hiện từ 2023 đến 2025.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ theo chuẩn hiệu trưởng, đảm bảo tính khách quan, công khai và hiệu quả. Sử dụng kết quả đánh giá làm căn cứ cho công tác quy hoạch, đào tạo và bổ nhiệm. Thực hiện liên tục trong giai đoạn 2023-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục địa phương: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp phát triển đội ngũ VCQL, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực quản lý giáo dục phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển đội ngũ VCQL theo chuẩn hiệu trưởng, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  3. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và trung ương: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, quy định và chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ quản lý giáo dục nhằm nâng cao chất lượng quản lý nhà trường.

  4. Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường tiểu học và trung học cơ sở: Giúp nhận thức rõ yêu cầu chuẩn hiệu trưởng, từ đó tự đánh giá, nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông gồm những tiêu chuẩn nào?
    Chuẩn hiệu trưởng gồm 5 tiêu chuẩn chính: phẩm chất nghề nghiệp, năng lực quản trị nhà trường, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội, và sử dụng ngoại ngữ cùng công nghệ thông tin, với tổng cộng 18 tiêu chí cụ thể.

  2. Tại sao phát triển đội ngũ viên chức quản lý lại quan trọng đối với giáo dục phổ thông?
    Đội ngũ VCQL là nhân tố quyết định chất lượng quản lý và hiệu quả giáo dục. Phát triển đội ngũ này giúp nâng cao năng lực lãnh đạo, đổi mới phương pháp quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu, điều tra bằng phiếu hỏi với 180 cán bộ quản lý và giáo viên, phân tích thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  4. Những khó khăn chính trong phát triển đội ngũ VCQL tại huyện Núi Thành là gì?
    Khó khăn gồm: một số VCQL chưa đạt chuẩn trình độ đào tạo, hạn chế về kỹ năng công nghệ thông tin và ngoại ngữ, công tác quy hoạch chưa đồng bộ, chính sách đãi ngộ chưa tương xứng, và điều kiện làm việc còn hạn chế.

  5. Các biện pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ VCQL là gì?
    Bao gồm xây dựng quy hoạch đồng bộ, đổi mới tuyển chọn và bổ nhiệm, tăng cường đào tạo bồi dưỡng, hoàn thiện chính sách đãi ngộ, tạo môi trường làm việc thuận lợi, và tăng cường kiểm tra, đánh giá định kỳ theo chuẩn hiệu trưởng.

Kết luận

  • Đội ngũ viên chức quản lý các trường tiểu học và trung học cơ sở huyện Núi Thành đã có sự phát triển tích cực về số lượng và chất lượng, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về trình độ và kỹ năng quản lý.
  • Việc phát triển đội ngũ VCQL theo chuẩn hiệu trưởng là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, quản trị nhà trường trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.
  • Các biện pháp phát triển đội ngũ VCQL cần được thực hiện đồng bộ, bao gồm quy hoạch, tuyển chọn, đào tạo bồi dưỡng, chính sách đãi ngộ và kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho công tác quản lý giáo dục địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục huyện Núi Thành triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025 để đạt hiệu quả phát triển đội ngũ VCQL bền vững.

Các đơn vị liên quan cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công trách nhiệm cụ thể và tổ chức thực hiện nghiêm túc các biện pháp phát triển đội ngũ VCQL nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông và phát triển bền vững giáo dục địa phương.