Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, phát triển đội ngũ viên chức quản lý (VCQL) các trường trung học phổ thông (THPT) là nhiệm vụ cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tỉnh Quảng Nam hiện có 50 trường THPT công lập với đội ngũ VCQL đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức, quản lý và điều hành các hoạt động giáo dục. Tuy nhiên, khảo sát thực trạng từ năm học 2019-2020 đến 2020-2021 cho thấy, mặc dù đội ngũ VCQL cơ bản đáp ứng chuẩn trình độ đào tạo theo quy định, vẫn còn tồn tại hạn chế như tính chuyên nghiệp chưa cao, ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, và một bộ phận chưa thực sự tâm huyết với nghề nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ VCQL các trường THPT tỉnh Quảng Nam theo chuẩn hiệu trưởng, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển phù hợp, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 50 trường THPT công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Nam trong giai đoạn 2018-2021, với trọng tâm là các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý giáo dục.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ VCQL theo chuẩn hiệu trưởng, đồng thời mang ý nghĩa thực tiễn khi cung cấp các giải pháp thiết thực giúp nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý, góp phần thúc đẩy đổi mới giáo dục tại các trường THPT tỉnh Quảng Nam. Kết quả nghiên cứu cũng có thể làm tài liệu tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục một cách hiệu quả. Quản lý nhà trường là hệ thống các tác động hợp quy luật nhằm điều hành các hoạt động giáo dục, học tập và rèn luyện trong nhà trường.

  • Lý thuyết phát triển đội ngũ viên chức quản lý: Phát triển đội ngũ VCQL là quá trình quy hoạch, xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, bổ nhiệm và tạo môi trường thuận lợi để đội ngũ này phát triển về số lượng, chất lượng và cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, viên chức quản lý, phát triển đội ngũ VCQL, chuẩn hiệu trưởng, và các tiêu chuẩn phẩm chất, năng lực theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, tài liệu lý luận về quản lý giáo dục, chuẩn hiệu trưởng, các nghị quyết, chính sách của Đảng và Nhà nước; đồng thời khảo sát thực trạng tại 50 trường THPT tỉnh Quảng Nam.

  • Phương pháp khảo sát: Sử dụng phiếu hỏi với 150 giáo viên và 130 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng) để thu thập thông tin về nhận thức, công tác quy hoạch, tuyển chọn, đào tạo, đánh giá và chính sách đối với đội ngũ VCQL.

  • Phương pháp quan sát: Thu thập thông tin thực tế về hoạt động quản lý và phát triển đội ngũ VCQL tại các trường.

  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến đánh giá về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ VCQL.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu khảo sát, tính toán tần suất, tỷ lệ và điểm trung bình, từ đó xây dựng các bảng biểu và sơ đồ minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu trong giai đoạn năm học 2019-2020 đến 2020-2021; phân tích và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng phát triển đội ngũ VCQL: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá công tác phát triển đội ngũ VCQL theo chuẩn hiệu trưởng là rất quan trọng và cần thiết cho đổi mới giáo dục.

  2. Thực trạng quy hoạch và tuyển chọn: Chỉ khoảng 60% trường THPT có kế hoạch quy hoạch phát triển đội ngũ VCQL chặt chẽ, khoa học. Công tác tuyển chọn, bổ nhiệm còn mang tính hình thức, chưa thực sự dựa trên năng lực và phẩm chất theo chuẩn hiệu trưởng.

  3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực: Khoảng 70% cán bộ quản lý được đào tạo, bồi dưỡng theo hướng chuẩn hóa, nhưng vẫn còn 30% chưa được tham gia đầy đủ các khóa đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ quản lý.

  4. Kiểm tra, đánh giá và chính sách đãi ngộ: Công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng đội ngũ VCQL được thực hiện thường xuyên nhưng chưa đồng bộ và thiếu hệ thống tiêu chuẩn khoa học. Chế độ chính sách đãi ngộ chưa thực sự tạo động lực mạnh mẽ, còn tồn tại sự chưa công bằng trong áp dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát phản ánh thực trạng phát triển đội ngũ VCQL các trường THPT tỉnh Quảng Nam còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác quy hoạch, tuyển chọn và đào tạo bồi dưỡng. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức chưa đồng đều giữa các cấp quản lý, nguồn lực đào tạo hạn chế, và chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc phát triển đội ngũ VCQL cần được thực hiện đồng bộ, chú trọng nâng cao năng lực lãnh đạo, quản trị nhà trường, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý. Việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn đánh giá khoa học và minh bạch cũng là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đội ngũ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ cán bộ quản lý được đào tạo theo chuẩn, biểu đồ tròn về mức độ nhận thức tầm quan trọng phát triển đội ngũ, và bảng tổng hợp các chính sách đãi ngộ hiện hành.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền
    Tổ chức các chương trình tập huấn, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của phát triển đội ngũ VCQL theo chuẩn hiệu trưởng. Mục tiêu đạt 100% các cấp quản lý có nhận thức đúng đắn trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT phối hợp với các cấp ủy Đảng.

  2. Xây dựng kế hoạch quy hoạch phát triển đội ngũ VCQL chặt chẽ, khoa học
    Thiết lập quy hoạch cán bộ theo nguyên tắc “động”, mỗi chức danh quy hoạch từ 2-3 người, đảm bảo cơ cấu hợp lý về độ tuổi, giới tính và trình độ. Thường xuyên rà soát, bổ sung hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GDĐT và các trường THPT.

  3. Đổi mới công tác tuyển chọn, bổ nhiệm và luân chuyển cán bộ
    Áp dụng quy trình tuyển chọn minh bạch, dựa trên tiêu chuẩn chuẩn hiệu trưởng, năng lực và phẩm chất thực tế. Thực hiện luân chuyển cán bộ sau tối đa 2 nhiệm kỳ để tránh trì trệ, nâng cao hiệu quả quản lý. Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT và các cơ quan quản lý cấp huyện.

  4. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ và năng lực quản lý
    Mở rộng các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý giáo dục, kỹ năng lãnh đạo, ứng dụng công nghệ thông tin và pháp luật giáo dục. Đảm bảo 90% cán bộ quản lý được đào tạo trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Các cơ sở đào tạo, Sở GDĐT.

  5. Hoàn thiện công tác kiểm tra, đánh giá và thực hiện chính sách đãi ngộ
    Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn đánh giá khoa học, khách quan, công khai kết quả đánh giá. Điều chỉnh chính sách đãi ngộ phù hợp, tạo động lực làm việc và gắn bó lâu dài. Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT phối hợp với các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý giáo dục cấp sở và phòng GDĐT
    Sử dụng luận văn làm cơ sở xây dựng chính sách, quy hoạch và kế hoạch phát triển đội ngũ VCQL phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THPT
    Áp dụng các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, tổ chức đào tạo và tự đánh giá theo chuẩn hiệu trưởng để nâng cao hiệu quả công tác.

  3. Các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục
    Tham khảo để thiết kế chương trình đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với yêu cầu thực tiễn và chuẩn hóa năng lực đội ngũ VCQL.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục
    Khai thác luận văn như một tài liệu tham khảo có giá trị về lý luận và thực tiễn phát triển đội ngũ quản lý giáo dục trong bối cảnh đổi mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ viên chức quản lý theo chuẩn hiệu trưởng lại quan trọng?
    Đội ngũ VCQL là nhân tố quyết định trong việc tổ chức, điều hành và nâng cao chất lượng giáo dục. Phát triển theo chuẩn hiệu trưởng giúp đảm bảo năng lực lãnh đạo, quản trị nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Các tiêu chuẩn chính của chuẩn hiệu trưởng gồm những gì?
    Bao gồm phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, trình độ đào tạo, năng lực lãnh đạo, quản trị nhà trường, khả năng sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin theo quy định của Bộ GDĐT.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để khảo sát thực trạng đội ngũ VCQL?
    Sử dụng phiếu hỏi khảo sát cán bộ quản lý và giáo viên, quan sát thực tế hoạt động quản lý, thu thập ý kiến chuyên gia và phân tích số liệu bằng phần mềm thống kê SPSS.

  4. Những hạn chế chính trong phát triển đội ngũ VCQL tại Quảng Nam là gì?
    Bao gồm công tác quy hoạch chưa chặt chẽ, tuyển chọn chưa minh bạch, đào tạo bồi dưỡng chưa đồng đều, ứng dụng công nghệ thông tin hạn chế và chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng VCQL?
    Cần xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức quản lý hiện đại, tăng cường thực hành, đồng thời đảm bảo sự tham gia đầy đủ của cán bộ quản lý và có cơ chế khuyến khích phù hợp.

Kết luận

  • Phát triển đội ngũ viên chức quản lý các trường THPT tỉnh Quảng Nam theo chuẩn hiệu trưởng là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
  • Thực trạng đội ngũ VCQL còn tồn tại hạn chế về quy hoạch, tuyển chọn, đào tạo và chính sách đãi ngộ cần được khắc phục.
  • Luận văn đã đề xuất 6 biện pháp đồng bộ, bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng quy hoạch, đổi mới tuyển chọn, tăng cường đào tạo, hoàn thiện đánh giá và chính sách đãi ngộ.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2021-2025, làm cơ sở cho các địa phương có điều kiện tương đồng.
  • Khuyến nghị các cấp quản lý giáo dục, hiệu trưởng và cơ sở đào tạo phối hợp triển khai các giải pháp nhằm phát triển đội ngũ VCQL vững mạnh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo phát triển đội ngũ VCQL hiệu quả và bền vững.