Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trọng điểm của Việt Nam, nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Tính đến năm 2020, xã Tân Hội, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội, với dân số khoảng 19.175 người, đã trở thành một trong những địa phương điển hình trong việc triển khai xây dựng NTM. Tuy nhiên, việc phát triển cộng đồng trong bối cảnh này vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong việc huy động nguồn lực, nâng cao nhận thức và thu hút sự tham gia của người dân.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về phát triển cộng đồng trong xây dựng NTM, khảo sát thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng tại xã Tân Hội trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển cộng đồng hiệu quả hơn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động phát triển cộng đồng như tuyên truyền nâng cao nhận thức, vận động nguồn lực và thu hút sự tham gia của người dân, đặc biệt trong tiêu chí giao thông - một trong những tiêu chí hạ tầng kinh tế - xã hội quan trọng của NTM.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp dữ liệu khoa học phục vụ hoạch định chính sách, đồng thời góp phần nâng cao năng lực và vai trò của cộng đồng trong xây dựng NTM, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và toàn diện cho xã Tân Hội và các địa phương tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết phát triển cộng đồng và lý thuyết xây dựng nông thôn mới.

  • Lý thuyết phát triển cộng đồng nhấn mạnh tiến trình giải quyết các vấn đề khó khăn, đáp ứng nhu cầu của cộng đồng thông qua nâng cao năng lực, tăng cường sự tham gia và phối hợp giữa các thành viên trong cộng đồng. Khái niệm này được phát triển từ các quan điểm của Sanders (1958), Flora et al. (1992), và Nguyễn Trung Hải (2016), tập trung vào việc huy động nguồn lực nội tại và bên ngoài nhằm thúc đẩy sự tự lực và phát triển bền vững.

  • Lý thuyết xây dựng nông thôn mới dựa trên Bộ tiêu chí Quốc gia về NTM do Thủ tướng Chính phủ ban hành, bao gồm 19 tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, và hệ thống chính trị. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương, cộng đồng và các tổ chức xã hội trong việc phối hợp thực hiện các mục tiêu phát triển toàn diện.

Các khái niệm chính bao gồm: phát triển cộng đồng, xây dựng nông thôn mới, huy động nguồn lực, nâng cao nhận thức, và sự tham gia của người dân. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa các hoạt động phát triển cộng đồng (tuyên truyền, vận động nguồn lực, thu hút sự tham gia) và kết quả xây dựng NTM tại xã Tân Hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu pháp luật, sách chuyên khảo và các văn bản hướng dẫn liên quan đến xây dựng NTM và công tác xã hội. Dữ liệu sơ cấp gồm 200 bảng khảo sát được thực hiện với các hộ gia đình tại xã Tân Hội, cùng 9 cuộc phỏng vấn sâu với cán bộ xã, đại diện thôn và người dân thuộc các nhóm giàu, trung bình, nghèo.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS để phân tích thống kê mô tả và kiểm định các yếu tố ảnh hưởng. Dữ liệu định tính từ phỏng vấn sâu được phân tích nội dung nhằm làm rõ các quan điểm, nhận thức và kinh nghiệm thực tiễn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn 2016-2020, với khảo sát thực địa và thu thập dữ liệu vào năm 2020. Quá trình phân tích và đề xuất giải pháp được thực hiện ngay sau đó nhằm đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Khoảng 85% người dân xã Tân Hội biết đến các hoạt động phát triển cộng đồng qua các kênh thông tin như họp dân, băng rôn, và báo đài. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% người dân cho rằng các hoạt động tuyên truyền đã thực sự thay đổi nhận thức và hành vi của họ về xây dựng NTM.

  2. Vận động nguồn lực: Hoạt động vận động nguồn lực tại địa phương đã huy động được khoảng 70% nguồn lực tài chính và vật chất cần thiết cho các dự án xây dựng NTM, trong đó nguồn lực nội tại chiếm 55%, còn lại là hỗ trợ từ bên ngoài. Hiệu quả huy động nguồn lực được đánh giá ở mức 75% theo khảo sát ý kiến người dân và cán bộ.

  3. Thu hút sự tham gia của người dân: Tỷ lệ người dân tham gia bàn bạc và thực hiện các hoạt động xây dựng NTM đạt khoảng 65%, trong đó 40% tham gia trực tiếp vào các tổ chức đoàn thể và nhóm cộng đồng. Tuy nhiên, mức độ kiểm tra, giám sát của người dân đối với các dự án còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 30%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố thuộc về cán bộ cộng đồng (kiến thức, kỹ năng, thái độ) và chính quyền địa phương (chính sách, tầm nhìn) có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả phát triển cộng đồng. Ngược lại, yếu tố văn hóa bản địa và trình độ dân trí còn là rào cản trong việc huy động sự tham gia rộng rãi của người dân.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động tuyên truyền và vận động nguồn lực là hai trụ cột quan trọng trong phát triển cộng đồng tại xã Tân Hội. Mặc dù tỷ lệ người dân biết đến các hoạt động tuyên truyền cao, nhưng sự thay đổi nhận thức chưa đồng đều, phản ánh qua việc chỉ 60% người dân cảm nhận được sự tác động tích cực. Điều này có thể do hạn chế về kỹ năng truyền thông và sự khác biệt về trình độ văn hóa, ngôn ngữ trong cộng đồng.

Hoạt động vận động nguồn lực đã phát huy hiệu quả khi tận dụng được khoảng 55% nguồn lực nội tại, thể hiện sự tự lực và tinh thần đoàn kết của cộng đồng. Tuy nhiên, việc phụ thuộc vào nguồn lực bên ngoài vẫn còn khá lớn, cho thấy cần tăng cường năng lực huy động và quản lý nguồn lực tại chỗ.

Sự tham gia của người dân trong các hoạt động xây dựng NTM đạt mức trung bình, nhưng phần lớn người dân chưa thực sự tham gia kiểm tra, giám sát dự án, điều này làm giảm tính minh bạch và hiệu quả quản lý. So sánh với các nghiên cứu trong ngành công tác xã hội, việc tăng cường quyền làm chủ của người dân thông qua các hình thức dân chủ trực tiếp là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả phát triển cộng đồng.

Các yếu tố văn hóa bản địa và trình độ dân trí được xác định là những rào cản cần được giải quyết thông qua các chương trình đào tạo, nâng cao nhận thức phù hợp với đặc thù địa phương. Đồng thời, vai trò của cán bộ cộng đồng và chính quyền địa phương là không thể thiếu trong việc tạo điều kiện thuận lợi và định hướng phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ người dân biết đến, tham gia và đánh giá hiệu quả các hoạt động phát triển cộng đồng, cũng như bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng theo mức độ tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoạt động tuyên truyền đa dạng và phù hợp

    • Động từ hành động: Phát triển, đổi mới
    • Target metric: Nâng tỷ lệ người dân nhận thức đúng về NTM lên 80% trong 2 năm
    • Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với các tổ chức đoàn thể
    • Timeline: 2021-2023
      Cần áp dụng các hình thức tuyên truyền đa phương tiện, kết hợp truyền miệng và truyền thông đại chúng, phù hợp với trình độ và văn hóa địa phương nhằm nâng cao hiệu quả truyền tải thông tin.

  2. Nâng cao năng lực vận động và quản lý nguồn lực cộng đồng

    • Động từ hành động: Đào tạo, hướng dẫn
    • Target metric: Tăng tỷ lệ huy động nguồn lực nội tại lên 70% trong 3 năm
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm công tác xã hội, UBND xã
    • Timeline: 2021-2024
      Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng vận động nguồn lực, quản lý tài chính và dự án cho cán bộ cộng đồng và các nhóm nòng cốt nhằm phát huy tối đa nội lực địa phương.

  3. Thúc đẩy sự tham gia và quyền làm chủ của người dân

    • Động từ hành động: Khuyến khích, tổ chức
    • Target metric: Tăng tỷ lệ người dân tham gia kiểm tra, giám sát dự án lên 50% trong 2 năm
    • Chủ thể thực hiện: Mặt trận Tổ quốc xã, các tổ chức đoàn thể
    • Timeline: 2021-2023
      Xây dựng các diễn đàn dân chủ, tổ chức các cuộc họp dân định kỳ để người dân được bàn bạc, quyết định và giám sát các hoạt động xây dựng NTM.

  4. Giải quyết các rào cản văn hóa và nâng cao trình độ dân trí

    • Động từ hành động: Tổ chức, hỗ trợ
    • Target metric: Giảm thiểu các rào cản văn hóa trong hoạt động cộng đồng xuống dưới 20%
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm văn hóa xã, các tổ chức xã hội
    • Timeline: 2021-2025
      Triển khai các chương trình đào tạo, tập huấn về kỹ năng sống, kiến thức pháp luật và phát triển cộng đồng phù hợp với đặc điểm văn hóa bản địa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ công tác xã hội và nhân viên phát triển cộng đồng

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp và kinh nghiệm thực tiễn trong phát triển cộng đồng tại địa phương, nâng cao kỹ năng vận động nguồn lực và tổ chức hoạt động.

  2. Lãnh đạo và cán bộ chính quyền địa phương

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò của chính quyền trong xây dựng NTM, từ đó xây dựng chính sách phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển cộng đồng.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức xã hội dân sự

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để phối hợp với địa phương trong việc triển khai các dự án phát triển cộng đồng, huy động nguồn lực và nâng cao nhận thức người dân.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công tác xã hội, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu hỗn hợp và các kết quả phân tích về phát triển cộng đồng trong bối cảnh xây dựng NTM.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới là gì?
    Phát triển cộng đồng là tiến trình huy động và nâng cao năng lực của người dân để giải quyết các vấn đề khó khăn, đáp ứng nhu cầu và thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng trong bối cảnh xây dựng NTM.

  2. Tại sao sự tham gia của người dân lại quan trọng trong xây dựng NTM?
    Sự tham gia của người dân giúp nâng cao tính chủ động, trách nhiệm và quyền làm chủ trong các hoạt động phát triển, từ đó đảm bảo các dự án phù hợp với nhu cầu thực tế và được cộng đồng đồng thuận.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển cộng đồng tại xã Tân Hội?
    Bao gồm yếu tố cán bộ cộng đồng (kiến thức, kỹ năng), chính quyền địa phương (chính sách, tầm nhìn), văn hóa bản địa và trình độ dân trí của người dân.

  4. Làm thế nào để huy động nguồn lực hiệu quả trong cộng đồng?
    Cần xác định rõ nguồn lực nội tại, xây dựng kế hoạch vận động cụ thể, đào tạo kỹ năng vận động và quản lý nguồn lực cho cán bộ cộng đồng, đồng thời kết nối với các tổ chức bên ngoài.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp phân tích định lượng qua khảo sát 200 hộ dân và phân tích định tính qua 9 cuộc phỏng vấn sâu với các cán bộ và người dân địa phương.

Kết luận

  • Phát triển cộng đồng là yếu tố then chốt trong xây dựng nông thôn mới, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân xã Tân Hội.
  • Hoạt động tuyên truyền, vận động nguồn lực và thu hút sự tham gia của người dân đã đạt được những kết quả tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố như năng lực cán bộ cộng đồng, chính sách địa phương và đặc điểm văn hóa bản địa ảnh hưởng lớn đến hiệu quả phát triển cộng đồng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, tăng cường huy động nguồn lực, thúc đẩy sự tham gia và giải quyết các rào cản văn hóa.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các chương trình đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ và người dân trong giai đoạn 2021-2025 để đảm bảo phát triển bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và cộng đồng địa phương cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh nhằm đạt được mục tiêu xây dựng nông thôn mới toàn diện và bền vững.