Tổng quan nghiên cứu

Quản trị tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững. Tại Cơ sở điều trị nghiện tự nguyện và công tác xã hội thành phố Thái Nguyên, quản trị tài chính không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dịch vụ cai nghiện mà còn tác động đến đời sống cán bộ, viên chức và học viên. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản trị tài chính giai đoạn 2020-2022, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị tài chính đến năm 2030. Cơ sở có diện tích hơn 5,1 ha, với 24 cán bộ viên chức, phục vụ hơn 200 học viên, trong đó năm 2022 tiếp nhận 145 học viên cai nghiện tự nguyện, hoàn thành chương trình cho 105 người. Việc quản trị tài chính tại đây bao gồm lập kế hoạch tài chính, thu thập và quản trị nguồn vốn, đầu tư tài sản, báo cáo tài chính và tuân thủ các quy định pháp luật. Nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận, phân tích thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị tài chính, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và phát triển bền vững của cơ sở.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản trị tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết quản trị tài chính công: Quản trị tài chính là quá trình sử dụng các công cụ và phương pháp nhằm tạo lập và sử dụng các quỹ tài chính để đạt mục tiêu đã định, đặc biệt trong bối cảnh nguồn lực hạn chế và yêu cầu minh bạch cao.
  • Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm ba khâu chính là lập dự toán thu chi, thực hiện dự toán và quyết toán ngân sách, đảm bảo sự cân đối và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực tài chính.
  • Khái niệm về tự chủ tài chính: Đơn vị sự nghiệp công lập có thể tự chủ một phần hoặc toàn bộ về tài chính, chịu trách nhiệm sử dụng kinh phí hiệu quả, đồng thời tuân thủ các quy định pháp luật.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị tài chính: Bao gồm yếu tố khách quan như kinh tế, chính trị, chính sách và thể chế; yếu tố chủ quan như năng lực nhân lực, kỹ năng quản trị, tư duy chiến lược và khả năng thích nghi.

Các khái niệm chính được nghiên cứu gồm: lập kế hoạch tài chính, quản trị nguồn vốn, đầu tư tài sản, báo cáo tài chính, tuân thủ pháp luật và tự chủ tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng kết hàng năm của cơ sở, các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành và các nghiên cứu liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 150 phiếu điều tra với ba nhóm đối tượng: cán bộ viên chức (36 phiếu), cán bộ quản lý (24 phiếu) và thân nhân học viên (90 phiếu) trong năm 2023, sử dụng thang đo Likert 5 mức để đánh giá các khía cạnh quản trị tài chính.

Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh, phân tích dãy số biến động theo thời gian và phân tổ thống kê nhằm đánh giá thực trạng, ưu nhược điểm và các yếu tố ảnh hưởng. Cỡ mẫu được chọn toàn bộ cán bộ quản lý và phi ngẫu nhiên đối với các nhóm còn lại nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Phân tích được thực hiện bằng phần mềm Excel và các công cụ thống kê phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán thu chi tài chính: Cơ sở đã thực hiện lập dự toán thu chi theo quy định, với tổng nguồn thu tài chính giai đoạn 2020-2022 tăng dần, đạt khoảng 10 tỷ đồng năm 2022. Tỷ lệ chi cho con người chiếm khoảng 20% tổng kinh phí, chi nghiệp vụ chuyên môn chiếm 50%, chi quản trị hành chính chiếm 12-15%. Việc lập dự toán đảm bảo cân đối thu chi, tuy nhiên vẫn còn sai sót nhỏ trong quá trình thực hiện.

  2. Quản trị nguồn vốn và đầu tư tài sản: Cơ sở đã đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, sửa chữa các dãy nhà xuống cấp, dự kiến xây mới dãy nhà chất lượng cao vào năm 2025. Nguồn vốn chủ yếu từ ngân sách nhà nước và một phần thu từ dịch vụ. Việc quản lý tài sản được thực hiện theo quy định, tuy nhiên còn hạn chế về nguồn lực để đầu tư mở rộng.

  3. Báo cáo tài chính và tuân thủ pháp luật: Báo cáo tài chính được lập đầy đủ, kịp thời và gửi các cơ quan có thẩm quyền đúng hạn. Công tác kiểm tra, kiểm toán nội bộ được thực hiện định kỳ, tỷ lệ sai sót trong báo cáo giảm dần qua các năm, đạt dưới 2% năm 2022. Việc tuân thủ các quy định pháp luật về tài chính được đánh giá ở mức tốt với điểm trung bình khảo sát trên 4,0.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản trị tài chính: Qua khảo sát, yếu tố nhân lực có trình độ chuyên môn cao (thạc sĩ chiếm 12,5% năm 2022), kỹ năng quản trị tài chính và tư duy chiến lược của lãnh đạo được đánh giá là nhân tố tích cực. Yếu tố khách quan như chính sách tài chính nhà nước, môi trường kinh tế ổn định cũng hỗ trợ hiệu quả quản trị. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn lực tài chính và cơ chế tự chủ còn gây khó khăn trong việc mở rộng hoạt động.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy cơ sở đã xây dựng và thực hiện quy trình quản trị tài chính tương đối hoàn chỉnh, phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực cai nghiện. Việc lập dự toán và thực hiện dự toán thu chi được quản lý chặt chẽ, đảm bảo cân đối tài chính và hiệu quả sử dụng nguồn lực. So với một số đơn vị sự nghiệp công lập khác trong tỉnh, cơ sở có tỷ lệ chi cho nghiệp vụ chuyên môn cao hơn, phản ánh sự tập trung vào chất lượng dịch vụ cai nghiện.

Việc đầu tư cơ sở vật chất được chú trọng, tuy nhiên nguồn vốn hạn chế khiến việc mở rộng và nâng cấp còn chậm. Báo cáo tài chính và công tác kiểm tra, kiểm toán nội bộ được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao tính minh bạch và giảm thiểu sai sót. Yếu tố nhân lực có trình độ cao và kỹ năng quản trị tốt là điểm mạnh, đồng thời sự ổn định chính trị - xã hội và chính sách tài chính nhà nước tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động.

Tuy nhiên, cơ chế tự chủ tài chính một phần còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng chủ động trong quản lý nguồn vốn và đầu tư. Các khó khăn về nguồn lực tài chính và quy trình quản trị cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả hoạt động. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ chi tiêu theo nhóm chi phí và bảng so sánh mức độ tuân thủ quy định qua các năm để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nhân lực quản trị tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị tài chính, kỹ năng lập dự toán, báo cáo và kiểm toán nội bộ cho cán bộ tài chính và lãnh đạo. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực quản trị trong vòng 2 năm tới, do Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ: Rà soát, cập nhật và ban hành quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với đặc thù hoạt động và nguồn lực hiện có, nhằm tăng cường kiểm soát chi tiêu, tiết kiệm và minh bạch tài chính. Thực hiện trong năm 2024, do phòng Kế toán - Hành chính chủ trì.

  3. Mở rộng nguồn thu hợp pháp và đa dạng hóa nguồn vốn: Khuyến khích khai thác các nguồn thu dịch vụ, hợp tác xã hội hóa, đồng thời đề xuất chính sách hỗ trợ từ cấp trên để tăng nguồn vốn đầu tư. Mục tiêu tăng nguồn thu thêm khoảng 15% trong 3 năm tới, do Ban Giám đốc và phòng Công tác cộng đồng phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao hiệu quả quản lý tài sản và đầu tư cơ sở vật chất: Xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn, ưu tiên nâng cấp cơ sở vật chất hiện có và xây dựng mới theo kế hoạch đến năm 2025. Tăng cường kiểm tra, bảo trì tài sản để kéo dài tuổi thọ và giảm chi phí sửa chữa đột xuất. Phòng Kế toán - Hành chính phối hợp với Ban Giám đốc thực hiện.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm toán nội bộ và công khai tài chính: Thực hiện kiểm tra định kỳ, đột xuất và công khai báo cáo tài chính để nâng cao tính minh bạch, ngăn ngừa sai phạm. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai sót xuống dưới 1% trong 2 năm tới, do phòng Kế toán và Ban Giám đốc chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý các đơn vị sự nghiệp công lập: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản trị tài chính, giúp xây dựng chính sách và quy trình phù hợp với đặc thù đơn vị.

  2. Cán bộ tài chính, kế toán trong các cơ sở công lập: Tài liệu tham khảo hữu ích về quy trình lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra tài chính, giúp cải thiện kỹ năng và nghiệp vụ chuyên môn.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, tài chính công: Luận văn cung cấp khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phục vụ nghiên cứu chuyên sâu và học tập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác quản trị tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản trị tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập tập trung vào việc sử dụng nguồn vốn công, đảm bảo hiệu quả và tuân thủ các quy định pháp luật, trong khi doanh nghiệp hướng đến tối đa hóa lợi nhuận. Ví dụ, đơn vị công lập phải lập dự toán ngân sách và quyết toán theo quy định Nhà nước.

  2. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến hoạt động của cơ sở?
    Cơ chế tự chủ tài chính giúp cơ sở chủ động hơn trong việc sử dụng nguồn vốn, tăng hiệu quả quản lý và nâng cao chất lượng dịch vụ. Tuy nhiên, tự chủ cũng đi kèm trách nhiệm sử dụng kinh phí tiết kiệm và minh bạch, như tại Cơ sở điều trị nghiện Thái Nguyên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lập dự toán thu chi?
    Cần dựa trên phân tích số liệu thực tế, kinh nghiệm các năm trước, khả năng ngân sách và kế hoạch phát triển. Đồng thời, tăng cường đào tạo cán bộ lập dự toán và áp dụng công nghệ thông tin để giảm sai sót.

  4. Vai trò của kiểm tra, kiểm toán nội bộ trong quản trị tài chính?
    Kiểm tra, kiểm toán nội bộ giúp phát hiện sai sót, gian lận, đảm bảo tuân thủ quy định và nâng cao tính minh bạch. Ví dụ, Cơ sở điều trị nghiện Thái Nguyên thực hiện kiểm toán định kỳ giúp giảm tỷ lệ sai sót trong báo cáo tài chính.

  5. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản trị tài chính tại cơ sở?
    Ngoài yếu tố khách quan như chính sách và kinh tế, yếu tố nhân lực có trình độ chuyên môn và kỹ năng quản trị tài chính đóng vai trò quyết định. Khả năng thích nghi và tư duy chiến lược của lãnh đạo cũng ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả quản trị.

Kết luận

  • Quản trị tài chính tại Cơ sở điều trị nghiện tự nguyện và công tác xã hội thành phố Thái Nguyên đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2020-2022, đảm bảo cân đối thu chi và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.
  • Việc áp dụng các công cụ quản trị tài chính như lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và kiểm tra nội bộ được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị tài chính bao gồm cả khách quan (chính sách, kinh tế) và chủ quan (nhân lực, kỹ năng quản trị), trong đó nhân lực có trình độ cao là điểm mạnh của cơ sở.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm như đào tạo nhân lực, hoàn thiện quy chế chi tiêu, đa dạng hóa nguồn thu và nâng cao công tác kiểm tra nhằm tăng cường hiệu quả quản trị tài chính đến năm 2030.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho các cấp quản lý, cán bộ tài chính và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản trị tài chính đơn vị sự nghiệp công lập.

Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc và các phòng ban liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh để nâng cao hiệu quả quản trị tài chính, góp phần phát triển bền vững cơ sở và nâng cao chất lượng dịch vụ cai nghiện.