Tổng quan nghiên cứu
Tỉnh Long An, trong giai đoạn từ năm 2011 đến nay, đã tiến hành rà soát và thu hồi 140 dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước do chậm triển khai hoặc thiếu năng lực tài chính của nhà đầu tư. Tình trạng chậm tiến độ dự án xây dựng không chỉ gây lãng phí nguồn lực mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Việc chậm tiến độ dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước là vấn đề phổ biến, gây tổn thất lớn về chi phí và làm giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến chậm tiến độ thực hiện dự án xây dựng trên địa bàn tỉnh Long An, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện tiến độ dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách tỉnh và cấp huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Long An, với dữ liệu thu thập từ 210 dự án trong giai đoạn gần đây. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, trong đó nhấn mạnh vai trò của tiến độ hoàn thành dự án như một tiêu chí quan trọng đánh giá sự thành công dự án. Các khái niệm chính bao gồm:
- Dự án đầu tư xây dựng: Tập hợp các công tác nhằm xây dựng, mở rộng hoặc cải tạo công trình theo Luật Xây dựng Việt Nam 2003.
- Tiến độ hoàn thành dự án: Sai lệch giữa thời gian hoàn thành thực tế và kế hoạch, được đo bằng tỷ lệ phần trăm.
- Vốn ngân sách nhà nước: Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách tỉnh, huyện, thị xã, thành phố.
- Các bên tham gia dự án: Chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn, cơ quan quản lý nhà nước, nhân dân địa phương.
Khung lý thuyết tập trung vào 8 nhóm yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án: môi trường bên ngoài, hệ thống thông tin quản lý, chính sách, phân cấp quản lý, nguồn vốn thực hiện, năng lực cá nhân tham gia dự án, năng lực nhà thầu và năng lực chủ đầu tư. Mô hình nghiên cứu đề xuất kiểm định các giả thuyết về tác động của từng nhóm yếu tố đến biến động tiến độ hoàn thành dự án.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính gồm thảo luận nhóm, phỏng vấn chuyên gia để xây dựng thang đo và bảng hỏi khảo sát. Giai đoạn định lượng thu thập dữ liệu từ 210 phiếu khảo sát hợp lệ, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các bên tham gia dự án trên địa bàn tỉnh Long An.
Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các bước:
- Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (tối thiểu 0,6).
- Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn biến và nhóm các yếu tố thành các nhân tố chính.
- Hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định các giả thuyết và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến biến động tiến độ hoàn thành dự án.
Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2014 đến 2016, tập trung khảo sát các dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Long An.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thông tin mẫu khảo sát: Trong 210 người tham gia khảo sát, 39,5% là giám sát dự án, 21,4% là trưởng/phó ban quản lý dự án, 17,6% là chủ đầu tư. Đa số (51%) có kinh nghiệm từ 5 đến 10 năm trong ngành xây dựng, gần 50% được tập huấn 1-2 lần/năm.
Phân loại dự án: 52,4% dự án là công trình dân dụng, 25,7% công trình giao thông, 11,4% công trình công nghiệp. 61,4% dự án do chủ đầu tư trực tiếp quản lý, 38,6% thuê tư vấn quản lý dự án. Về cấp ngân sách, 44,8% dự án thuộc cấp tỉnh, 32,4% cấp huyện, thị xã, thành phố.
Kiểm định độ tin cậy thang đo: Hệ số Cronbach’s Alpha của các nhóm yếu tố dao động từ 0,685 đến 0,923, đảm bảo độ tin cậy tốt cho các thang đo. Một số biến không phù hợp đã được loại bỏ để tăng độ tin cậy.
Phân tích nhân tố khám phá (EFA): Rút gọn 28 biến thành 7 nhân tố chính, giải thích 76,6% biến thiên dữ liệu, gồm: năng lực chủ đầu tư, phân cấp quản lý, hệ thống chính sách và thông tin quản lý, năng lực nhà thầu, năng lực cá nhân tham gia dự án, yếu tố môi trường bên ngoài, nguồn vốn thực hiện.
Hồi quy tuyến tính đa biến: Mô hình giải thích được 17,9% biến thiên của biến động tiến độ hoàn thành dự án (R² = 0,179). Kết quả kiểm định ANOVA cho thấy mô hình phù hợp với dữ liệu (Sig. < 0,05). Các nhân tố năng lực chủ đầu tư, phân cấp quản lý, hệ thống chính sách và thông tin quản lý, năng lực nhà thầu, năng lực cá nhân tham gia dự án, yếu tố môi trường bên ngoài và nguồn vốn thực hiện đều có ảnh hưởng giảm biến động tiến độ.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực của chủ đầu tư là nhân tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến tiến độ dự án, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về quản lý dự án đầu tư công tại Việt Nam. Phân cấp quản lý hợp lý giúp tăng tính linh hoạt và giảm thủ tục hành chính, từ đó giảm chậm tiến độ. Hệ thống chính sách ổn định và thông tin quản lý kịp thời giúp các bên tham gia dự án chủ động ứng phó với thay đổi, hạn chế rủi ro trễ tiến độ.
Năng lực nhà thầu và cá nhân tham gia dự án cũng đóng vai trò quan trọng, phản ánh sự cần thiết của việc nâng cao trình độ chuyên môn và kinh nghiệm thực tế. Yếu tố môi trường bên ngoài như trượt giá vật liệu, thời tiết và địa chất ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thi công, đòi hỏi có kế hoạch dự phòng phù hợp. Nguồn vốn thực hiện kịp thời và đầy đủ là điều kiện tiên quyết để duy trì tiến độ thi công, tránh gián đoạn do thiếu thanh toán.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng nhân tố, hoặc bảng tổng hợp hệ số hồi quy và ý nghĩa thống kê để minh họa rõ ràng mối quan hệ giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, pháp luật xây dựng và kỹ thuật quản lý tiến độ cho cán bộ chủ đầu tư. Mục tiêu tăng 20% năng lực quản lý trong vòng 2 năm, do Sở Xây dựng và các cơ quan liên quan thực hiện.
Cải thiện phân cấp quản lý dự án: Rà soát, điều chỉnh thẩm quyền phê duyệt dự án, thiết kế, đấu thầu và thanh quyết toán nhằm giảm thủ tục hành chính, tăng tính chủ động cho chủ đầu tư. Thực hiện trong 1 năm, do UBND tỉnh phối hợp với các sở ngành.
Ổn định chính sách và nâng cao hệ thống thông tin quản lý: Xây dựng cơ chế công khai, minh bạch các quy định, chính sách đầu tư xây dựng; phát triển hệ thống thông tin quy hoạch và địa chất trực tuyến để các bên dễ dàng tiếp cận. Thời gian triển khai 18 tháng, do Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì.
Tăng cường năng lực nhà thầu và cá nhân tham gia dự án: Áp dụng tiêu chuẩn năng lực nhà thầu nghiêm ngặt, tổ chức đào tạo, tập huấn kỹ thuật và quản lý cho đội ngũ thi công, tư vấn. Mục tiêu nâng cao năng lực 15% trong 2 năm, do các hiệp hội xây dựng và Sở Xây dựng phối hợp thực hiện.
Đảm bảo nguồn vốn thực hiện kịp thời: Thiết lập quy trình thanh toán nhanh chóng, minh bạch, ưu tiên giải ngân đúng hạn cho các dự án xây dựng. Thực hiện ngay và liên tục, do Kho bạc Nhà nước và các cơ quan tài chính địa phương phối hợp.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý dự án đầu tư công: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ, từ đó áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực điều hành dự án.
Nhà thầu và tư vấn xây dựng: Nắm bắt các yếu tố tác động đến tiến độ để cải thiện kế hoạch thi công, nâng cao năng lực nhân sự và thiết bị, giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ.
Cơ quan hoạch định chính sách và quản lý nhà nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách ổn định, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, xây dựng: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn về quản lý dự án đầu tư công.
Câu hỏi thường gặp
Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến chậm tiến độ dự án xây dựng tại Long An?
Năng lực của chủ đầu tư, phân cấp quản lý, hệ thống chính sách và thông tin quản lý, năng lực nhà thầu và cá nhân tham gia dự án là các nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, sử dụng khảo sát 210 dự án, kiểm định độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng.Làm thế nào để cải thiện tiến độ dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước?
Cần nâng cao năng lực quản lý chủ đầu tư, cải thiện phân cấp quản lý, ổn định chính sách, nâng cao năng lực nhà thầu và cá nhân tham gia, đồng thời đảm bảo nguồn vốn thực hiện kịp thời.Yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng như thế nào đến tiến độ dự án?
Các yếu tố như trượt giá vật liệu, thời tiết, địa chất thay đổi có thể gây gián đoạn thi công, làm tăng thời gian hoàn thành dự án nếu không được dự báo và xử lý kịp thời.Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
Mô hình và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp với đặc thù từng địa phương, đặc biệt các tỉnh có cơ cấu dự án đầu tư công tương tự.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định 7 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến chậm tiến độ dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại Long An, bao gồm năng lực chủ đầu tư, phân cấp quản lý, chính sách và thông tin quản lý, năng lực nhà thầu, năng lực cá nhân tham gia, môi trường bên ngoài và nguồn vốn thực hiện.
- Mô hình hồi quy tuyến tính đa biến giải thích được 17,9% biến thiên tiến độ dự án, cho thấy các nhân tố này có ảnh hưởng đáng kể.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư công tại địa phương.
- Các giải pháp tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, cải cách thủ tục hành chính, ổn định chính sách và đảm bảo nguồn vốn kịp thời.
- Đề xuất nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi khảo sát và ứng dụng mô hình tại các tỉnh khác để so sánh và hoàn thiện giải pháp quản lý dự án đầu tư công.
Để nâng cao hiệu quả quản lý dự án xây dựng, các cơ quan quản lý và nhà đầu tư cần phối hợp chặt chẽ triển khai các khuyến nghị trên, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các yếu tố mới ảnh hưởng đến tiến độ dự án trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội hiện nay.