Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Long An, với sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, đã chứng kiến nhiều dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước được triển khai trong giai đoạn từ năm 2011 đến nay. Tuy nhiên, tình trạng chậm tiến độ thực hiện các dự án xây dựng vẫn diễn ra phổ biến, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả sử dụng vốn và sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Theo ước tính, Ủy ban Nhân dân tỉnh Long An đã thu hồi tổng cộng 140 dự án treo do nhà đầu tư chậm triển khai hoặc thiếu năng lực tài chính, đồng thời trả lại đất đai có điều kiện canh tác tốt cho người dân.

Vấn đề chậm tiến độ dự án không chỉ làm tăng chi phí do lãi suất vay vốn, chi phí quản lý và giá nguyên liệu leo thang mà còn làm giảm hiệu quả đầu tư và gây bức xúc trong nhân dân. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá và xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chậm tiến độ thực hiện dự án xây dựng trên địa bàn tỉnh Long An, từ đó đề xuất các giải pháp khả thi nhằm cải thiện tiến độ dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước cấp tỉnh và cấp huyện trên địa bàn tỉnh Long An, trong giai đoạn nghiên cứu từ năm 2011 đến năm 2016.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và hoạch định chính sách trong việc giảm thiểu tình trạng chậm tiến độ dự án xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án. Khung lý thuyết chính bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Nhấn mạnh vai trò của lập kế hoạch, năng lực nhân sự, và quản lý nguồn lực trong việc giảm thiểu chậm tiến độ (Nasser Alotaibi và cộng sự).
  • Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án: Bao gồm 8 nhóm yếu tố chính tác động đến tiến độ dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước, gồm: môi trường bên ngoài, hệ thống thông tin quản lý, chính sách, phân cấp quản lý, nguồn vốn thực hiện, năng lực cá nhân tham gia dự án, năng lực nhà thầu và năng lực chủ đầu tư.
  • Khái niệm tiến độ hoàn thành dự án: Được đo bằng biến động tiến độ hoàn thành dự án, tính theo phần trăm sai lệch giữa thời gian thực tế và thời gian kế hoạch.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: Work Breakdown Structures (WBS), Critical Path Method (CPM), Earned Value Management (EVM), Critical Chain Method (CCM), Program Evaluation Review Technique (PERT).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát 210 người tham gia dự án xây dựng trên địa bàn tỉnh Long An, bao gồm chủ đầu tư, kỹ sư trưởng, ban quản lý dự án, tư vấn quản lý dự án, chỉ huy trưởng công trình. Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp, email và điện thoại.
  • Thiết kế bảng hỏi: Bảng hỏi gồm 32 biến quan sát đo lường các yếu tố ảnh hưởng theo thang đo Likert 7 điểm, cùng các thông tin cá nhân và dự án.
  • Phân tích dữ liệu: Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để nhóm các biến thành các nhân tố chính, và hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2014-2016, với các bước từ xây dựng mô hình, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Phần mềm SPSS phiên bản 20 được sử dụng để xử lý và phân tích dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực chủ đầu tư ảnh hưởng mạnh nhất đến tiến độ dự án: Nhân tố này gồm 7 biến quan sát, với hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0.901, cho thấy độ tin cậy rất cao. Kết quả hồi quy cho thấy năng lực chủ đầu tư có tác động giảm biến động tiến độ hoàn thành dự án với mức ý nghĩa thống kê 5%.

  2. Phân cấp quản lý có ảnh hưởng tích cực đến tiến độ: Nhóm yếu tố này gồm 4 biến, hệ số Cronbach’s Alpha là 0.923. Phân cấp thẩm quyền quyết định của chủ đầu tư giúp giảm thiểu sự chậm trễ trong phê duyệt dự án, thiết kế, đấu thầu và thanh quyết toán.

  3. Hệ thống chính sách và thông tin quản lý ổn định giúp giảm chậm tiến độ: Nhóm này gồm 5 biến, hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0.841. Sự phổ biến kịp thời các quy định và thông tin về quy hoạch, địa chất góp phần giảm thiểu rủi ro và chậm trễ.

  4. Năng lực nhà thầu và năng lực cá nhân tham gia dự án cũng đóng vai trò quan trọng: Các biến đo lường năng lực nhân sự, tài chính và thiết bị của nhà thầu, cùng năng lực tư vấn quản lý dự án, thiết kế và giám sát, đều có ảnh hưởng giảm biến động tiến độ.

  5. Nguồn vốn thực hiện và yếu tố môi trường bên ngoài có tác động đáng kể: Sự kịp thời trong hoàn tất thủ tục thanh toán và sẵn sàng nguồn vốn giúp giảm chậm tiến độ. Yếu tố môi trường như trượt giá vật liệu, thời tiết và địa chất cũng ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

Mô hình hồi quy tuyến tính đa biến giải thích được khoảng 17.9% biến thiên của biến động tiến độ hoàn thành dự án, với mức ý nghĩa thống kê 95%. Kết quả có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng nhóm yếu tố, hoặc bảng hệ số hồi quy chi tiết.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của chậm tiến độ dự án xây dựng tại Long An là do năng lực quản lý của chủ đầu tư còn hạn chế, bao gồm khả năng phối hợp, am hiểu pháp luật và chuyên môn kỹ thuật, cũng như năng lực ra quyết định. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam và các nước đang phát triển, nơi mà yếu kém trong quản lý dự án là nguyên nhân phổ biến dẫn đến chậm tiến độ.

Phân cấp quản lý hiệu quả giúp rút ngắn thời gian phê duyệt và điều chỉnh dự án, giảm thiểu thủ tục hành chính phức tạp, từ đó cải thiện tiến độ. Hệ thống chính sách và thông tin quản lý ổn định, minh bạch cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tham gia dự án hoạt động hiệu quả.

Năng lực nhà thầu và cá nhân tham gia dự án là yếu tố kỹ thuật quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thi công và chất lượng công trình. Việc đảm bảo nguồn vốn kịp thời và ổn định giúp duy trì tiến độ thi công, tránh gián đoạn do thiếu tài chính.

Yếu tố môi trường bên ngoài như thời tiết và địa chất là những rủi ro khách quan, cần được dự báo và quản lý chặt chẽ trong kế hoạch dự án. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ các nhân tố đặc thù ảnh hưởng đến tiến độ dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại Long An, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, pháp luật xây dựng và kỹ thuật cho cán bộ chủ đầu tư. Mục tiêu tăng chỉ số năng lực quản lý lên ít nhất 20% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng phối hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu.

  2. Cải tiến phân cấp quản lý dự án: Rà soát và điều chỉnh các quy định về phân cấp thẩm quyền phê duyệt dự án, thiết kế, đấu thầu và thanh quyết toán nhằm rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ. Mục tiêu giảm thời gian phê duyệt trung bình xuống dưới 30 ngày trong 1 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ủy ban Nhân dân tỉnh và các cơ quan quản lý nhà nước.

  3. Tăng cường hệ thống thông tin quản lý và chính sách ổn định: Xây dựng hệ thống thông tin quản lý dự án trực tuyến, cập nhật kịp thời các quy định và thông tin về quy hoạch, địa chất. Mục tiêu đạt 90% dự án được cập nhật thông tin đầy đủ trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông.

  4. Đảm bảo nguồn vốn thực hiện dự án kịp thời: Thiết lập quy trình thanh toán nhanh chóng, minh bạch, đảm bảo nguồn vốn được cấp phát đúng hạn. Mục tiêu giảm tỷ lệ thanh toán chậm xuống dưới 5% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước tỉnh và các đơn vị chủ đầu tư.

  5. Nâng cao năng lực nhà thầu và cá nhân tham gia dự án: Tổ chức các chương trình đào tạo, đánh giá năng lực nhà thầu và tư vấn, khuyến khích áp dụng công nghệ mới và thiết bị hiện đại. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhà thầu đạt chuẩn năng lực lên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng và các hiệp hội ngành nghề.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý dự án và chủ đầu tư công: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định.

  2. Cơ quan hoạch định chính sách và quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính và phân cấp quản lý phù hợp.

  3. Nhà thầu và tư vấn xây dựng: Nắm bắt các yếu tố kỹ thuật và quản lý ảnh hưởng đến tiến độ, từ đó cải thiện năng lực và quy trình thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, mô hình phân tích và thực trạng quản lý dự án đầu tư công tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao năng lực chủ đầu tư lại quan trọng nhất trong việc ảnh hưởng đến tiến độ dự án?
    Năng lực chủ đầu tư quyết định khả năng phối hợp, ra quyết định và quản lý tổng thể dự án. Một chủ đầu tư có năng lực cao sẽ giảm thiểu các rủi ro, xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh, từ đó giúp dự án hoàn thành đúng tiến độ.

  2. Phân cấp quản lý có thể cải thiện tiến độ dự án như thế nào?
    Phân cấp quản lý hợp lý giúp rút ngắn thời gian phê duyệt các thủ tục, giảm bớt sự chồng chéo và quan liêu, tạo điều kiện cho các bên tham gia dự án hoạt động hiệu quả và nhanh chóng hơn.

  3. Yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng ra sao đến tiến độ dự án?
    Thời tiết xấu, địa chất phức tạp hoặc biến động giá vật liệu xây dựng có thể gây gián đoạn thi công, tăng chi phí và kéo dài thời gian hoàn thành dự án.

  4. Làm thế nào để đảm bảo nguồn vốn thực hiện dự án được cấp phát kịp thời?
    Cần xây dựng quy trình thanh toán minh bạch, đơn giản hóa thủ tục, đồng thời tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tài chính và chủ đầu tư để tránh chậm trễ trong việc giải ngân vốn.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để xác định các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng kết hợp phân tích định tính và định lượng, trong đó phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy tuyến tính đa biến được áp dụng để nhóm các biến và kiểm định giả thuyết về các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 7 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến chậm tiến độ dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại Long An, trong đó năng lực chủ đầu tư và phân cấp quản lý là hai yếu tố quan trọng nhất.
  • Mô hình hồi quy tuyến tính đa biến giải thích được 17.9% biến thiên của biến động tiến độ hoàn thành dự án, với các nhân tố đều có ý nghĩa thống kê ở mức 5%.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ đặc thù quản lý dự án đầu tư công tại địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện dự án.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, cải tiến phân cấp thẩm quyền, ổn định chính sách và hệ thống thông tin, đảm bảo nguồn vốn và nâng cao năng lực nhà thầu.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để so sánh và hoàn thiện mô hình quản lý dự án đầu tư công.

Hành động ngay hôm nay: Các cơ quan quản lý và chủ đầu tư cần phối hợp triển khai các giải pháp nâng cao năng lực và cải tiến quy trình nhằm giảm thiểu chậm tiến độ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững tại tỉnh Long An.