Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt trong việc nâng cao cơ sở hạ tầng y tế, giáo dục và quốc phòng. Tại tỉnh Đồng Tháp, các công trình xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước thường xuyên gặp phải vấn đề chậm trễ tiến độ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả đầu tư và uy tín các bên liên quan. Theo khảo sát, có khoảng 97,5% người tham gia nghiên cứu từng trải nghiệm dự án bị trễ tiến độ, phản ánh thực trạng phổ biến và nghiêm trọng của vấn đề này. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định, phân tích và xếp hạng các nhân tố gây chậm trễ tiến độ trong các công trình xây dựng vốn ngân sách nhà nước tại Đồng Tháp, đồng thời đề xuất các giải pháp khắc phục phù hợp với đặc thù địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2022, tập trung khảo sát các chuyên gia, kỹ sư và cán bộ quản lý dự án trên địa bàn tỉnh. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dự án xây dựng tại Đồng Tháp mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý trong việc kiểm soát rủi ro và cải thiện tiến độ thi công, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chậm trễ tiến độ xây dựng, được phân thành 7 nhóm chính: Chủ đầu tư, Tư vấn giám sát và Ban quản lý dự án, Nhà thầu thi công, Thiết kế, Thiết bị và Vật liệu, Nhân công, và các yếu tố bên ngoài. Mô hình hồi quy đa biến được sử dụng để đánh giá mức độ tác động của từng nhóm nhân tố đến mức độ nghiêm trọng của chậm trễ tiến độ. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chậm trễ tiến độ (CTTĐ): Thời gian thi công thực tế vượt quá thời gian dự kiến trong hợp đồng.
  • Phân loại chậm trễ: Chậm trễ không thể tha thứ (do nhà thầu) và chậm trễ có thể tha thứ (do yếu tố khách quan hoặc chủ đầu tư).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA): Rút gọn và xác định các nhân tố chính ảnh hưởng đến chậm trễ.
  • Phân tích hồi quy đa biến: Đánh giá mối quan hệ giữa các nhóm nhân tố và mức độ chậm trễ.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 162 chuyên gia, kỹ sư, cán bộ quản lý dự án tại Đồng Tháp, và dữ liệu thứ cấp từ các nghiên cứu trước đây, báo cáo ngành và văn bản pháp luật liên quan. Kích thước mẫu được xác định dựa trên nguyên tắc tối thiểu 4-5 lần số biến quan sát, với 38 biến được khảo sát. Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế theo thang đo Likert 5 mức độ ảnh hưởng, gồm các yếu tố được mã hóa rõ ràng theo nhóm nhân tố. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các bước: kiểm tra độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy đa biến và kiểm định phương sai One-Way ANOVA. Quy trình thu thập dữ liệu gồm khảo sát sơ bộ, điều chỉnh bảng câu hỏi, khảo sát chính thức và xử lý dữ liệu sạch để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ ảnh hưởng của các nhóm nhân tố: Kết quả hồi quy đa biến cho thấy các nhóm nhân tố Chủ đầu tư, Tư vấn giám sát và Ban quản lý dự án, Nhà thầu thi công, Thiết kế, Thiết bị và Vật liệu, Nhân công, và Yếu tố bên ngoài đều có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến mức độ nghiêm trọng của chậm trễ tiến độ với mức ý nghĩa 5%. Trong đó, nhóm Chủ đầu tư và Nhà thầu thi công có hệ số tác động cao nhất, lần lượt khoảng 0.35 và 0.30, cho thấy vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tiến độ.

  2. Xếp hạng các yếu tố cụ thể: Trong nhóm Chủ đầu tư, yếu tố "Thanh toán tài chính chậm trễ" được đánh giá có mức độ ảnh hưởng trung bình 4.2/5, cao nhất trong nhóm. Nhóm Nhà thầu thi công, "Quản lý nhân công và kế hoạch công việc không hiệu quả" có điểm trung bình 4.1/5. Yếu tố bên ngoài như "Tranh chấp ngoài ý muốn làm tạm dừng công trình" cũng được đánh giá cao với mức 3.9/5.

  3. Tỷ lệ dự án bị trễ tiến độ: Khoảng 97,5% người khảo sát cho biết đã từng tham gia dự án bị chậm tiến độ, phản ánh thực trạng phổ biến. Quy mô dự án đa dạng, trong đó 35,8% dự án có vốn dưới 20 tỷ đồng, 13,6% dự án trên 100 tỷ đồng.

  4. Độ tin cậy thang đo: Hệ số Cronbach’s Alpha của các nhóm nhân tố đều đạt trên 0.7, đảm bảo độ tin cậy cao cho các thang đo sử dụng trong nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến chậm trễ tiến độ là do sự phối hợp kém và thiếu hiệu quả trong quản lý tài chính của Chủ đầu tư, cùng với năng lực và kế hoạch thi công chưa tối ưu của Nhà thầu. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, như nghiên cứu tại Hồng Kông và Ai Cập, nơi các yếu tố quản lý và tài chính cũng được xác định là nguyên nhân chính gây chậm trễ. Việc phân tích hồi quy đa biến giúp làm rõ mối quan hệ nhân quả giữa các nhóm nhân tố, từ đó cung cấp cơ sở khoa học để ưu tiên giải pháp can thiệp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng trung bình của từng nhóm nhân tố và bảng xếp hạng các yếu tố cụ thể theo điểm trung bình, giúp nhà quản lý dễ dàng nhận diện các điểm nghẽn cần xử lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý tài chính và thanh toán kịp thời: Chủ đầu tư cần thiết lập quy trình thanh toán minh bạch, nhanh chóng nhằm giảm thiểu rủi ro tài chính cho nhà thầu, mục tiêu giảm tỷ lệ thanh toán chậm xuống dưới 5% trong vòng 12 tháng.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và kế hoạch thi công của nhà thầu: Đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án và kỹ thuật thi công cho đội ngũ nhà thầu, áp dụng công nghệ quản lý hiện đại, nhằm cải thiện hiệu quả thi công và giảm thiểu sai sót, dự kiến hoàn thành trong 18 tháng.

  3. Cải thiện phối hợp giữa các bên liên quan: Thiết lập hệ thống giao tiếp và phối hợp chặt chẽ giữa Chủ đầu tư, Tư vấn giám sát, Nhà thầu và Thiết kế, thông qua các cuộc họp định kỳ và công cụ quản lý dự án trực tuyến, nhằm giảm thiểu xung đột và xử lý kịp thời các sự cố, thực hiện trong 6 tháng đầu năm.

  4. Quản lý rủi ro từ yếu tố bên ngoài: Xây dựng kế hoạch dự phòng cho các tình huống tranh chấp, thiên tai và các yếu tố khách quan khác, phối hợp với chính quyền địa phương để giải quyết nhanh chóng các vấn đề phát sinh, áp dụng ngay trong các dự án hiện tại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư dự án xây dựng: Giúp nhận diện các rủi ro tiềm ẩn và cải thiện quy trình quản lý tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư và tiến độ dự án.

  2. Nhà thầu thi công: Cung cấp cơ sở để đánh giá năng lực quản lý, lập kế hoạch thi công và phối hợp với các bên liên quan nhằm hạn chế chậm trễ.

  3. Tư vấn giám sát và Ban quản lý dự án: Hỗ trợ trong việc giám sát, kiểm soát tiến độ và phối hợp xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo khoa học về phương pháp phân tích nhân tố, hồi quy đa biến và các giải pháp thực tiễn trong quản lý tiến độ dự án xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nguyên nhân chính nào gây chậm trễ tiến độ trong các công trình vốn ngân sách nhà nước tại Đồng Tháp?
    Nguyên nhân chủ yếu là do thanh toán tài chính chậm trễ từ Chủ đầu tư và quản lý thi công chưa hiệu quả của Nhà thầu, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng cao nhất trong nghiên cứu.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để phân tích các nhân tố gây chậm trễ?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn biến và phân tích hồi quy đa biến để đánh giá mức độ tác động của các nhóm nhân tố đến chậm trễ tiến độ.

  3. Làm thế nào để cải thiện tiến độ thi công dự án xây dựng?
    Cần tăng cường quản lý tài chính, nâng cao năng lực quản lý thi công, cải thiện phối hợp giữa các bên và xây dựng kế hoạch quản lý rủi ro từ các yếu tố bên ngoài.

  4. Kích thước mẫu khảo sát trong nghiên cứu là bao nhiêu?
    Nghiên cứu thu thập dữ liệu từ 162 người tham gia, đảm bảo đủ kích thước mẫu theo tiêu chuẩn tối thiểu 4-5 lần số biến quan sát.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các tỉnh khác không?
    Mặc dù tập trung tại Đồng Tháp, mô hình và phương pháp nghiên cứu có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các tỉnh khác có điều kiện tương tự về địa hình và quản lý xây dựng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định và phân tích 35 yếu tố gây chậm trễ tiến độ, phân thành 7 nhóm nhân tố chính có tác động đáng kể đến tiến độ dự án xây dựng vốn ngân sách nhà nước tại Đồng Tháp.
  • Kết quả phân tích hồi quy đa biến cho thấy nhóm Chủ đầu tư và Nhà thầu thi công là hai nhóm có ảnh hưởng mạnh nhất đến sự chậm trễ tiến độ.
  • Đề xuất 34 giải pháp cụ thể nhằm khắc phục các nguyên nhân chậm trễ, tập trung vào quản lý tài chính, nâng cao năng lực thi công, cải thiện phối hợp và quản lý rủi ro bên ngoài.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức và cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý dự án tại Đồng Tháp trong việc kiểm soát tiến độ và nâng cao hiệu quả đầu tư.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để hoàn thiện mô hình quản lý tiến độ xây dựng.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và chuyên gia xây dựng tại Đồng Tháp nên áp dụng các giải pháp nghiên cứu đề xuất để cải thiện tiến độ và chất lượng dự án, đồng thời phối hợp chặt chẽ trong quá trình thực hiện nhằm đạt hiệu quả tối ưu.