Phân Cấp Ngân Sách và Sự Tự Chủ Tài Chính Của Ngân Sách Tỉnh Đồng Tháp

Chính quyền địa phương, gần dân hơn, có thông tin tốt hơn về nhu cầu và ý nguyện của người dân. Điều này giúp họ đưa ra quyết định phù hợp hơn, đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả các yêu cầu của người dân. Việc chuyển giao quyền hạn và trách nhiệm từ chính quyền trung ương xuống địa phương giúp tăng cường hiệu quả, tính công bằng, sự minh bạch và trách nhiệm giải trình của khu vực công. Phân cấp ngân sách phù hợp với các cấp chính quyền, ví dụ như trường học, bệnh viện, nước sạch nông thôn. Đồng Tháp là địa phương nhận trợ cấp cân đối từ trung ương, việc cải thiện tính tự chủ ngân sách là cấp thiết.

Mục tiêu chính là làm rõ những trở ngại trong việc huy động nguồn thu theo phân cấp và sử dụng nguồn thu để đáp ứng trách nhiệm chi tiêu của chính quyền địa phương trong trường hợp tỉnh Đồng Tháp. Câu hỏi nghiên cứu trọng tâm là: Chính quyền cấp tỉnh cần nỗ lực như thế nào để cải thiện tính cân đối của ngân sách địa phương trên địa bàn tỉnh? Để trả lời câu hỏi này, luận văn sẽ sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, và dự báo.

Chính quyền trung ương thường bị quá tải, việc phân cấp giúp giải tỏa những ách tắc trong quá trình ra quyết định và tăng tính nhạy cảm của chính quyền địa phương. Khi chính quyền địa phương gần dân hơn, các quyết định công sẽ phù hợp hơn với điều kiện địa phương. Người dân có thể tham gia vào quá trình ra quyết định về ngân sách một cách thực chất khi thông tin được minh bạch. Điều này đảm bảo việc cung ứng hàng hóa - dịch vụ công phù hợp và người dân có thể giám sát hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương.

Phân cấp ngân sách là việc xác định phạm vi, trách nhiệm và quyền hạn của chính quyền các cấp trong việc quản lý ngân sách nhà nước, phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội. Có ba mức độ phân cấp hành chính: tản quyền, ủy quyền, và trao quyền. Tản quyền là hình thức thấp nhất, chuyển giao quyền hạn trong nội bộ ngành dọc của trung ương. Ủy quyền là chuyển giao quyền quyết định và trách nhiệm điều hành cho cơ quan địa phương trong khuôn khổ hướng dẫn của cấp cao hơn. Phân quyền là cấp độ cao nhất, chuyển giao toàn bộ chức năng ra quyết định, quản lý và tài chính cho chính quyền địa phương.

Có ba mức độ phân cấp hành chính, bao gồm: Tản quyền, Ủy quyền và Phân quyền. Tản quyền là hình thức chuyển giao quyền hạn và trách nhiệm cho các đơn vị đại diện chính quyền trung ương ở các vùng hay địa phương. Ủy quyền là hình thức phân cấp hành chính trong đó chính quyền trung ương chuyển giao quyền quyết định và trách nhiệm điều hành cho cơ quan địa phương trong khuôn khổ các hướng dẫn do chính quyền cấp cao hơn ban hành. Phân quyền: là cấp độ phân cấp hành chính cao nhất theo đó toàn bộ chức năng ra quyết định, quản lý và tài chính được chuyển giao cho chính quyền địa phương.

Mất cân bằng hàng dọc dùng để chỉ khoảng cách giữa nhu cầu chi tiêu và nguồn thu sẵn có của các cấp chính quyền. Chỉ số mất cân bằng hàng dọc – VFI (vertical fiscal imbalance): VFI=1- rown/sown. Nếu VFI= 0,5 có nghĩa cơ quan địa phương nhận khoản chuyển giao từ trung ương chiếm tỷ trọng 50% tổng thu ngân sách địa phương hay đáp ứng 50% tổng chi ngân sách địa phương.

Mất cân bằng hàng ngang là những khác biệt về năng lực và nhu cầu giữa các đơn vị cơ quan địa phương trong cùng một cấp chính quyền. Đó là sự không bình đẳng giữa các đơn vị hành chính cùng cấp. Bổ sung của Trung ương hoặc cấp trên có thể hạn chế sự không bình đẳng đó. CQĐP thường không muốn cung cấp các hàng hóa công cộng vượt ra khỏi địa giới hành chính của mình và thường cung cấp dưới khả năng.

Khoản chuyển giao ngân sách là khoản bổ sung từ ngân sách cấp trên bổ sung cho ngân sách cấp dưới nhằm tạo điều kiện điều hòa ngân sách và bổ sung ngân sách. Để giải quyết sự mất cân bằng giữa thu và chi NS của các cấp chính quyền, cần phải có cơ chế điều hòa và bổ sung NS. Có thể thực hiện theo các giải pháp: (1) Để lại nguồn thu hoặc điều tiết nguồn thu. (2) Bổ sung NS: Bổ sung trọn gói không điều kiện hoặc bổ sung có mục tiêu. Ở Việt Nam có 2 khoản chuyển giao liên chính quyền là bổ sung cân đối và bổ sung có mục tiêu.

Tự chủ tài chính cho phép các nhà lãnh đạo địa phương chủ động hơn trong việc quản lý nguồn lực và đưa ra các quyết định phù hợp với tình hình thực tế. Điều này cũng tăng cường trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương đối với người dân, vì họ phải chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động của mình.

Các chính sách cần chú trọng đến việc tăng phúc lợi xã hội cho các địa phương và toàn thể quốc gia. Phân bổ nguồn lực trong khu vực công chủ yếu là theo ý chí chính trị. Nếu chỉ để Trung ương cung cấp toàn bộ hàng hóa công cộng thì sẽ làm giảm tổng phúc lợi xã hội của tổng hàng hóa công cộng. Nếu phân cấp cho các địa phương cung cấp hàng hóa công cộng địa phương thì không những tăng phúc lợi của địa phương mà còn tăng tổng phúc lợi xã hội quốc gia.

Chương này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về tỉnh Đồng Tháp, bao gồm vị trí địa lý, dân số, và các đặc điểm kinh tế - xã hội quan trọng. Đồng thời, chương này cũng sẽ mô tả hệ thống ngân sách của tỉnh, bao gồm cơ cấu tổ chức và các quy trình quản lý ngân sách chính.

Phần này sẽ đánh giá mức độ tự chủ tài chính của tỉnh Đồng Tháp bằng cách phân tích các chỉ số tài chính quan trọng, chẳng hạn như tỷ lệ giữa nguồn thu tự có và tổng chi ngân sách. Nghiên cứu cũng sẽ xác định các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tự chủ tài chính của tỉnh.

Phần này sẽ đi sâu vào phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách của tỉnh Đồng Tháp trong giai đoạn 2011-2019, bao gồm cả yếu tố bên trong (chính sách địa phương) và yếu tố bên ngoài (tình hình kinh tế vĩ mô). Nghiên cứu sẽ xác định các yếu tố nào có tác động tích cực và yếu tố nào có tác động tiêu cực đến nguồn thu.

Nghiên cứu sẽ đưa ra các khuyến nghị cụ thể đối với chính phủ trung ương về các chính sách ngân sách có thể hỗ trợ tỉnh Đồng Tháp nâng cao khả năng tự chủ tài chính, chẳng hạn như sửa đổi các quy định về phân cấp ngân sách và tăng cường các khoản chuyển giao tài chính có mục tiêu.

Nghiên cứu sẽ nhấn mạnh vai trò quan trọng của chính quyền địa phương trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tạo ra nhiều cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Nghiên cứu sẽ khuyến nghị các biện pháp cụ thể mà chính quyền địa phương có thể thực hiện để thu hút đầu tư, hỗ trợ doanh nghiệp, và cải thiện môi trường kinh doanh.

Nghiên cứu cũng sẽ chỉ ra những hạn chế còn tồn tại trong phân cấp ngân sách và tự chủ tài chính của tỉnh Đồng Tháp. Đồng thời, nghiên cứu sẽ đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để khắc phục những hạn chế này và tiếp tục cải thiện hệ thống ngân sách của tỉnh.