Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Tỷ Lệ Thu Nhập Lãi Cận Biên Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Niêm Yết Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Ngọc Lan Anh
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Như Quỳnh
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Tỷ Lệ Thu Nhập Lãi Cận Biên Của Ngân Hàng Thương Mại Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
• 1.1. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1.1. Mục tiêu tổng quát
• 1.1.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.2. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
• 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.5. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
• 1.6. KẾT CẤU CỦA KHOÁ LUẬN
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 2.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• 2.1.1. Khái niệm về ngân hàng thương mại
• 2.1.2. Các hoạt động kinh doanh cơ bản của ngân hàng thương mại
• 2.2. TỔNG QUAN VỀ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• 2.2.1. Khái niệm về thu nhập lãi cận biên của ngân hàng và đo lường
• 2.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• 2.3.1. Nhóm yếu tố kinh tế vĩ mô
• 2.3.2. Nhóm yếu tố nội tại ngân hàng
• 2.4. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Các nghiên cứu trong nước
• 2.4.2. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.4.3. Khoảng trống các nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. GIẢ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Giả thuyết nghiên cứu
• 3.1.2. Mô hình nghiên cứu
• 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.2.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.3. Dữ liệu nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. THỐNG KÊ MÔ TẢ MẪU NGHIÊN CỨU VÀ SỰ TƯƠNG QUAN CỦA CÁC BIẾN ĐỘC LẬP
• 4.1.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu
• 4.1.2. Sự tương quan của các biến độc lập
• 4.2. KẾT QUẢ MÔ HÌNH HỒI QUY
• 4.2.1. So sánh sự phù hợp giữa mô hình ảnh hưởng cố định (FEM) và mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên (REM)
• 4.2.2. Kiểm định các khuyết tật mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên REM
• 4.2.3. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ CÁC HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1.1. Đối với quy mô ngân hàng
• 5.1.2. Đối với hệ số an toàn vốn
• 5.1.3. Đối với hiệu quả quản lý chi phí
• 5.1.4. Đối với tỷ lệ thanh khoản
• 5.1.5. Đối với tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng
• 5.2. HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO CỦA ĐỀ TÀI
• 5.2.1. Hạn chế của đề tài
• 5.2.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC A: KẾT QUẢ TÍNH TOÁN BẰNG PHẦN MỀM STATA 14

I. Tổng Quan Về Tỷ Lệ Thu Nhập Lãi Cận Biên NIM tại Việt Nam

Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, là trung gian tài chính thiết yếu. Hoạt động chính của NHTM là huy động vốn và cấp tín dụng. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) là thước đo hiệu quả hoạt động quan trọng, thể hiện khả năng kiểm soát tài sản sinh lời và quản lý chi phí vốn. NIM cao cho thấy NHTM hoạt động hiệu quả và có khả năng cạnh tranh tốt trên thị trường. Ngược lại, NIM thấp có thể báo hiệu các vấn đề về quản lý rủi ro, hiệu quả hoạt động hoặc áp lực cạnh tranh. Theo Nguyễn Đăng Dờn (2014), NIM cho thấy khả năng kiểm soát tài sản sinh lời và khả năng duy trì nguồn vốn có chi phí thấp.

1.1. Vai trò của NHTM và tỷ lệ NIM trong nền kinh tế

Hệ thống NHTM Việt Nam đóng vai trò trung gian thanh toán, cung cấp vốn cho nền kinh tế, góp phần vào tăng trưởng GDP. NIM là chỉ số then chốt đánh giá hiệu quả hoạt động. Tỷ lệ NIM cao cho thấy khả năng sinh lời tốt từ hoạt động cho vay và đầu tư. Ngân hàng có NIM tốt sẽ có lợi thế cạnh tranh, thu hút vốn đầu tư và phát triển bền vững.

1.2. Phương pháp đo lường tỷ lệ thu nhập lãi cận biên

Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) được tính bằng chênh lệch giữa thu nhập lãi và chi phí lãi, chia cho tổng tài sản sinh lời bình quân. Công thức này cho phép so sánh hiệu quả hoạt động giữa các NHTM khác nhau, bất kể quy mô. Việc phân tích NIM giúp các nhà quản lý ngân hàng xác định các khu vực cần cải thiện để tăng cường khả năng sinh lời.

II. Thách Thức Của NHTM Việt Nam Trong Bối Cảnh Hiện Nay

Hệ thống ngân hàng Việt Nam, dù có sự tăng trưởng đáng kể về quy mô và dịch vụ, vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Nợ xấu, thanh khoản không ổn định, và năng lực quản trị yếu là những vấn đề tồn tại. Cạnh tranh ngân hàng ngày càng gay gắt, đặc biệt sau khi Việt Nam gia nhập WTO. Các NHTM cần nâng cao hiệu quả hoạt động và quản lý rủi ro để duy trì lợi thế cạnh tranh. Các NHTM không có khả năng cạnh tranh sẽ bị thay thế, nhấn mạnh tầm quan trọng của thu nhập lãi cận biên cao.

2.1. Ảnh hưởng của Nợ Xấu và Quản Lý Rủi Ro Tín Dụng

Nợ xấu là một trong những thách thức lớn nhất đối với hệ thống NHTM Việt Nam. Nợ xấu cao làm giảm tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM), ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và an toàn vốn của ngân hàng. Quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả là yếu tố then chốt để giảm thiểu nợ xấu và duy trì NIM ổn định.

2.2. Tác động của Cạnh Tranh Ngân Hàng và Hội Nhập Kinh Tế

Hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt sau khi gia nhập WTO, tạo ra áp lực cạnh tranh lớn đối với các NHTM Việt Nam. Để tồn tại và phát triển, các ngân hàng cần nâng cao hiệu quả hoạt động, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, và áp dụng công nghệ ngân hàng tiên tiến.

2.3. Ảnh hưởng của Tác động của Covid 19 và Điều Kiện Thị Trường

Đại dịch Covid-19 gây ra những tác động tiêu cực đến nền kinh tế, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng và làm tăng nợ xấu. Đồng thời, điều kiện thị trường có nhiều biến động cũng gây khó khăn cho hoạt động của các NHTM.

III. Các Yếu Tố Nội Tại Tác Động Đến Tỷ Lệ NIM Của NHTM

Nhiều yếu tố nội tại của NHTM có ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM). Quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động, quản lý rủi ro tín dụng, và cấu trúc vốn là những yếu tố quan trọng. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra mối quan hệ giữa các yếu tố này và NIM. Việc quản lý tốt các yếu tố nội tại này giúp NHTM nâng cao khả năng sinh lời và cạnh tranh trên thị trường.

3.1. Ảnh hưởng của Quy Mô Ngân Hàng và Hiệu Quả Hoạt Động

Quy mô ngân hàng có thể ảnh hưởng đến NIM thông qua lợi thế kinh tế theo quy mô. Hiệu quả hoạt động, bao gồm quản lý chi phí và sử dụng tài sản hiệu quả, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện NIM.

3.2. Tầm quan trọng của Quản Lý Rủi Ro Tín Dụng và Dự Phòng Rủi Ro

Quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả giúp giảm thiểu nợ xấu và tăng NIM. Dự phòng rủi ro đầy đủ giúp ngân hàng đối phó với các khoản nợ xấu tiềm ẩn và duy trì sự ổn định tài chính.

3.3. Vai trò của Thanh Khoản và Cấu Trúc Vốn trong tối ưu Tỷ lệ NIM

Mức thanh khoản và cấu trúc vốn cũng ảnh hưởng đến NIM. Cần đảm bảo thanh khoản hợp lý để đáp ứng nhu cầu thanh toán. Cấu trúc vốn tối ưu giúp giảm chi phí vốn và tăng khả năng sinh lời. Việc quản lý tốt các yếu tố này giúp NHTM nâng cao NIM và cải thiện hiệu quả hoạt động.

IV. Yếu Tố Kinh Tế Vĩ Mô Ảnh Hưởng Đến NIM của NHTM Việt Nam

Môi trường kinh tế vĩ mô có tác động đáng kể đến hoạt động của NHTM và tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM). Lạm phát, tỷ giá hối đoái, chính sách tiền tệ, và tăng trưởng tín dụng là những yếu tố vĩ mô quan trọng. Sự thay đổi của các yếu tố này có thể ảnh hưởng đến chi phí vốn, thu nhập lãi, và NIM của NHTM. Việc dự báo và quản lý rủi ro liên quan đến các yếu tố vĩ mô là rất quan trọng.

4.1. Ảnh hưởng của Lạm Phát và Tỷ Giá Hối Đoái đến NIM

Lạm phát có thể làm tăng chi phí vốn của ngân hàng và ảnh hưởng đến NIM. Tỷ giá hối đoái biến động có thể tác động đến thu nhập và chi phí từ các hoạt động ngoại tệ của ngân hàng. Do đó, cần theo dõi chặt chẽ và quản lý rủi ro liên quan đến lạm phát và tỷ giá.

4.2. Tác động của Chính Sách Tiền Tệ và Tăng Trưởng Tín Dụng

Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước, bao gồm lãi suất điều hành và các quy định về dự trữ bắt buộc, có ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vốn và khả năng cho vay của ngân hàng. Tăng trưởng tín dụng nhanh chóng có thể làm tăng thu nhập lãi nhưng cũng đi kèm với rủi ro tín dụng cao hơn.

4.3. Ảnh hưởng của Môi Trường Kinh Tế Vĩ Mô và Khách Hàng

Môi trường kinh tế vĩ mô có tác động lớn đến hoạt động kinh doanh của khách hàng. Nếu môi trường kinh tế vĩ mô phát triển ổn định, khách hàng có nguồn thu nhập tốt để trả nợ ngân hàng. Tuy nhiên, nếu môi trường kinh tế vĩ mô có nhiều biến động sẽ ảnh hưởng lớn đến khả năng trả nợ của khách hàng.

V. Phân Tích Thực Nghiệm Các Yếu Tố Ảnh Hưởng NIM Tại Việt Nam

Nghiên cứu thực nghiệm này sử dụng dữ liệu bảng từ các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2011-2020. Mô hình hồi quy đa biến được sử dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố nội tại và vĩ mô đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM). Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp bằng chứng thực nghiệm về các yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến NIM và giúp các nhà quản lý ngân hàng đưa ra các quyết định chính sách phù hợp.

5.1. Dữ liệu và Phương pháp Nghiên Cứu

Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính của 16 NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2011-2020. Mô hình hồi quy đa biến được sử dụng để phân tích mối quan hệ giữa NIM và các yếu tố ảnh hưởng, kiểm soát các yếu tố có thể gây nhiễu.

5.2. Kết Quả Phân Tích và Thảo Luận

Kết quả phân tích cho thấy các yếu tố như quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động, và quản lý rủi ro tín dụng có ảnh hưởng đáng kể đến NIM. Các yếu tố vĩ mô như lạm phát và tăng trưởng tín dụng cũng có tác động quan trọng. Thảo luận chi tiết về ý nghĩa của các kết quả này và so sánh với các nghiên cứu trước đây.

5.3. So sánh với các nghiên cứu trước đây

So sánh kết quả nghiên cứu này với các nghiên cứu khác trong nước và quốc tế để xác định điểm tương đồng, sự khác biệt và những đóng góp mới của nghiên cứu. Đánh giá xem kết quả có phù hợp với bối cảnh của Việt Nam hay không.

VI. Hàm Ý Chính Sách Để Cải Thiện Tỷ Lệ NIM Của NHTM

Kết quả nghiên cứu cung cấp các hàm ý chính sách quan trọng cho các nhà quản lý NHTM và các nhà hoạch định chính sách. Cần tập trung vào việc cải thiện hiệu quả hoạt động, quản lý rủi ro tín dụng, và ứng phó với các biến động kinh tế vĩ mô. Các chính sách hỗ trợ tăng trưởng tín dụng bền vững và ổn định lạm phát cũng có vai trò quan trọng trong việc duy trì tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) ổn định.

6.1. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Quản Lý Chi Phí và Rủi Ro Tín Dụng

Các NHTM cần áp dụng các biện pháp để giảm chi phí hoạt động, nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản, và tăng cường quản lý rủi ro tín dụng. Điều này bao gồm việc đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân viên, và xây dựng hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả.

6.2. Ứng Phó Với Biến Động Kinh Tế Vĩ Mô và Chính Sách Tiền Tệ

Các NHTM cần có khả năng dự báo và ứng phó với các biến động kinh tế vĩ mô và chính sách tiền tệ. Điều này đòi hỏi việc xây dựng các mô hình kinh tế, phân tích dữ liệu, và điều chỉnh chiến lược kinh doanh một cách linh hoạt.

6.3. Hướng nghiên cứu trong tương lai

Nêu bật các hướng nghiên cứu trong tương lai về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên. Ví dụ, có thể nghiên cứu sâu hơn về tác động của công nghệ tài chính (Fintech) đến NIM hoặc nghiên cứu về các yếu tố phi tài chính ảnh hưởng đến NIM.