Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Internet of Things (IoT) đã trở thành một trong những công nghệ trọng yếu, góp phần thúc đẩy sự phát triển của nhiều ngành nghề, trong đó có ngành du lịch. Theo thống kê của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), năm 2022, tỷ lệ khách du lịch trong nước đặt phòng và tour trực tuyến đạt hơn 60%, trong khi khách du lịch quốc tế sử dụng dịch vụ này lên tới hơn 75%, phần lớn trong độ tuổi dưới 35. Điều này cho thấy sự gia tăng mạnh mẽ của việc ứng dụng công nghệ số trong ngành du lịch, đặc biệt là IoT, nhằm nâng cao trải nghiệm khách hàng và tối ưu hóa hoạt động kinh doanh.

Tuy nhiên, việc ứng dụng IoT trong các doanh nghiệp du lịch tại Việt Nam, đặc biệt là tại Công ty Lữ hành Hanoitourist, vẫn còn nhiều hạn chế. Công ty này, với hơn 50 năm kinh nghiệm và vị thế hàng đầu trong lĩnh vực lữ hành, đang đối mặt với những thách thức trong việc đầu tư và triển khai công nghệ thông tin, bao gồm cả phần cứng, phần mềm và nguồn nhân lực CNTT. Nghiên cứu nhằm mục tiêu xây dựng mô hình đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng IoT tại Công ty Lữ hành Hanoitourist, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ này.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Công ty Lữ hành Hanoitourist, với dữ liệu thứ cấp thu thập từ năm 2013 đến 2022 và dữ liệu sơ cấp khảo sát trong 6 tháng đầu năm 2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng dịch vụ và thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành du lịch thông minh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng ba khung lý thuyết chính để phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng IoT trong doanh nghiệp du lịch:

  1. Mô hình Công nghệ-Tổ chức-Môi trường (TOE): Khung này phân tích việc áp dụng công nghệ mới dựa trên ba yếu tố: công nghệ (tính hữu ích, tính tương thích, tính phức tạp), tổ chức (nguồn lực, cấu trúc, sự hỗ trợ của lãnh đạo) và môi trường (áp lực cạnh tranh, quy định pháp luật, khách hàng). TOE được đánh giá là phù hợp để nghiên cứu ở cấp độ tổ chức, giúp hiểu rõ các điều kiện ảnh hưởng đến việc chấp nhận và triển khai IoT.

  2. Lý thuyết khuếch tán đổi mới (DOI): DOI giải thích quá trình lan truyền và chấp nhận công nghệ mới trong xã hội, phân loại người dùng thành các nhóm như người đổi mới, người áp dụng sớm, đa số sớm, đa số muộn và người chậm trễ. Lý thuyết này giúp xác định các yếu tố thúc đẩy hoặc cản trở việc áp dụng IoT trong doanh nghiệp.

  3. Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM) và các mô hình mở rộng: TAM tập trung vào hai yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi sử dụng công nghệ là nhận thức về sự hữu ích và độ dễ sử dụng. Các mô hình mở rộng như TAM2 và UTAUT bổ sung thêm các yếu tố như áp lực xã hội, kinh nghiệm, và điều kiện hỗ trợ kỹ thuật, giúp giải thích sâu hơn về hành vi chấp nhận IoT của người dùng trong doanh nghiệp.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: IoT (Internet of Things), TOE, DOI, TAM, UTAUT, PLS-SEM (Partial Least Squares Structural Equation Modeling), và các thuật ngữ liên quan đến công nghệ và quản trị doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu công bố của Công ty Lữ hành Hanoitourist giai đoạn 2013-2022. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát với mẫu gồm các nhà quản lý cấp cao, cấp trung, nhân viên văn phòng và hướng dẫn viên của công ty trong 6 tháng đầu năm 2023.

Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào những người trực tiếp tham gia hoạt động kinh doanh và quản lý tại công ty. Bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá mức độ đồng ý về các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng IoT.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng kỹ thuật PLS-SEM, phù hợp với nghiên cứu đa biến và mô hình nhân quả. Các bước phân tích bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo (hệ số tải ≥ 0.7, Composite Reliability ≥ 0.6), phân tích giá trị hội tụ (AVE ≥ 0.5), kiểm định giá trị phân biệt bằng phương pháp Fornell-Larcker và chỉ số HTMT, kiểm định đa cộng tuyến (VIF < 5), và kiểm định ý nghĩa các liên kết trong mô hình.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2013 đến giữa năm 2023, trong đó phần thu thập và phân tích dữ liệu sơ cấp diễn ra trong 6 tháng đầu năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của xu hướng công nghệ: Kết quả khảo sát cho thấy 85% người tham gia đồng ý rằng xu hướng công nghệ hiện đại, đặc biệt là IoT, có ảnh hưởng tích cực đến việc nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại Hanoitourist. Nhận thức về tính hữu ích và tính tương thích của IoT được đánh giá cao, với điểm trung bình lần lượt là 4.2 và 4.0 trên thang Likert 5 mức.

  2. Bối cảnh tổ chức: 78% người khảo sát đồng ý rằng sự hỗ trợ từ lãnh đạo cấp cao và nguồn lực tài chính, nhân lực là yếu tố quan trọng thúc đẩy ứng dụng IoT. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% đánh giá nguồn lực CNTT hiện tại của công ty đáp ứng đủ yêu cầu, cho thấy còn tồn tại hạn chế về mặt tổ chức.

  3. Môi trường và áp lực cạnh tranh: Áp lực cạnh tranh từ các doanh nghiệp du lịch khác và yêu cầu ngày càng cao của khách hàng được 82% người khảo sát xác nhận là động lực thúc đẩy công ty đẩy mạnh ứng dụng IoT. Các quy định pháp luật và chính sách hỗ trợ cũng đóng vai trò quan trọng, được đánh giá với điểm trung bình 3.8.

  4. Môi trường an ninh mạng: An ninh mạng là một trong những thách thức lớn nhất với 70% người tham gia khảo sát lo ngại về bảo mật thông tin khách hàng khi triển khai IoT. Công ty cần tăng cường các biện pháp bảo mật để đảm bảo an toàn dữ liệu.

Các kết quả phân tích PLS-SEM cho thấy mô hình có độ phù hợp cao với chỉ số SRMR < 0.08, hệ số R2 cho biến ứng dụng IoT đạt 0.65, chứng tỏ các nhân tố nghiên cứu giải thích được 65% biến động trong việc ứng dụng IoT tại công ty.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về vai trò của các yếu tố công nghệ, tổ chức và môi trường trong việc áp dụng công nghệ mới. Việc nhận thức rõ về lợi ích và tính tương thích của IoT giúp doanh nghiệp dễ dàng chấp nhận và triển khai công nghệ này. Sự hỗ trợ từ lãnh đạo và nguồn lực tổ chức là điều kiện tiên quyết để đảm bảo thành công trong ứng dụng IoT.

Áp lực cạnh tranh và yêu cầu khách hàng ngày càng cao tạo động lực mạnh mẽ cho công ty đổi mới công nghệ nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách hàng. Tuy nhiên, thách thức về an ninh mạng cần được chú trọng để tránh rủi ro mất mát dữ liệu và ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đồng ý của các nhân tố, bảng phân tích độ tin cậy và giá trị hội tụ của mô hình, cũng như sơ đồ mô hình PLS-SEM minh họa các mối quan hệ nhân quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư công nghệ IoT: Công ty cần nâng cấp hạ tầng công nghệ, đầu tư vào các thiết bị IoT hiện đại nhằm nâng cao tính tương thích và hiệu quả sử dụng. Mục tiêu đạt tỷ lệ ứng dụng IoT trên 80% trong vòng 2 năm tới, do phòng CNTT phối hợp với ban lãnh đạo thực hiện.

  2. Phát triển nguồn nhân lực CNTT: Đào tạo và tuyển dụng nhân sự chuyên môn về IoT và an ninh mạng để đảm bảo vận hành và bảo trì hệ thống hiệu quả. Kế hoạch đào tạo định kỳ hàng năm, phối hợp với các trung tâm đào tạo công nghệ.

  3. Xây dựng chính sách bảo mật và an ninh mạng: Thiết lập hệ thống bảo mật dữ liệu khách hàng nghiêm ngặt, áp dụng các giải pháp mã hóa và kiểm soát truy cập. Mục tiêu giảm thiểu rủi ro bảo mật xuống dưới 5% trong vòng 1 năm, do bộ phận an ninh thông tin chịu trách nhiệm.

  4. Tăng cường hỗ trợ từ lãnh đạo và truyền thông nội bộ: Ban lãnh đạo cần thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc ứng dụng IoT, đồng thời tổ chức các chương trình truyền thông nội bộ để nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của toàn bộ nhân viên. Thực hiện trong 6 tháng đầu năm 2024.

  5. Hợp tác với các đối tác công nghệ và chính phủ: Tận dụng các chính sách hỗ trợ từ chính phủ và hợp tác với các nhà cung cấp công nghệ để cập nhật xu hướng và giải pháp mới. Mục tiêu xây dựng ít nhất 2 đối tác chiến lược trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý doanh nghiệp du lịch: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng IoT, từ đó xây dựng chiến lược chuyển đổi số phù hợp, nâng cao năng lực cạnh tranh.

  2. Chuyên gia công nghệ thông tin trong ngành du lịch: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về ứng dụng IoT, hỗ trợ phát triển các giải pháp công nghệ tối ưu cho doanh nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, công nghệ thông tin: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tế của IoT trong ngành du lịch.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội du lịch: Hỗ trợ xây dựng chính sách, định hướng phát triển công nghệ trong ngành du lịch, thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Câu hỏi thường gặp

  1. IoT là gì và tại sao lại quan trọng trong ngành du lịch?
    IoT là mạng lưới các thiết bị kết nối và trao đổi dữ liệu qua Internet. Trong du lịch, IoT giúp cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, tự động hóa quy trình và nâng cao hiệu quả quản lý, từ đó tăng sự hài lòng và lợi nhuận doanh nghiệp.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc ứng dụng IoT tại doanh nghiệp du lịch?
    Các nhân tố chính gồm xu hướng công nghệ, bối cảnh tổ chức (nguồn lực và lãnh đạo), môi trường cạnh tranh và áp lực từ khách hàng, cùng với yếu tố an ninh mạng. Sự kết hợp của các yếu tố này quyết định mức độ thành công của ứng dụng IoT.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng khảo sát với mẫu phi xác suất, thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, phân tích bằng kỹ thuật PLS-SEM để kiểm định mô hình nhân quả và đánh giá độ tin cậy, giá trị hội tụ của các thang đo.

  4. Công ty Lữ hành Hanoitourist đang gặp những khó khăn gì trong việc ứng dụng IoT?
    Khó khăn chính gồm hạn chế về nguồn lực CNTT, thiếu sự đầu tư đồng bộ về phần cứng và phần mềm, cũng như thách thức về bảo mật thông tin khách hàng và thiếu nhân lực chuyên môn.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả ứng dụng IoT như thế nào?
    Giải pháp tập trung vào nâng cấp công nghệ, phát triển nguồn nhân lực, tăng cường bảo mật, hỗ trợ lãnh đạo và hợp tác với đối tác công nghệ. Những biện pháp này giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình, nâng cao trải nghiệm khách hàng và tăng cường năng lực cạnh tranh.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xây dựng và kiểm định thành công mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến ứng dụng IoT tại Công ty Lữ hành Hanoitourist, với các yếu tố công nghệ, tổ chức, môi trường và an ninh mạng đóng vai trò quan trọng.
  • Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức về lợi ích IoT và sự hỗ trợ từ lãnh đạo là những nhân tố then chốt thúc đẩy ứng dụng công nghệ.
  • Công ty cần tập trung giải quyết các thách thức về nguồn lực CNTT và an ninh mạng để nâng cao hiệu quả ứng dụng IoT.
  • Các giải pháp đề xuất hướng tới nâng cấp công nghệ, phát triển nhân lực, bảo mật dữ liệu và tăng cường hợp tác nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành du lịch.
  • Giai đoạn tiếp theo của nghiên cứu nên tập trung vào đánh giá hiệu quả thực tiễn của các giải pháp và mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các doanh nghiệp du lịch khác để có cái nhìn toàn diện hơn.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và chuyên gia công nghệ trong ngành du lịch nên áp dụng các kết quả nghiên cứu này để xây dựng chiến lược ứng dụng IoT hiệu quả, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và ngành du lịch Việt Nam.