Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là quốc gia có lịch sử đấu tranh cách mạng lâu dài, với hàng triệu người đã hy sinh và cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc. Theo ước tính, hiện nay cả nước có khoảng hàng triệu người có công (NCC) với cách mạng, trong đó quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội là một trong những địa phương có số lượng NCC được xác nhận đáng kể. Việc quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi NCC là một nhiệm vụ quan trọng nhằm đảm bảo quyền lợi, chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần cho các đối tượng này. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi NCC tại quận Hoàn Kiếm trong giai đoạn 2012-2019, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách trong giai đoạn 2020-2025.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các điều kiện, tiêu chuẩn xác nhận NCC, đánh giá chế độ trợ cấp và ưu đãi ngoài trợ cấp, phân tích thực trạng công tác quản lý nhà nước tại quận Hoàn Kiếm, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao chất lượng quản lý nhà nước, đồng thời đảm bảo quyền lợi chính đáng cho NCC, góp phần ổn định chính trị - xã hội và phát triển kinh tế địa phương.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, với dữ liệu thu thập từ năm 2012 đến 2019, bao gồm các chính sách ưu đãi NCC và công tác quản lý nhà nước liên quan. Nghiên cứu sử dụng số liệu thống kê từ Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội quận Hoàn Kiếm, các báo cáo tổng kết và các văn bản pháp luật hiện hành.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và chính sách công, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước bằng pháp luật: Quản lý nhà nước là hoạt động quyền lực của nhà nước sử dụng pháp luật để điều chỉnh hành vi xã hội, nhằm thực hiện các chức năng quản lý xã hội và bảo vệ quyền lợi công dân. Quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi NCC là quá trình xây dựng, ban hành và thực thi các văn bản pháp luật nhằm bảo đảm quyền lợi cho NCC.

  • Lý thuyết chính sách công: Chính sách công là tập hợp các quyết định nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, trong đó chính sách ưu đãi NCC là một chính sách xã hội đặc biệt, thể hiện sự quan tâm của nhà nước đối với những người có công với cách mạng. Quá trình thực thi chính sách bao gồm việc tổ chức, giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện.

Các khái niệm chính bao gồm: người có công với cách mạng, chính sách ưu đãi NCC, quản lý nhà nước bằng pháp luật, thực thi chính sách công, và thanh tra, kiểm tra trong quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội quận Hoàn Kiếm, báo cáo tổng kết công tác ưu đãi NCC, các văn bản pháp luật liên quan, cùng các bài viết, nghiên cứu khoa học và phỏng vấn cán bộ quản lý.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Thu thập tài liệu, khảo sát thực tế, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và người thụ hưởng chính sách.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về đối tượng NCC, chế độ trợ cấp, ngân sách phân bổ; phân tích so sánh để đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách; phân tích nội dung các văn bản pháp luật và báo cáo thực tiễn; đồng thời sử dụng phương pháp phân tích SWOT để đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu tập trung vào toàn bộ NCC được xác nhận tại quận Hoàn Kiếm (khoảng hàng nghìn người), cùng với các cán bộ quản lý tại Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội quận. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện và phi xác suất được áp dụng cho phỏng vấn sâu.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2019 đến đầu năm 2020, đánh giá thực trạng giai đoạn 2012-2019, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Điều kiện, tiêu chuẩn xác nhận NCC còn nhiều bất cập: Qua khảo sát, có khoảng 15% hồ sơ NCC tại quận Hoàn Kiếm gặp khó khăn trong việc hoàn thiện giấy tờ chứng minh, dẫn đến chậm trễ trong xác nhận. Tiêu chuẩn xác nhận chưa hoàn toàn phù hợp với thực tế, gây khó khăn cho một số đối tượng đặc thù.

  2. Chế độ trợ cấp và ưu đãi chưa đồng bộ, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu NCC: Số liệu cho thấy, khoảng 85% NCC đang hưởng trợ cấp hàng tháng với mức trung bình phù hợp, nhưng chế độ trợ cấp một lần và các ưu đãi ngoài trợ cấp như hỗ trợ nhà ở, chăm sóc y tế còn hạn chế. Tỷ lệ NCC được hưởng bảo hiểm y tế đạt trên 90%, tuy nhiên công tác chăm sóc sức khỏe chuyên sâu còn thiếu.

  3. Công tác quản lý nhà nước tại quận Hoàn Kiếm có nhiều điểm mạnh nhưng cũng tồn tại hạn chế: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội quận đã thực hiện tốt công tác chi trả trợ cấp, với tỷ lệ chi trả đúng hạn đạt 98%. Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên, dẫn đến một số trường hợp trục lợi chính sách chưa được phát hiện kịp thời.

  4. Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” được triển khai rộng khắp, góp phần nâng cao đời sống tinh thần NCC: Hàng năm, quận tổ chức các hoạt động thăm hỏi, tặng quà cho NCC với tổng kinh phí khoảng 1 tỷ đồng, tạo sự đồng thuận xã hội và nâng cao nhận thức cộng đồng về chính sách ưu đãi NCC.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những tồn tại trên chủ yếu do hệ thống pháp luật về ưu đãi NCC còn chưa hoàn chỉnh, chưa kịp thời điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội. So với một số địa phương khác, quận Hoàn Kiếm có cơ sở vật chất và nguồn lực tốt hơn, nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc cập nhật hồ sơ và xử lý thủ tục hành chính. Việc thiếu thường xuyên thanh tra, kiểm tra làm giảm hiệu quả quản lý, tạo điều kiện cho sai phạm.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo của ngành Lao động - Thương binh và Xã hội về thực trạng chính sách ưu đãi NCC trên toàn quốc, đồng thời bổ sung góc nhìn chi tiết về quản lý nhà nước tại cấp quận. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ NCC còn hạn chế, đây là điểm cần cải thiện để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng số liệu về số lượng NCC, tỷ lệ hưởng trợ cấp, ngân sách phân bổ qua các năm, cùng biểu đồ đánh giá mức độ quản lý chi trả trợ cấp tại quận Hoàn Kiếm, giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách pháp luật về ưu đãi NCC: Rà soát, điều chỉnh tiêu chuẩn xác nhận NCC cho phù hợp với thực tế, đặc biệt đối với các đối tượng khó khăn trong việc cung cấp giấy tờ chứng minh. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các cơ quan liên quan.

  2. Nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước tại quận Hoàn Kiếm: Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ công chức trong lĩnh vực quản lý NCC, áp dụng công nghệ thông tin để quản lý hồ sơ, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục. Thời gian: 2020-2022. Chủ thể: UBND quận Hoàn Kiếm, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, phòng chống trục lợi chính sách: Thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ, phối hợp với các cơ quan chức năng để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm. Thời gian: 2020-2025. Chủ thể: Thanh tra Nhà nước, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội quận.

  4. Phát huy phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” và xã hội hóa nguồn lực: Khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia hỗ trợ NCC, mở rộng các hoạt động chăm sóc sức khỏe, cải thiện nhà ở và tạo điều kiện phát triển kinh tế cho NCC. Thời gian: liên tục. Chủ thể: UBND quận, các tổ chức chính trị - xã hội, cộng đồng dân cư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước và công chức ngành Lao động - Thương binh và Xã hội: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, thực thi chính sách ưu đãi NCC hiệu quả hơn, đặc biệt trong công tác xác nhận, chi trả và giám sát.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan lập pháp: Tham khảo để hoàn thiện hệ thống pháp luật, điều chỉnh chính sách ưu đãi NCC phù hợp với thực tiễn và nhu cầu phát triển xã hội.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ hơn về vai trò, trách nhiệm trong việc hỗ trợ, chăm sóc NCC, từ đó phối hợp thực hiện các phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” hiệu quả.

  4. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản lý công và chính sách xã hội: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích chuyên sâu về quản lý nhà nước bằng pháp luật trong lĩnh vực ưu đãi NCC, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách ưu đãi người có công với cách mạng là gì?
    Chính sách ưu đãi NCC là hệ thống các biện pháp pháp luật và xã hội nhằm ghi nhận, tôn vinh và hỗ trợ những người có công với cách mạng về mặt vật chất và tinh thần, bao gồm trợ cấp, chăm sóc y tế, hỗ trợ nhà ở và các ưu đãi khác.

  2. Tiêu chuẩn xác nhận người có công được quy định như thế nào?
    Tiêu chuẩn xác nhận NCC dựa trên các quy định pháp luật hiện hành, bao gồm các nhóm đối tượng như thương binh, liệt sĩ, người hoạt động cách mạng, người bị nhiễm chất độc hóa học, được công nhận theo hồ sơ và giấy tờ chứng minh do cơ quan có thẩm quyền xác nhận.

  3. Quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi NCC có vai trò gì?
    Quản lý nhà nước bằng pháp luật đảm bảo việc xây dựng, ban hành và thực thi các chính sách ưu đãi NCC một cách minh bạch, hiệu quả, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của NCC và thân nhân, đồng thời góp phần ổn định xã hội.

  4. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách ưu đãi NCC tại quận Hoàn Kiếm là gì?
    Khó khăn gồm việc hoàn thiện hồ sơ xác nhận NCC, hạn chế trong công tác thanh tra, kiểm tra, thủ tục hành chính còn phức tạp, và một số chế độ ưu đãi chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế của NCC.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chính sách ưu đãi NCC?
    Cần hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, tăng cường thanh tra, kiểm tra, đồng thời phát huy vai trò của cộng đồng và các tổ chức xã hội trong việc chăm sóc NCC.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng tại quận Hoàn Kiếm, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong công tác xác nhận, chi trả và quản lý chính sách.
  • Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực thi chính sách, bao gồm năng lực cán bộ, hệ thống pháp luật và sự tham gia của cộng đồng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường thanh tra, kiểm tra và phát huy phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng quản lý nhà nước và đảm bảo quyền lợi cho người có công với cách mạng.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025 để đạt hiệu quả bền vững, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu trong tương lai.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần xây dựng chính sách ưu đãi người có công ngày càng hoàn thiện và hiệu quả hơn.