Luận án tiến sĩ: Thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của Zanthoxylum Nitidum thuộc họ Rutaceae ở Việt Nam

• Tác giả: Trần Thị Tuyến
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Hồng Vân
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
• Chuyên ngành: Hóa học các hợp chất thiên nhiên
• Đề tài: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của loài Zanthoxylum Nitidum thuộc họ Rutaceae ở Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sỹ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 2. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT CHUNG CỦA CHI ZANTHOXYLUM
• 3. PHÂN BỐ CỦA CÁC LOÀI ZANTHOXYLUM Ở VIỆT NAM
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về Zanthoxylum Nitidum

Zanthoxylum Nitidum, còn được gọi là Xuyên tiêu, là một loài thực vật thuộc họ Rutaceae, phân bố rộng rãi ở Việt Nam. Loài này được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền với các tác dụng như giảm đau, sát trùng, và chống viêm. Thành phần hóa học chính của Zanthoxylum Nitidum bao gồm các alkaloid, lignan, và một số hợp chất tự nhiên khác. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của loài này, nhằm tìm kiếm các hợp chất có tiềm năng ứng dụng trong y học.

1.1. Đặc điểm thực vật và phân bố

Zanthoxylum Nitidum là cây bụi hoặc gỗ nhỏ, cao từ 5-15m, phân bố chủ yếu ở các vùng rừng núi và trung du Việt Nam. Loài này có lá kép, hoa hình chùm, và quả nang. Các bộ phận như thân, cành, và rễ được sử dụng làm dược liệu trong y học cổ truyền.

1.2. Tình hình nghiên cứu trước đây

Các nghiên cứu trước đây về Zanthoxylum Nitidum đã xác định được nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học như kháng khuẩn, kháng viêm, và chống ung thư. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chưa đầy đủ và cần được mở rộng để khám phá tiềm năng của loài này.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng các phương pháp chiết xuất và phân tích hóa học để phân lập và xác định cấu trúc các hợp chất từ Zanthoxylum Nitidum. Các phương pháp bao gồm chiết xuất bằng methanol, sắc ký cột, và các kỹ thuật phổ như NMR, MS. Hoạt tính sinh học của các hợp chất được đánh giá thông qua các thử nghiệm kháng khuẩn, kháng nấm, và gây độc tế bào.

2.1. Chiết xuất và phân lập hợp chất

Các bộ phận của Zanthoxylum Nitidum được chiết xuất bằng methanol để thu được cao chiết tổng. Các cao chiết này sau đó được phân lập bằng sắc ký cột để thu các hợp chất sạch. Phân tích hóa học được thực hiện để xác định cấu trúc của các hợp chất.

2.2. Đánh giá hoạt tính sinh học

Các hợp chất phân lập được thử nghiệm hoạt tính sinh học trên các dòng tế bào ung thư và vi sinh vật. Các thử nghiệm bao gồm đánh giá khả năng gây độc tế bào, kháng khuẩn, và kháng nấm. Kết quả được phân tích để xác định tính hiệu quả và tính an toàn của các hợp chất.

III. Kết quả và thảo luận

Nghiên cứu đã phân lập được 23 hợp chất từ Zanthoxylum Nitidum, trong đó có nhiều hợp chất mới. Các hợp chất này có hoạt tính sinh học đáng kể, đặc biệt là khả năng gây độc tế bào ung thư và kháng khuẩn. Phân tích hóa học cho thấy các hợp chất chủ yếu thuộc nhóm alkaloid và lignan. Kết quả này mở ra tiềm năng ứng dụng của Zanthoxylum Nitidum trong y học và dược phẩm.

3.1. Thành phần hóa học

Các hợp chất phân lập từ Zanthoxylum Nitidum bao gồm nitidine, zanthoxyline, và các hợp chất mới như zanthonitiside A và B. Phân tích hóa học bằng NMR và MS đã xác định được cấu trúc của các hợp chất này.

3.2. Hoạt tính sinh học

Các hợp chất phân lập cho thấy hoạt tính sinh học mạnh, đặc biệt là khả năng gây độc tế bào ung thư và kháng khuẩn. Nitidine và zanthoxyline là hai hợp chất có hoạt tính mạnh nhất, với giá trị IC50 thấp trên các dòng tế bào ung thư.

IV. Kết luận và kiến nghị

Nghiên cứu đã làm sáng tỏ thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của Zanthoxylum Nitidum tại Việt Nam. Các hợp chất phân lập có tiềm năng ứng dụng trong y học, đặc biệt là trong điều trị ung thư và các bệnh nhiễm khuẩn. Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về tính an toàn và tính hiệu quả của các hợp chất này để phát triển thành dược phẩm.

4.1. Ý nghĩa thực tiễn

Kết quả nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác và bảo tồn nguồn gen của Zanthoxylum Nitidum. Các hợp chất phân lập có thể được phát triển thành các sản phẩm dược phẩm, góp phần vào việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

4.2. Hướng nghiên cứu tương lai

Cần tiếp tục nghiên cứu về tính an toàn và tính hiệu quả của các hợp chất phân lập từ Zanthoxylum Nitidum. Các nghiên cứu về cơ chế tác động và thử nghiệm lâm sàng sẽ là hướng đi quan trọng trong tương lai.